«Πόλεμο» με τους «μεγάλους» της αγοράς κρέατος άνοιξε ο Αμερικανός πρόεδρος, Τζο Μπάιντεν. Ο πρόεδρος των ΗΠΑ δεσμεύει 1 δισεκατομμύριο δολάρια για την ενίσχυση ανεξάρτητων παραγωγών, που θα «σπάσουν» τα καρτέλ του κρέατος.
«Τέσσερις μεγάλες εταιρείες συσκευασίας κρέατος ελέγχουν το 85% της αγοράς βοείου κρέατος» αναφέρει η ανακοίνωση του Λευκού Οίκου. «Στα πουλερικά, οι τέσσερις κορυφαίες μεταποιητικές εταιρείες ελέγχουν το 54% της αγοράς. Και στο χοιρινό κρέας, οι τέσσερις κορυφαίες εταιρείες μεταποίησης ελέγχουν περίπου το 70% της αγοράς».
Η αμερικανική κυβέρνηση κατηγορεί τα καρτέλ ότι αγοράζουν φθηνά από τους παραγωγούς και πωλούν ακριβά, αυξάνοντας συνεχώς τις τιμές.
«Παρόλο που το μερίδιο των αγροτών στα κέρδη έχει μειωθεί, οι Αμερικανοί καταναλωτές πληρώνουν περισσότερα – οι τιμές του κρέατος και των πουλερικών είναι πλέον ο παράγοντας που αυξάνει περισσότερο το κόστος των τροφίμων» υποστηρίζει η ανακοίνωση του Λευκού Οίκου.
Η παρέμβαση Μπάιντεν προκάλεσε την οργισμένη αντίδραση της αμερικανικής βιομηχανίας κρέατος.
«Η κυβέρνηση Μπάιντεν συνεχίζει να αγνοεί την υπ’ αριθμόν ένα πρόκληση για την παραγωγή κρέατος και πουλερικών: την έλλειψη εργατικού δυναμικού. Αυτή η κουραστική προσέγγιση δεν προκαλεί έκπληξη επειδή αρνήθηκαν να ασχοληθούν με τον τομέα συσκευασίας και τυποποίησης στον οποίο επιτίθενται», απάντησε το Ινστιτούτο Κρέατος Βορείου Αμερικής (North American Meat Institute), η αμερικανική ένωση για συσκευαστές και μεταποιητές κρέατος και πουλερικών όλων των μεγεθών.
Η Julie Anna Potts, πρόεδρος του Ινστιτούτου, υποστηρίζει ότι η βιομηχανία κρέατος αντιμετωπίζει τα ίδια προβλήματα με την υπόλοιπη οικονομία, δηλαδή αυξημένες τιμές σε πρώτες ύλες, ενέργεια, μεταφορές αλλά κυρίως έλλειψη προσωπικού.
Οι «μεγάλοι» της Ευρώπης
Στην Ευρώπη, οι αυξήσεις στις τιμές του κρέατος τρέχουν με διψήφια ποσοστά εδώ και δύο χρόνια (2020 και 2021).
Το newmoney απευθύνθηκε στις δύο κορυφαίες διεθνείς ενώσεις εργαζομένων στις βιομηχανίες τροφίμων: τη Διεθνή Ένωση Συλλόγων Τροφίμων, Γεωργίας, Εστίασης, Καπνού και Συμμαχικών Εργαζομένων (IUF) και την Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Συνδικάτων στους τομείς των τροφίμων, της γεωργίας και του τουρισμού (EFFAT) και έθεσε το ερώτημα:
– Στις ΗΠΑ, ο πρόεδρος Τζ. Μπάιντεν στοχεύει τα «καρτέλ» της βιομηχανίας κρέατος. Υπάρχουν παρόμοια φαινόμενα στην Ευρώπη;
«Ναι, η βιομηχανία κρέατος παρουσιάζει συγκεντρωτισμό σε όλο τον κόσμο» απαντά ο James Ritchie, αναπληρωτής Γενικός Γραμματέας της IUF. «Στην ευρωπαϊκή βιομηχανία κρέατος κυριαρχούν οι Danish Crown, Vion, Tönnies, Bigard και Westfleisch. Η μεγαλύτερη εταιρεία επεξεργασίας κρέατος στον κόσμο JBS, στην οποία ανήκει το Pilgrim’s Pride, έχει αυξήσει την παρουσία της στην Ευρώπη τα τελευταία χρόνια.
Η φινλανδική εταιρεία HK Scan κατέχει δεσπόζουσα θέση στη Φινλανδία, τη Σουηδία και τις χώρες της Βαλτικής και έχει παρουσία στην Πολωνία.»
«Και στην Ευρώπη είναι λίγες οι πολυεθνικές εταιρείες που κυριαρχούν στην αγορά» συμφωνεί η Wiebke Warneck, πολιτική γραμματέας του τομέα τροφίμων της EFFAT.
«Οι ευρωπαϊκές εταιρείες κάνουν τζίρο δισεκατομμυρίων. Η Danish Crown (Δανία), η Groupe Bigard (Γαλλία), η Tönnies (Γερμανία), η Coren (Ισπανία) και η Westfleisch (Γερμανία) είναι από τους μεγαλύτερους παραγωγούς βοείου κρέατος και χοιρινού κρέατος. Η Dawn Meats (Ιρλανδία) είναι ο ευρωπαϊκός ηγέτης στο βόειο κρέας και το αρνί, ενώ η LDC (Γαλλία), η Plukon Food Group (Ολλανδία), η Gruppo Veronesi (Ιταλία) και η PHW-Gruppe (Γερμανία) είναι οι μεγαλύτερες εταιρείες επεξεργασίας πουλερικών.
Αυτή η ισχύς στην αγορά επιτρέπει σε αυτές τις εταιρείες να επιβάλλουν χαμηλές τιμές παραγωγού και μερικές φορές να αναγκάζουν τους αγρότες να πωλούν σε χαμηλότερο κόστος παραγωγής. Αυτό έχει συνέπειες: οι αγρότες πρέπει να εκτρέφουν μεγάλους αριθμούς ζώων, βασιζόμενοι συχνά σε δημόσιες επιδοτήσεις.
Η συγκέντρωση της δύναμης λαμβάνει χώρα σε κάθε επίπεδο σε όλη την τροφική αλυσίδα. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο η EFFAT απαιτεί κατάλληλα μέτρα από την ΕΕ για τον περιορισμό μιας τέτοιας διαδικασίας συγκέντρωσης που έχει σημαντικό αντίκτυπο στους εργαζόμενους και σε άλλους ευάλωτους παράγοντες, όπως οι μικροπαραγωγοί. Ανάμεσα στα βασικά αιτήματά μας είναι:
– Η βελτίωση της Οδηγίας για τις αθέμιτες εμπορικές πρακτικές
– Η συμπερίληψη υποχρεωτικών περιβαλλοντικών και κοινωνικών κριτηρίων στη νομοθεσία της ΕΕ για τον ανταγωνισμό και στον Κανονισμό Συγχωνεύσεων 139/2004.»
Στα σφαγεία της αθλιότητας
Όσο για την έλλειψη προσωπικού, είναι μία μάστιγα που πλήττει και την βιομηχανία κρέατος στην Ευρώπη. Ο λόγος είναι απλός: χαμηλές αμοιβές και απάνθρωπες συνθήκες εργασίας.
«Πράγματι, υπάρχει έλλειψη εργατικού δυναμικού και στην Ευρώπη» παραδέχεται ο Ritchie . «Αυτό οφείλεται εν μέρει στο γεγονός ότι ο κλάδος βασίζεται στην εργασία των μεταναστών και υπήρξαν ταξιδιωτικοί περιορισμοί κατά τη διάρκεια της πανδημίας. Τα εργοστάσια επεξεργασίας κρέατος υπήρξαν επίσης η πηγή μεγάλου αριθμού εστιών Covid, που αποκάλυψαν τις συνθήκες εργασίας και επίσης τα στενά και ανθυγιεινά καταλύματα στα οποία ζουν οι μετανάστες εργαζόμενοι», καταλήγει ο Ritchie.
«Οι ελλείψεις εργατικού δυναμικού αρχίζουν ξεκάθαρα να αποτελούν πρόβλημα στη βιομηχανία τροφίμων, καθώς και στη βιομηχανία κρέατος» συμπληρώνει η Warneck. «Η βελτίωση των συνθηκών εργασίας και των μισθών θα μειώσει τις ελλείψεις εργατικού δυναμικού. Τα κρούσματα του Covid-19 στα σφαγεία έριξαν φως στις φρικτές συνθήκες εργασίας του κλάδου και δημιούργησαν ευαισθητοποίηση, η οποία τελικά επέτρεψε βελτιώσεις σε ορισμένες χώρες. Αλλά πολλά πρέπει να γίνουν ακόμα.»
«Νοικιάζοντας» φθηνό εργατικό δυναμικό
Πάνω από ένα εκατομμύριο εργαζόμενοι απασχολούνται στις περίπου 32.000 επιχειρήσεις της ευρωπαϊκής βιομηχανία κρέατος. Πολλοί από αυτούς δεν προσλαμβάνονται απευθείας από τις εταιρείες, αλλά «νοικιάζονται» από πρακτορεία- εργολάβους.
«Στη βιομηχανία κρέατος τα γραφεία συνήθως προσλαμβάνουν εργάτες από την Ανατολική Ευρώπη και παρέχουν μεταφορά τη Δυτική Ευρώπη και καταλύματα» εξηγεί ο Ritchie. «Συχνά γίνονται κρατήσεις από την αμοιβή των εργαζομένων για διαμονή, ρούχα, εργαλεία και μεταφορά. Οι μισθοί είναι χαμηλότεροι από τους μισθούς των μόνιμων εργαζομένων από τη χώρα υποδοχής και συχνά κάτω από τα νόμιμα ελάχιστα όρια.
Οι εταιρείες προσπαθούν να αποφύγουν τις ευθύνες τους ως εργοδότες μέσω συμβασιούχων. Έτσι οι εργαζόμενοι στα πρακτορεία αποκλείονται από τα δικαιώματά τους – εάν διεκδικήσουν το δικαίωμα να γίνουν μέλος συνδικάτου ή ασφάλεια στην εργασία, είναι πολύ πιθανό να χάσουν αμέσως τη δουλειά τους».
Η πρώτη χώρα στην Ευρώπη που απαγόρευσε την πρακτική ενοικίασης εργαζομένων στη βιομηχανία κρέατος είναι η Γερμανία.
«Ο τομέας στην Ευρώπη χαρακτηρίζεται εδώ και δεκαετίες από κοινωνικό ντάμπινγκ καθώς και από επιθετικό ανταγωνισμό μεταξύ εταιρειών τόσο σε εθνικό όσο και σε διασυνοριακό επίπεδο, με αποτέλεσμα μια κούρσα προς τα κάτω στους μισθούς και στις συνθήκες εργασίας» αναφέρει η Warneck.
«Οι μονάδες επεξεργασίας κρέατος είναι συνήθως εντάσεως εργασίας. Αν και τα σύγχρονα εργοστάσια επεξεργασίας έχουν κάνει εργονομικές βελτιώσεις με την πάροδο των ετών, οι επαναλαμβανόμενοι τραυματισμοί λόγω καταπόνησης είναι συνηθισμένοι. Η δουλειά είναι έντονη και σωματικά απαιτητική. Το κρύο και υγρό περιβάλλον επιβαρύνει τις δύσκολες συνθήκες εργασίας. Και, λόγω της εντατικοποίησης της εργασίας, ένας αυξανόμενος αριθμός εργαζομένων υποφέρει πλέον από νέες επαγγελματικές ασθένειες, όπως μυοσκελετικές διαταραχές. Η εργασιακή ανασφάλεια, οι φτωχοί μισθοί και οι πολλές ώρες εργασίας είναι συχνά ο κανόνας για πολλούς εργάτες κρέατος. Ένα μεγάλο ποσοστό του εργατικού δυναμικού που απασχολείται στον ευρωπαϊκό τομέα κρέατος είναι μετακινούμενοι εργαζόμενοι ιδίως διασυνοριακοί και μετανάστες εργαζόμενοι τόσο από την ΕΕ όσο και από τρίτες χώρες. Πολλοί από αυτούς τους εργαζόμενους απασχολούνται σε πρακτορεία προσωρινής απασχόλησης ή μέσω καταχρηστικών πρακτικών υπεργολαβίας, επιτρέποντας στους εργοδότες να αποφύγουν την ευθύνη. Σε ορισμένες χώρες, οι υπεργολάβοι λειτουργούν ως ψεύτικοι συνεταιρισμοί με εργάτες που μερικές φορές απασχολούνται ως αυτοαπασχολούμενοι. Συχνή είναι επίσης η χρήση εταιρειών -βιτρίνας για την αποφυγή των νόμιμων αποδοχών, των εισφορών κοινωνικής ασφάλισης και των φόρων. Επίσης συχνά επιβάλλονται κρατήσεις μισθών για καταλύματα, μεταφορές και εργαλεία εργασίας σε μετανάστες και διασυνοριακούς εργαζομένους.»
Ελλάδα: Μία κατηγορία από μόνη της
Παρατηρώντας τα γραφήματα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για την εξέλιξη των τιμών κρέατος παρατηρούμε ότι η Ελλάδα διαφοροποιείται, κυρίως το 2020, αν και το 2021 οι αυξήσεις πέρασαν και στην χώρα μας.
«Τα ελληνικά δεδομένα δεν έχουν καμία σχέση με της Δυτικής Ευρώπης» εξηγεί στο newmoney ο πρόεδρος της Εθνικής Διεπαγγελματικής Οργάνωσης Κρέατος ( ΕΔΟΚ), Ελευθέριος Γίτσας.
Στην Ελλάδα, όπου περίπου το 70% του κρέατος εισάγεται, δεν κυριαρχούν «τα μεγαθήρια». Με συγκεκριμένες εξαιρέσεις, η βιομηχανία κρέατος χαρακτηρίζεται από μικρομεσαίες εταιρείες επεξεργασίας και τυποποίησης, τη «ραχοκοκαλιά της βιομηχανίας», όπως την χαρακτηρίζει ο Γίτσας.
Αν και το μοντέλο μοιάζει με αυτό που θέλει να φέρει στις ΗΠΑ ο Μπάιντεν, με πολλές ανεξάρτητες και ανταγωνιστικές μεταξύ τους εταιρείες, το μοντέλο στην Ελλάδα δεν λειτουργεί ακριβώς έτσι.
«Είμαστε η μόνη χώρα στην Ευρώπη όπου το μεγαλύτερο ποσοστό των κτηνοτρόφων πουλάνε ζωντανά τα ζώα. Δηλαδή πουλάνε ζώο και όχι κρέας» περιγράφει ο Γίτσας. «Στο εξωτερικό οι παραγωγοί σφάζουν, κατηγοριοποιούν, τεμαχίζουν και έτσι πουλάνε το κρέας, για αυτό και έχουν καλύτερη πρόσβαση στην αγορά. Στην Ελλάδα η κατάσταση είναι σχεδόν τριτοκοσμική. Για παράδειγμα, στα κρεοπωλεία βλέπουμε ολόκληρα σώματα ζώων. Παίρνει ο κρεοπώλης τον μπαλτά, το τεμαχίζει. Αυτά δεν πρέπει να γίνονται, έχουν ξεπεραστεί πια. Το κρέας πρέπει να είναι στις βιτρίνες, σε ειδικές κοπές και συσκευασμένο για να έχει πάνω την πληροφορία (τόπος εκτροφής, τόπος προέλευσης, ημερομηνίες σφαγής κλπ). Αυτό είναι το μέλλον του κρέατος. Στην Ελλάδα έχουμε αργήσει ήδη πάρα πολύ. Δεν χρειάζεται να κάνουμε κανένα θαύμα, απλά να αντιγράψουμε τι γίνεται στην Ευρώπη, με μικρές προσαρμογές στην ελληνική πραγματικότητα».
Διαβάστε ακόμα:
Πώς να βγάλετε πολλά χρήματα: Ποια συμβουλή δίνει ένας δισεκατομμυριούχος
Κουρσεβέλ – Γαλλία: To χιονοδρομικό resort όπου κάνουν ski οι πιο ισχυροί του κόσμου
Η χρονιά της σαμπάνιας – Αστρονομικές πωλήσεις εν μέσω πανδημίας