«Εχουμε μπροστά μας έναν μαραθώνιο και αυτό που χρειάζεται είναι ψυχραιμία και υπομονή». Αυτό δηλώνει στο «business stories» ο πρόεδρος του Συνδέσμου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων (ΣΕΤΕ) Γιάννης Ρέτσος, ο οποίος μετά τις ανακοινώσεις της Κομισιόν την περασμένη Τετάρτη για την επανεκκίνηση του τουρισμού στην Ευρώπη και εν όψει των ανακοινώσεων της κυβέρνησης για τον τουρισμό, μιλάει εφ’ όλης της ύλης για το τι μπορεί να περιμένει ο κλάδος ειδικά φέτος, αποφεύγοντας ωστόσο τα νούμερα, αφού «όσο τα αεροπλάνα παραμένουν καθηλωμένα δεν μπορούμε να έχουμε εκτιμήσεις».

Πιο ξεκάθαρη θα είναι η εικόνα για την καλοκαιρινή σεζόν από τα μέσα Ιουνίου και μετά. Παρ’ όλα αυτά, είναι θετικό το γεγονός ότι σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ενωσης από την περασμένη εβδομάδα υιοθετείται, ως ένα πρώτο βήμα, μια στάση που ενθαρρύνει, υπό όρους, τα ταξίδια στην Ευρώπη.

«Η σημερινή κατάσταση με μηδέν έσοδα είναι πρωτοφανής για τις επιχειρήσεις. Δυσκολίες με πτώση, είτε από εξωγενείς είτε από εσωτερικούς παράγοντες, έχει περάσει ο ελληνικός τουρισμός και στο παρελθόν, ωστόσο υπήρχε δραστηριότητα έστω και με μειωμένα έσοδα, ακόμη και στο 50%. Είναι απολύτως κατανοητό να υπάρχουν ακραίες αντιδράσεις, όμως είμαστε όλοι μαζί, και αν είμαστε συντονισμένοι, ενωμένοι και ψύχραιμοι έχουμε την πιθανότητα να γεφυρώσουμε το 2020 και να ανακτήσουμε μεγάλο κομμάτι του χαμένου εδάφους το 2021», επισημαίνει ο κ. Ρέτσος

– Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Τουρισμού έκανε την πρόβλεψη για απώλειες φέτος από 60% έως 80% διεθνώς στον τουρισμό. Πού τοποθετείται η Ελλάδα και κατά πόσο είναι εφικτός ακόμη και ο στόχος των μόλις 8 δισ. ευρώ εισπράξεων (έναντι των 18,2 δισ. του 2019), για τον οποίο έχει γίνει λόγος από το κυβερνητικό επιτελείο;

Αν δεν έχουμε τα νούμερα και τα προγράμματα των αεροπορικών συνδέσεων δεν μπορούμε να κάνουμε πρόβλεψη για φέτος, γι’ αυτό και, παρά το γεγονός ότι ορισμένοι υποτιμούν τη σημασία τους, είναι κρίσιμες οι προτάσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, με την έννοια ότι τίθεται ένα γενικότερο πλαίσιο για τις μετακινήσεις και τα ταξίδια. Nα πούμε εδώ ότι σε σχέση με το ευρωπαϊκό πλαίσιο υπήρχαν δύο τάσεις:

Η πρώτη ήταν προς την ουσιαστική απαγόρευση του τουρισμού με αυστηρό το πλαίσιο και τους περιορισμούς όσον αφορά τις μετακινήσεις φέτος.

Η δεύτερη τάση, η οποία φαντάζει πιο λογική με τα δεδομένα της Ευρωζώνης -όπου ο τουρισμός αντιπροσωπεύει πάνω από το 10% στην απασχόληση και το ΑΕΠ-, ήταν ότι μέσα από ένα συγκεκριμένο πλαίσιο θα καταβληθεί προσπάθεια ώστε να ενθαρρυνθούν τα ταξίδια, να επιβεβαιωθεί η πίστη στη Συνθήκη Σένγκεν και να μη δημιουργηθούν μικροί πυρήνες στο εσωτερικό της Ε.Ε. Οι διακρατικές συμφωνίες θα γίνουν εκ των πραγμάτων μεταξύ των χωρών που έχουν καλύτερη διαχείριση του υγειονομικού σκέλους, ωστόσο η Ευρώπη, από την πλευρά της, ενισχύει το πλαίσιο για τις μεταφορές και τη φιλοξενία και την ίδια την ισχύ της Συνθήκης του Σένγκεν.

Είναι πολύ θετικό το γεγονός ότι ειδικά όσον αφορά τα αεροπορικά ταξίδια προκρίνεται να μην υπάρξει ο περιορισμός με την υποχρέωση για κενές θέσεις, που σε διαφορετική περίπτωση θα απειλούσε την αποδοτικότητα των δρομολογίων για τις αεροπορικές εταιρείες, οι οποίες έχουν ήδη υποστεί τεράστιες απώλειες.

Επίσης, είναι θετικό ότι -έστω κι αν δεν είναι εφικτό να θεσμοθετηθεί σε ευρωπαϊκό επίπεδο για λόγους προστασίας των δικαιωμάτων του καταναλωτή- ενθαρρύνεται, υπό προϋποθέσεις, η διαδικασία των vouchers (σ.σ.: κουπόνια εξαργύρωσης σε μελλοντικό χρόνο της κράτησης έναντι ακυρώσεων), ώστε να μετατίθενται τα ταξίδια για αργότερα, χωρίς την υποχρέωση άμεσης επιστροφής των χρημάτων από τις επιχειρήσεις, σε ένα πολύ δύσκολο περιβάλλον ρευστότητας.

Το θετικό αυτό κλίμα σε επίπεδο Ε.Ε. θα δρομολογήσει το επόμενο διάστημα την έναρξη των πτήσεων και για την ελληνική αγορά. Τότε θα μπορούμε να έχουμε μια πρώτη εκτίμηση για το τι μπορεί να περιμένει φέτος η Ελλάδα σε επίπεδο αφίξεων και εισπράξεων από τον τουρισμό.

 

– Από ποιες αγορές μπορεί να έρθουν πρώτα οι τουρίστες;

Πιο γρήγορα μπορεί να έρθουν επισκέπτες από το Ισραήλ, την Κύπρο, καθώς επίσης και από τα Βαλκάνια, αν και ο όγκος των τουριστών από αυτές τις αγορές δεν μπορεί να είναι μεγάλος.

Πολύ θετική εξέλιξη θα είναι αν προχωρήσουν οι συζητήσεις με τη Γερμανία (σ.σ.: την πρώτη αγορά εισερχόμενου τουρισμού για την Ελλάδα, με πάνω από 4 εκατομμύρια τουρίστες το 2019) για την έλευση επισκεπτών νωρίτερα από τον Ιούλιο, οπότε θα ανοίξουν και οι μονάδες εποχικής λειτουργίας.

Από την άλλη πλευρά, από τις top αγορές εισερχόμενου τουρισμού για την Ελλάδα, πέραν του Ηνωμένου Βασιλείου, της Γαλλίας και της Ιταλίας, οι οποίες είναι πίσω όσον αφορά το υγειονομικό σκέλος, μεγάλο πλήγμα φέτος θα είναι η απώλεια των Αμερικανών τουριστών. Οι επισκέπτες από τις ΗΠΑ, που περιλαμβάνονται επίσης στις πέντε βασικές αγορές για την Ελλάδα, τροφοδοτούν δημοφιλείς προορισμούς της χώρας, όπως η Αθήνα, η Μύκονος, η Σαντορίνη κ.ά.., ξοδεύουν πολλά και επομένως έχουν μεγάλη συνεισφορά στα τουριστικά έσοδα.

Από τις υπόλοιπες σημαντικές αγορές εισερχόμενου τουρισμού για την Ελλάδα μπορούμε να έχουμε κάποια έσοδα φέτος από την Κύπρο, τη Ρουμανία και την Αυστρία. Σημαντική αγορά για τη χώρα μας είναι και η Πολωνία, η οποία έχει πάει καλά στο υγειονομικό κομμάτι και την έχουμε εντάξει ως ΣΕΤΕ στις υποσχόμενες αγορές, ενώ για τη Ρωσία δεν είναι απολύτως ξεκάθαρο το ζήτημα όσον αφορά το υγειονομικό ζήτημα. Επίσης, μένει να δούμε τις αφίξεις από τις αραβικές χώρες και την Αυστραλία, που μπορεί να μην είναι πολλές, ωστόσο ανήκουν επίσης στους επισκέπτες που ξοδεύουν πολλά.


– Ποιοι προορισμοί θα ανακάμψουν πρώτα; Κρατήσεις υπάρχουν;

Θα προηγηθούν οι προορισμοί που ευνοούν, κυρίως, τον εσωτερικό τουρισμό -αντίστοιχα και τα καταλύματα και τα ενοικιαζόμενα που βασίζονται στους Ελληνες τουρίστες και ενδεχομένως να ανοίξουν πριν από την 1η Ιουλίου (ημερομηνία κατά την οποία έχει ανακοινωθεί ότι ανοίγει η Ελλάδα για να υποδεχθεί ξένους επισκέπτες στα resorts)- και, δευτερευόντως, τον οδικό τουρισμό. Για τον οδικό τουρισμό θα πρέπει να ξεκαθαριστεί το πλαίσιο υποδοχής των επισκεπτών, το οποίο θα είναι κοινό, όπως και στα αεροπορικά ταξίδια. Ωστόσο, για τον τουρίστα που έρχεται με το αυτοκίνητό του είναι εκ των πραγμάτων πιο εύκολο το ταξίδι σε σχέση με αυτόν που έρχεται μαζικά μέσω των αεροδρομίων, γι’ αυτό και ο οδικός τουρισμός θα ανακάμψει πρώτα.

Οσον αφορά τις κρατήσεις, αυτές που προϋπήρχαν για το καλοκαίρι εξακολουθούν να υφίστανται μεν, από τη στιγμή που ο πελάτης δεν υποχρεούται να πληρώσει ακυρωτικά, όμως είναι πλασματικές. Οι πραγματικές κρατήσεις θα προκύψουν μετά το άνοιγμα των συνόρων.

Πρωτόκολλα και επιχειρήσεις

– Κατά πόσο τα υγειονομικά πρωτόκολλα ώστε να υποδεχτούν τα ξενοδοχεία τους επισκέπτες είναι ρεαλιστικά και εφαρμόσιμα απ’ όλες τις τουριστικές επιχειρήσεις;

Ως κοινωνικοί εταίροι, έχουμε ολοκληρώσει τις ενέργειες για τα υγειονομικά πρωτόκολλα – μάλιστα δώσαμε νωρίτερα απ’ ό,τι είχαμε προγραμματίσει τις προτάσεις μας στο υπουργείο Τουρισμού από κοινού με το Ξενοδοχειακό Επιμελητήριο όσον αφορά τους κανόνες για τη λειτουργία των ξενοδοχείων. Το ίδιο πράξαμε και για τους τομείς των μεταφορών και της ακτοπλοΐας, όπου υπήρξε απευθείας συνεννόηση με το υπουργείο Ναυτιλίας.

Εγιναν συνεχείς συσκέψεις όπου τέθηκαν οι εκατέρωθεν παρατηρήσεις και πλέον, από τη δική μας την πλευρά, ως ιδιωτικός τομέας , δεν έχουμε κάτι άλλο να πούμε και αναμένουμε τις τελικές αποφάσεις της κυβέρνησης.

Πρέπει να κατανοήσουμε ότι αυτή τη στιγμή προσπαθούμε να φτιάξουμε κανόνες λειτουργίας με βάση τα υγειονομικά δεδομένα του σήμερα. Ο σχεδιασμός γίνεται υπό το βάρος της μεγάλης υγειονομικής κρίσης και καταρτίζουμε τα πλάνα επαναλειτουργίας, σε πρώτη φάση για τον Ιούνιο με την έναρξη λειτουργίας των ξενοδοχείων 12μηνης λειτουργίας, ενώ τα περισσότερα μέτρα θα πρέπει να εφαρμοστούν από τον Ιούλιο και μετά, οπότε αναμένεται και το άνοιγμα των εποχικών μονάδων. Υπάρχει η ελπίδα ότι τα υγειονομικά δεδομένα θα βελτιώνονται, και επομένως αυτό που προκύπτει σήμερα ως υγειονομικό πρωτόκολλο μπορεί να ελαφρύνει μέχρι την εφαρμογή του.

Κάναμε μια πολύ σοβαρή δουλειά με το Ξενοδοχειακό Επιμελητήριο ώστε τα μέτρα να είναι όσο πιο ρεαλιστικά, βιώσιμα και εφαρμόσιμα απ’ όλες τις επιχειρήσεις, με βάση όμως πάντα τις υγειονομικές συνθήκες που υφίστανται αυτή τη στιγμή. Είναι προφανές ότι τα νέα υγειονομικά πρωτόκολλα θα ξενίσουν πολλές επιχειρήσεις, γιατί δεν είχαν ποτέ στο μυαλό τους ότι θα χρειαζόταν να εφαρμόσουν τέτοιου είδους μέτρα.

– Υπάρχουν γκρίζες ζώνες;

Προκύπτουν δύο βασικά ζητήματα για τα οποία θα χρειαστούν επιπλέον διασφαλίσεις. Το πρώτο έχει να κάνει με το πώς θα ελέγχεται η εφαρμογή των υγειονομικών κανόνων από τις τουριστικές επιχειρήσεις και το δεύτερο αν αυτά τα πρωτόκολλα συνεπάγονται θέματα αστικής ευθύνης. Στον τουρισμό, γενικότερα, κατά καιρούς ανακύπτουν ζητήματα για θέματα αστικής ευθύνης σε ξενοδοχεία, όπως μπορεί να ανακύψει για περιπτώσεις τροφικών δηλητηριάσεων, ατυχημάτων σε τουριστικές εγκαταστάσεις κ.τ.λ.

Για τον COVID-19 δεν υπάρχει η δικλίδα των ασφαλιστικών αποζημιώσεων και είναι κάτι το οποίο συζητάμε αυτή τη στιγμή ώστε να βρεθεί ένας τρόπος για να διασφαλίζονται οι επιχειρήσεις έναντι αναίτιων τυχόν διεκδικήσεων από πελάτες, αν οι τελευταίοι υποστηρίξουν ότι νόσησαν επειδή, για παράδειγμα, το ξενοδοχείο δεν εφάρμοσε σωστά τα υγειονομικά μέτρα. Υπάρχει ανασφάλεια για το θέμα της έγερσης αποζημιώσεων, που απασχολεί όλο τον κλάδο, ακόμη και τις ασφαλιστικές εταιρείες.

Αυτή τη στιγμή βρισκόμαστε στη φάση που περιμένουμε να ανακοινωθούν τα πρωτόκολλα, τα οποία θα αποτελέσουν και μια προσαρμογή στη νέα πραγματικότητα. Προσπαθούμε να σώσουμε ένα μέρος της φετινής σεζόν, ωστόσο το θέμα της πανδημίας θα απασχολήσει και του χρόνου τον τουρισμό, και είναι σημαντική η περίοδος προσαρμογής.

Αντίστοιχα συνέβη και το 2001 με το τρομοκρατικό χτύπημα στους Δίδυμους Πύργους στη Νέα Υόρκη, όταν χρειάστηκε να τεθούν σε εφαρμογή αυστηρά μέτρα για την ασφάλεια των πτήσεων και μια μακρά περίοδος προσαρμογής έως ότου εξομαλυνθούν η κατάσταση και τα θέματα ασφαλείας των πτήσεων. Ετσι και στις τουριστικές επιχειρήσεις, είναι καλό να ξεκινήσουν από φέτος οι διαδικασίες προσαρμογής, ώστε το 2021, οπότε αναμένεται και μεγαλύτερος όγκος τουριστών, ο κλάδος να έχει προσαρμοστεί πλήρως.

– Στο μέτωπο της στήριξης εργαζομένων και επιχειρήσεων τι μπορεί να περιμένει ο κλάδος;

Εχω εκφραστεί πολλές φορές δημοσίως ότι τα μέτρα που ελήφθησαν στην πρώτη φάση του lockdown κάλυψαν σε μεγάλο βαθμό επιχειρήσεις και εργαζομένους σε σχέση με ζητήματα μετάθεσης πληρωμών, προστασίας κ.τ.λ.
Τώρα πάμε στην επόμενη φάση που είναι δυσκολότερη, με μεγαλύτερη διάρκεια και άγνωστη ως προς την έκβασή της.

Ο ΣΕΤΕ από κοινού με τις 13 πανελλήνιες κλαδικές ενώσεις-μέλη του απ’ όλη την τουριστική αλυσίδα -ενοικιαζόμενα δωμάτια, ξενοδοχεία, αεροπορικές εταιρείες, τουριστικούς λιμένες, σκάφη, ενοικιάσεις αυτοκινήτων, μαρίνες, διοργάνωση συνεδρίων κ.ά.- έχει συμφωνήσει σε ένα γενικότερο πλαίσιο με ζητήματα που θα πρέπει να έχουν ξεκαθαριστεί πλήρως ώστε να επαναλειτουργήσει ο τουρισμός, πέραν φυσικά των επιμέρους μέτρων που αντιμετωπίζει ο κάθε κλάδος ξεχωριστά.

Το γενικότερο πλαίσιο περιλαμβάνει, κατ’ αρχάς, τα υγειονομικά πρωτόκολλα, τα οποία αναμένονται από μέρα σε μέρα, ενώ αναμένουμε και το μείζον ζήτημα της επιδότησης εργασίας, που είναι στην τελική του διαμόρφωση και θα μοιράζει το κόστος εργασίας μεταξύ επιχείρησης, κράτους και εργαζομένου, όπως εφαρμόζεται και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες, ανάλογα με τις αντοχές, τις ανάγκες και τις δυνατότητες των μερών, με στόχο να εξισορροπηθούν τα πράγματα από την άποψη της απώλειας θέσεων εργασίας.

Στόχος θα πρέπει να είναι οι επιχειρήσεις να διατηρήσουν όσες περισσότερες θέσεις μπορούν, οι εποχικές μονάδες που θα λειτουργήσουν να προσλάβουν όσο το δυνατόν περισσότερους και όσοι μείνουν άνεργοι να στηριχθούν. Είναι πολύ βαρύ για έναν εργαζόμενο να είναι άνεργος από τον Οκτώβριο του 2019 έως τον Απρίλιο του 2021, και δεν έχει υπάρξει τόσο μεγάλο χρονικό διάστημα κατά το οποίο εργαζόμενοι σε έναν κλάδο όπως ο τουρισμός να έχουν μείνει χωρίς εργασία.

Στο θέμα της ρευστότητας των επιχειρήσεων, ήδη έχει ειπωθεί ότι θα ξεκινήσει η λειτουργία του εγγυοδοτικού της Αναπτυξιακής Τράπεζας (εγγυήσεις ύψους έως 2 δισ. ευρώ), που με τη μόχλευση μπορεί να φτάσει τα 7 δισ. ευρώ ως συνολική ρευστότητα σε όλη την αγορά (σ.σ.: όχι μόνο στον τουρισμό). Για το εγγυοδοτικό της Αναπτυξιακής, πετύχαμε ως ΣΕΤΕ να γίνει αποδεκτό το αίτημα να ζητείται η ενημερότητα είτε έως τις 31/12/2019 είτε κατά τη στιγμή της αίτησης. Φυσικά, αναμένουμε και άλλες πρωτοβουλίες και σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ενωσης, ανάλογα με τις αποφάσεις που θα ληφθούν για τη στήριξη των επιχειρήσεων. Η Ε.Ε. καθυστερεί με προοπτική να ληφθούν τα μέτρα για τις αρχές του 2021, ωστόσο εμείς πιέζουμε για νωρίτερα, από φέτος.

Ενα ακόμη μέτρο είναι η μη καταβολή προκαταβολής φόρου εισοδήματος για το 2020, που έχει μεν δημοσιονομική επίπτωση, αλλά επειδή το 2020 οι επιχειρήσεις θα είναι ζημιογόνες, το 2021 θα γίνει αναγκαστικά ο συμψηφισμός. Αρα το κράτος θα πρέπει να επιλέξει πότε θα υποστεί τη ζημία, φέτος ή του χρόνου; Το σωστό είναι φέτος, που οι επιχειρήσεις χρειάζονται το μέτρο ως τόνωση της ρευστότητάς τους.

Στο θέμα της ανταγωνιστικότητας, η μείωση του ΦΠΑ της διαμονής στο 6%, όλης της εστίασης στο 13%, της υπηρεσίας του τουριστικού πακέτου στο 13%, των εγχώριων μεταφορών στο 13% και του θαλάσσιου τουρισμού στο 13% κρίνεται απαραίτητη όχι τόσο για φέτος, όσο για το 2021, με την έννοια ότι τότε θα έχουν επανέλθει και οι ανταγωνιστές μας στη Μεσόγειο, με πολύ χαμηλότερους από εμάς συντελεστές.

– Το πρόγραμμα προβολής της χώρας είναι χρήσιμο να υπάρξει φέτος;

Θα έλεγα κάτι παραπάνω από χρήσιμο. Απαραίτητο. Η Ελλάδα με τον τρόπο που διαχειρίστηκε την υγειονομική κρίση έχει δημιουργήσει ένα άυλο κεφάλαιο υψηλής αξίας. Κέρδισε με το σπαθί της την πολύτιμη φήμη μιας χώρας που μπορεί και βγαίνει νικήτρια σε πολύ δύσκολες καταστάσεις. Καλούμαστε, λοιπόν, σε αυτή τη δύσκολη στιγμή να βρούμε έναν τρόπο διαφορετικό από τα συνηθισμένα να μιλήσουμε για την Ελλάδα ως τουριστικό προορισμό.

Εχουμε την τύχη, σε αυτή τη συγκυρία, να ενώνουμε τις δυνάμεις μας. Το υπουργείο Τουρισμού, ο ΕΟΤ, ο Στηβ Βρανάκης, η Marketing Greece, όλοι μαζί μπορούμε να δημιουργήσουμε μια καμπάνια που θα κρατάει ζωντανή και θελκτική την εικόνα της χώρας, κάτι που μπορεί να βοηθήσει όχι μόνο φέτος, αλλά πολύ περισσότερο την επόμενη χρονιά. Είναι πολύ θετικό ότι η συνεργασία δημόσιου και ιδιωτικού τομέα, που ξεκίνησε τα προηγούμενα χρόνια στο κομμάτι της προβολής, συνεχίζεται, και παίρνει σάρκα και οστά μέσα σε αυτή την κρίσιμη συγκυρία. Η Marketing Greece ιδρύθηκε το 2013 για να υποστηρίζει με την τεχνογνωσία της τον ελληνικό τουρισμό. Οι συνέργειες και οι συνεργασίες είναι ο λόγος ύπαρξής της.

Το αποδείξαμε το 2015, εν μέσω capital controls, όταν έγινε η καμπάνια για την ενίσχυση των κρατήσεων από το υπουργείο Τουρισμού, τον ΕΟΤ και τον ΣΕΤΕ με τη Marketing Greece. Το ίδιο κάναμε και στις αρχές του 2019 με την καμπάνια Oh My Greece της Marketing Greece, που παραχωρήθηκε στον ΕΟΤ.