Ο Ανδρέας Ποταμιάνος είναι από τους «σοφούς» της ελληνικής επιβατηγού ναυτιλίας. Από τους πρωτεργάτες της «ίδρυσης» και παγκόσμιας ανάπτυξης της ελληνικής κρουαζιέρας, είναι ακριβοθώρητος και σπάνια έχει δώσει συνεντεύξεις παλιότερα.
Για τον λόγο αυτό έχει ιδιαίτερη σημασία και βαρύτητα η επιστολή που συνέταξε με θέμα τα προβλήματα της κρουαζιέρας γενικότερα αλλά και εν μέσω πανδημίας την οποία απέστειλε στον υπουργό Ναυτιλίας Γιάννη Πλακιωτάκη με κοινοποίηση στον Πρωθυπουργό, κ. Κυριάκο Μητσοτάκη, Υπουργό Τουρισμού, κ. Θεοχάρη Θεοχάρη, Υφυπουργό Τουρισμού, κ. Εμμανουήλ Κόνσολα, Υπουργό Επικρατείας, κ. Γεώργιο Γεραπετρίτη, Γενικός Γραμματέας ΕΟΤ, κ. Δημήτριο Φραγκάκη.
Επιστολή την οποία δημοσιεύει το ΝΜ. Στην αρχή κάνει αναφορά στην ιστορία της οικογένειάς του στην Επιβατηγό Ναυτιλία και στη συνέχεια εστιάζει στα προβλήματα του κλάδου και στις λύσεις.
Μία κατάθεση ιδιαίτερης βαρύτητας.
Αναλυτικά:
«Θα ήθελα με την επιστολή μου αυτή να σας ενημερώσω σχετικά με την πολιτική και τη στρατηγική που θα πρέπει να χαραχθεί ώστε η χώρα μας να επωφεληθεί στο μέλλον από το τραγικό γεγονός που αντιμετωπίζουμε παγκοσμίως και το οποίο θα επηρεάσει την πατρίδα μας σε πολλούς τομείς της οικονομίας.
Η παρούσα κρίση θα πρέπει να μας βάλει σε σκέψεις εάν ήταν προβλέψιμη ή όχι, ή εάν οφείλεται σε λάθος επιπόλαιων χειρισμών από την παγκόσμια κοινότητα.
Εγώ θα προσπαθήσω να αναφερθώ στον τομέα της Επιβατηγού Ναυτιλίας και συγκεκριμένα στα πλοία περιηγήσεων και κρουαζιερών. Έχω ασχοληθεί περισσότερο από 50 χρόνια στον τομέα αυτόν, ως Πρόεδρος της Ενώσεως Επιβατηγών Πλοίων επί 23 χρόνια και ως αντιπρόεδρος άλλα τόσα και τώρα ως αντιπρόεδρος στον τομέα κρουαζιερών του ΣΕΕΝ, ο οποίος, υπό την προεδρία του κ. Μιχάλη Σακέλλη εκπροσωπεί περισσότερα από εκατό πλοία.
Η οικογενειακή εταιρεία «Ηπειρωτική» ήταν η πρώτη που δημιούργησε τον συγκεκριμένο κλάδο της ναυτιλίας παγκοσμίως. Από το 1953, για πρώτη φορά, ξεκινήσαμε τις κρουαζιέρες στα Ελληνικά νησιά με τους αείμνηστους Νίκο Φωκά, Γενικό Γραμματέα και Αριστομένη Παπαχελά, διευθύνοντα σύμβουλο του ΕΟΤ.
Γρήγορα η «Ηπειρωτική» επεξέτεινε τις κρουαζιέρες αυτές ανά την υφήλιο οργανώνοντας τακτικές περιηγήσεις στην Καραϊβική, στην Αλάσκα, στον Αμαζόνιο, στον Ορινόκο, στα νησιά Γκαλάπαγκος, στην Ερυθρά Θάλασσα, στην Βαλτική και κρουαζιέρες στον Ειρηνικό, στην Χαβάη, την Καλιφόρνια και το Μεξικό.
Εκείνο που προσέφεραν οι κρουαζιέρες αυτές δεν ήταν μόνο τα σχεδόν «απάτητα από θαλάσσης» μέρη, τα καινούρια λιμάνια και τα εξωτικά νησιά που δεν είχε επισκεφθεί πλοίο κρουαζιέρας μέχρι τότε.
Το σημαντικό που προσέφεραν τα πλοία αυτά ήταν μια αληθινή φιλοξενία και άψογα ελληνικά πληρώματα, που έδιναν στους επιβάτες το αίσθημα φιλοξενίας και υπηρεσιών πρωτόγνωρων για εκείνη την εποχή.
Τα πλοία έφεραν την Ελληνική σημαία, κάνοντας όλους μας υπερήφανους, και εκάλυπταν μέρη άγνωστα τότε για πολλούς επιβάτες που ήταν κυρίως Αμερικανοί, Άγγλοι, Γερμανοί και από άλλες Ευρωπαϊκές χώρες. Ακόμα στην Αλάσκα και σε άλλα μέρη είναι εγγεγραμμένο το όνομα του πλοίου της «Ηπειρωτικής», ΙΑΣΩΝ, που ήταν το πρώτο κρουαζιερόπλοιο που επισκέφτηκε την περιοχή.
Η επιτυχία των κρουαζιερών ήταν τόσο μεγάλη ώστε πολλοί από τους επιβάτες να επαναλαμβάνουν τα ταξίδια δύο και τρεις φορές τον χρόνο (οι περίφημοι “repeaters”) όχι μόνο για να δούν τα αξιοθέατα αλλά να συναντήσουν ξανά έναν φίλο τους, τον καπετάνιο, τον μηχανικό, τον cruise director, έναν θαλαμηπόλο που τους εξυπηρέτησε -τον αισθάνονταν φίλο τους -, τον Γιάννη, τον Κώστα, τον Γιώργο, τον Άδωνη…- με τους οποίους είχαν συνδεθεί κατά την διάρκεια των κρουαζιερών.
Η ζωή στα πλοία ήταν καλά σχεδιασμένη. Με ψυχαγωγία, με διαλέξεις επιστημονικές και βεβαίως με πλούσια εστίαση που δεν την εύρισκαν τότε στα καλλίτερα ξενοδοχεία.
Την επιτυχία εκείνη ακολούθησαν και άλλες Ελληνικές εταιρείες με πλοία υπό Ελληνική σημαία όπως η SUNLINE, ο Τυπάλδος, ο Καβουνίδης, ο Κυρτάτας, ο Χατζηϊωάννου, ο Κολάκης, η γνωστή «HELMES», o Χανδρής, η «GREEKLINE» και αργότερα η «FESTIVAL» και ο Περικλής Παναγόπουλος.
Η επιτυχία αυτή κίνησε το ενδιαφέρον του εξωτερικού, κυρίως των Αμερικανών, (όχι όμως και του αμερικανικού κράτους που διατήρησε το Jones Act -Cabotage- για τα πλοία με αμερικανική σημαία) οι οποίοι αντελήφθησαν ότι θα έπρεπε να επενδύσουν στον τομέα αυτόν που παρουσίαζε μεγάλο ενδιαφέρον.
Προσπάθησαν να αντιγράψουν ακριβώς ό,τι είχαμε σχεδιάσει από την αρχή: Ψυχαγωγία στα πλοία και επισκέψεις στα διάφορα αξιοθέατα. Αντελήφθησαν όμως και κάτι άλλο, ότι για λόγους οικονομικούς θα έπρεπε να ναυπηγηθούν τεράστια πλοία και να ναυτολογηθούν τριτοκοσμικά πληρώματα, με μικρό οικονομικό κόστος, ώστε να δημιουργήσουν μεγάλη κερδοφορία για τις εταιρείες τους.
Έτσι γύρω στο 1975 άρχισε ο «πόλεμος». Θα έπρεπε να «εξουδετερωθεί» η ελληνική σημαία και τα ελληνικά πληρώματα για να παραχωρήσουμε τη μοναδική μας γεωγραφική θέση υπό ξένες σημαίες πλοία και συμφέροντα.
Στον «πόλεμο» αυτόν επιστράτευσαν τις πρεσβείες τους, μέσα ενημέρωσης, ανθρώπους της Ελληνικής Ναυτιλίας που δεν είχαν σχέση με τις ελληνικές κρουαζιέρες ακόμη και πολιτικούς, υποσχόμενοι ότι αν καταργηθεί το προνόμιο των ελληνικών πλοίων να επιβιβάζουν και να αποβιβάζουν επιβάτες στον Πειραιά θα πλημύριζαν την Ελλάδα με ξένους και με μεγάλο όφελος για την ελληνική οικονομία, ότι θα επισκεύαζαν τα πλοία τους στην Ελλάδα, ότι θα είχαν αφετηρία την Ελλάδα ως «home port» και πολλά άλλα τέτοια.
Βεβαίως η δυνατότητα να παραλαμβάνουν επιβάτες και να πηγαίνουν στο εξωτερικό υπήρχε χωρίς κανένα περιορισμό. Το πρόβλημά τους ήταν πώς θα ανταγωνιστούν τα ελληνικά πλοία στον χώρο τον δικό μας, της Ανατολικής Μεσογείου όπου είχαμε καθιερωθεί. Ο «πόλεμος» από μέσα και έξω ήταν σκληρός.
Η Ένωσή μας με την βοήθεια και την στήριξη της «Καθημερινής» και κυρίως του κ. Δημήτρη Καπράνου, της γνωστής δημοσιογραφικής οικογένειας Τσαμοπούλου και άλλων μέσων ενημέρωσης, προσπάθησε επί χρόνια να δώσει στους πολιτικούς να αντιληφθούν το ότι το να ενδώσουμε στις απαιτήσεις των ξένων θα ήταν καταστρεπτικό για την Ελληνική Ναυτιλία.
Η «Ηπειρωτική» είχε και μια άλλη εμπειρία. Το 1993 αποφασίσαμε να συνεργαστούμε με μια από τις μεγάλες Αμερικανικές εταιρείες. Το δοκιμάσαμε αλλά γρήγορα αντιληφθήκαμε ότι ο σκοπός τους δεν ήταν να προβάλουμε τις αρχαιότητες μας, την ελληνική φιλοξενία ή τα Ελληνικά νησιά, αλλά οι επιβάτες να παραμένουν για μεγάλο διάστημα στα πλοία, περιορίζοντας τον χρόνο παραμονής στα νησιά ούτως ώστε να αναγκάζονται να ξοδεύουν τα χρήματά τους πάνω στο πλοίο και όχι στα μέρη που επισκέπτονται, κάτι που βεβαίως ήταν σε βάρος της ελληνικής οικονομίας.
Είδαμε ότι αλλάζει τελείως το σκηνικό της φιλοξενίας, της προβολής και των σχέσεων, καθώς στη μελλοντική πολιτική τους περιλαμβανόταν το να αντικατασταθούν τα ελληνικά πληρώματα με τριτοκοσμικά και βεβαίως να αλλάξει η σημαία!
Για τους λόγους αυτούς αποφασίσαμε να διακόψουμε τη συνεργασία και να προσπαθήσουμε να παλέψουμε μόνοι μας. Ίσως εκ των υστέρων οικονομικά και σε συνδυασμό με τις μετέπειτα εξελίξεις παγκοσμίως, δεν ήταν η καλύτερη λύση για την εταιρεία μας.
Αυτό όμως δεν το λογαριάσαμε και πρέπει να πω πως για την απόφαση αυτή βρήκαμε συμπαράσταση από τον τότε Πρωθυπουργό και τον Υπουργό Ναυτιλίας. Ήταν μία απόφαση για την οποία ουδέποτε μετανιώσαμε…
Πέρασαν χρόνια, οι διάφορες κυβερνήσεις -εκτός της κυβέρνησης του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη, ο οποίος προσωπικά είχε αντιληφθεί απολύτως το πρόβλημα και κυρίως της τελευταίας περιόδου του ΠΑΣΟΚ και ελάχιστων αδύναμων φωνών- εκάμφθησαν προ των απαιτήσεων των ξένων με αποτέλεσμα, όπως είχαμε προβλέψει και προειδοποιήσει (Η «Καθημερινή είχε τότε δημοσιεύσει άρθρο με τίτλο «Σαμποτάζ στο καμποτάζ») να καταγκρεμιστεί το ΝΑΤ από έσοδα, να χάσουν οι Έλληνες ναυτικοί την δουλειά τους στις κρουαζιέρες και να υποσταλεί η Ελληνική Σημαία από τα ελληνικά πλοία.
Οι επισκευαστικές βάσεις ερημώθηκαν και ο ελληνικός κλάδος πέρασε σε δοκιμασία.
Η σημαία του Παναμά, της Λιβερίας, των νήσων Μπαχάμας και Μάρσαλ υψώθηκαν σε πλοία αντί της Ελληνικής. Τους Έλληνες ναυτικούς τους αντικατέστησαν τριτοκοσμικοί ναυτικοί, κυρίως στον ξενοδοχειακό κλάδο, αμειβόμενοι ως επί το πλείστον από φιλοδωρήματα επιβατών.
Ναυπηγήθηκαν υπερμεγέθη πλοία τριών, τεσσάρων, πέντε και έξι χιλιάδων επιβατών που άρχισαν να επισκέπτονται τα νησιά της Καραϊβικής, τα Ελληνικά νησιά και άλλα μέρη καταστρέφοντας το θαλάσσιο οικοσύστημα, τα κοράλλια, τα χρωματιστά ψάρια, την υφή της θάλασσας, το πλαγκτόν, κατακλύζοντας νησιά και μέρη που επισκέπτονταν, αλλοιώνοντας τον χαρακτήρα των ανθρώπων και το αίσθημα φιλοξενίας, κυρίως στην Ελλάδα αλλά και στη γειτονική χώρα, την Τουρκία.
Και θα έλεγε κανείς ότι «τουλάχιστον με όλα τα άτομα που έρχονται η οικονομία μας θα ανορθωθεί προς όφελος του Ελληνικού λαού». Δυστυχώς, συνέβη ακριβώς το αντίθετο! Οι επισκευαστικές βάσεις έκλεισαν, τα ξένα πλοία των τεσσάρων, πέντε και έξι χιλιάδων ατόμων περνούν απλώς για ολιγόωρη παραμονή ώστε να μην δίνεται η δυνατότητα στους επιβάτες να ξοδέψουν κάτι στη χώρα, τα δικά μας λιμάνια να είναι λιμάνια περαστικά και όχι λιμάνια αναχωρήσεων όπως είχαν υποσχεθεί.
Έτσι, τα σημεία εκκινήσεων των πλοίων αυτών είναι από τη Βενετία, τη Βαρκελώνη, τη Γένοβα, όπου η πρόσβαση είναι εύκολη με αεροπλάνα και αυτοκίνητα και από την Κωνσταντινούπολη που έχουν τρία τεράστια αεροδρόμια και τυγχάνουν πολλών διευκολύνσεων.
Δυστυχώς οι πολιτικοί εντυπωσιαζόμενοι από τα μεγέθη και μη αντιλαμβανόμενοι την επερχόμενη καταστροφή ενεθάρρυναν και ενθαρρύνουν την δημιουργία τεραστίων προβλητών, την πώληση λιμανιών, την μερική καταστροφή των θαλασσίων χώρων επεμβαίνοντας στο οικοσύστημα, εμποδίζοντας τα θαλάσσια ρεύματα, καταστρέφοντας ιστορικά μέρη.
Θα πρέπει ίσως να σκεφτούμε αν ο «ιός» αυτός, που ήρθε ξαφνικά ήταν προβλέψιμος ή αν θα μπορούσαμε να τον αποφύγουμε. Δεν μπορώ να εκφέρω γνώμη για άλλους κλάδους αλλά ξέρω ότι η αλαζονεία του ανθρώπου μας οδήγησε σε πλοία που δεν είμαστε σε θέση να διαχειριστούμε.
Πλοία τα οποία με το παραμικρό ατύχημα θα μπορούσαν να αποβούν μοιραία για πολλούς ανθρώπους, ναυπηγημένα σε μη ανθρώπινες διαστάσεις, οπότε αναγκαστικά γίνονται αβαρίες στα θέματα ασφαλείας των επιβατών.
Και όντως απεδείχθη ότι ένας «κορωνοϊός», μία σαλμονέλα, μία αόρατη γρίπη μεταδιδόμενη από τα κανάλια του αερισμού να αφανίζει μία ανθρώπινη πολιτεία πέντε χιλιάδων ανθρώπων!
Εάν συμβεί οποιοδήποτε άλλο ατύχημα μη προβλέψιμο, φωτιά, πρόσκρουση, εισροή υδάτων, οι «κανονισμοί» εγκλωβίζουν πολλούς ανθρώπους σε διάφορα καταστρώματα απ’ όπου είναι πολύ δύσκολο να διαφύγουν εφ΄ όσον κάθε κατάστρωμα δεν έχει εισόδους- εξόδους διαφυγής προς την θάλασσα και όλοι αναγκάζονται να πάνε μόνο σε καταστρώματα με λέμβους διασώσεως. Πράγμα δύσκολο για ηλικιωμένους ιδιαίτερα σε ένα πανικό και αδύνατο σε ένα «μπλακ άουτ» του πλοίου.
Ίσως θα πρέπει να σκεφτούμε ότι ο πλανήτης μας είναι ένας ζων οργανισμός που κινείται από δυνάμεις στις οποίες όλοι πιστεύουμε και ότι κατά καιρούς προσπαθεί να προστατευθεί από την καταστροφή του από το ανθρώπινο είδος. Αυτό ζούμε σήμερα!
Είναι ευκαιρία για την Ελλάδα μετά τα όσα συνέβησαν και μετά από την εμπειρία που είχαμε, να αναλάβει πρωτοβουλία στον τομέα των επιβατηγών πλοίων και στα διεθνή φόρα και στον ΙΜΟ (International Maritime Organization) ώστε να ναυπηγούνται πλοία ανθρωπίνων διαστάσεων με όλα τα μέσα ασφαλείας, π.χ. ο αερισμός να γίνεται με ατομικές μονάδες για να μη προσβάλλονται όλα τα μέρη του πλοίου, να δημιουργηθούν έξοδοι διαφυγής σε όλα τα καταστρώματα και να αποφεύγονται οι προσεγγίσεις σε χώρους που δημιουργούνται καταστροφές στο περιβάλλον.
Και αναφέρομαι κυρίως στα κρουαζιερόπλοια στα οποία η παραμονή των επιβατών είναι πολυήμερη. Δεν είναι ανάγκη τα μικρά νησιά να πλημμυρίζουν με ξένους που επισκέπτονται τη χώρα μόνο για μια ώρα και δεν προλαβαίνουν καν να δουν τα μέρη, αλλά να πάρουν μόνο μια φωτογραφία, χωρίς να κάνουν την παραμικρή δαπάνη.
Όλα αυτά δεν επιλύονται με τις πολυάριθμες επιτροπές κρουαζιερών και με μελέτες που δημιουργούνται από τις κυβερνήσεις όταν συμμετέχουν αντικρουόμενα συμφέροντα.
Παράδειγμα: Το τουριστικό γραφείο θέλει να έρχονται χιλιάδες άνθρωποι, η αεροπορική εταιρεία θέλει να αυξήσει τις πτήσεις και να χρησιμοποιήσει όσο το δυνατόν πιο μεγάλα αεροπλάνα, ο λεμβούχος θέλει να αποβιβάσει όσους περισσότερους μπορεί, τα λεωφορεία θέλουν ένα μεγάλο αριθμό επισκεπτών και τα μαγαζιά θέλουν να διαθέτουν αναμνηστικά κατασκευής τρίτων χωρών, μια που καταφέραμε να καταστρέψουμε την ελληνική χειροτεχνία και τα εργαστήρια τέχνης.
Τελικά όμως τα χρήματα που εισπράττει το κράτος είναι πολύ λίγα. Πιθανότατα θα ήταν πολλαπλάσια εάν θα μπορούσαμε να προσφέρουμε υπηρεσίες υψηλού επιπέδου σε ανθρώπινη διάσταση με σεβασμό προς τις αρχιτεκτονικές παραδόσεις, να παρέχουμε φιλοξενία και αμόλυντο περιβάλλον.
Ίσως να ξανασκεφτούμε αν καλώς ξεπουλάμε τα λιμάνια μας σε ξένα κράτη, σε ξένα οικονομικά συμφέροντα, όπως την πληθώρα των μαρινών που πουλήσαμε σε τρίτους.
Επίσης, τώρα έχουμε στο πρόγραμμα μας να πουλήσουμε και άλλα λιμάνια. Ασφαλώς πολλοί ξένοι ενδιαφέρονται να αποκτήσουν αυτόν τον μοναδικό γεωγραφικό χώρο της υφηλίου, τις θάλασσές μας και τα νησιά μας.
Η οικονομία μας ίσως με την πώληση βελτιωθεί προσωρινά. Ας σκεφτούμε όμως τα εγγόνια μας και τις μελλοντικές γενεές και ας αναρωτηθούμε τι θα τους έχει απομείνει!
Η Ευρώπη με τον «ιό» κατακερματίστηκε. Ακόμη και το ανθρώπινο είδος απειλείται. Η ακτοπλοΐα είναι ακόμη Ελληνική με πλοία που έγιναν με μεγάλο κόπο. Είναι πλοία σύγχρονα που διασφαλίζουν την ενότητα του έθνους. Είναι οι φλέβες που συνδέουν τα νησιά με τον κορμό της χώρας μας. Πρέπει να κάνουμε κάθε προσπάθεια να διατηρήσουμε τον κλάδο αυτό ανέπαφο, κλάδο τον οποίο με μεγάλο κόπο ο ιδιωτικός τομέας δημιούργησε με σύγχρονα πλοία.
Είναι ευκαιρία τώρα με την κυβέρνηση Κυριάκου Μητσοτάκη να αναθεωρήσουμε γενικότερα την πολιτική μας στη Ναυτιλία, να επαναφέρουμε τους Έλληνες ναυτικούς, να μειωθεί η ανεργία και να αφήσουμε στο περιθώριο συμφέροντα ξένα προς την χώρα μας, συμφέροντα ομοσπονδιών και μικροσυμφέροντα διαφόρων κλάδων.
Είναι λοιπόν ευκαιρία την ώρα που βαλλόμεθα από ένα «αόρατο» εχθρό να σκεφτούμε μήπως κάνουμε κάτι λάθος ενάντια στη φύση και τα ανθρώπινα μεγέθη και να χαράξει η Ελλάδα το μέλλον της με λίγους, ελάχιστους ανθρώπους της κυβερνήσεως και ειδικούς μακριά από συμφέροντα (χωρίς να παραβλέπουμε τα οικονομικά), με ανθρώπους εγνωσμένης ευαισθησίας, όπως μας αποδεικνύει ο κ. Τσιόδρας στο θέμα του «κορωνοϊού».
Λέμε ότι είμαστε η μεγαλύτερη ναυτιλία στον κόσμο. Ας φροντίσουμε, ως σωστοί Έλληνες, να γίνουμε πρωτοπόροι και σε μία ανθρώπινη ναυτιλία.
Αξιότιμε κ. Υπουργέ,
Σκεφτείτε….
Θα είμαστε κοντά σας για κάθε βοήθεια.
Αναμένοντας τις σκέψεις σας.
Με φιλικούς χαιρετισμούς και τιμή,
Ανδρέας Ποταμιάνος»