Ετος 1997. Σε όλο τον κόσμο γίνεται μεγάλη συζήτηση για τη διαφήμιση μιας αμερικανικής αλυσίδας πίτσας από τον τελευταίο ηγέτη της σχετικά προσφάτως διαλυθείσας Σοβιετικής Ενωσης, πάλαι ποτέ παγκόσμιας υπερδύναμης και αντίβαρου του καπιταλισμού. Πρόκειται για τον Μιχαήλ Γκορμπατσόφ και η αλυσίδα δεν είναι άλλη από την Pizza Hut, μια παγκόσμια ανερχόμενη δύναμη στην ταχυεστίαση που έχει «καβαλήσει» την επικράτηση των αμερικανικών καταναλωτικών προτύπων παγκοσμίως και πλέον μαζί με τα McDonald’s εκπροσωπούν διεθνώς τον «αμερικανικό τρόπο ζωής».
Κάπως έτσι, μπορεί αρχικά στη διαφήμιση, η οποία έχει γυριστεί σε κατάστημα απέναντι από το Κρεμλίνο, πατέρας και γιος, όταν βλέπουν τον Γκορμπατσόφ να απολαμβάνει με την εγγονούλα του μια λαχταριστή πίτσα να φιλονικούν για το εάν ο ιθύνων νους της Γκλάσνοστ και της Περεστρόικα έφερε τελικά πολιτικό χάος και οικονομική καταστροφή ή ελευθερία, καταλήγουν όμως να του αποτίσουν τιμή διότι «έφερε την Pizza Hut» στη Ρωσία!
Στην Ελλάδα η διαφήμιση προκαλεί την αντίδραση του ΚΚΕ που ξιφουλκεί μέσω του «Ριζοσπάστη» κατά «του αντικομμουνιστή γυρολόγου, καλοπληρωμένου πράκτορα του ιμπεριαλισμού, Γκορμπατσόφ». Την ίδια ώρα, όμως, προκαλεί μεγάλα χαμόγελα στον Χρήστο Ιωάννου, τον γιο του μεγαλοεργολάβου και βαθύπλουτου Κύπριου επιχειρηματία Δάκη Ιωάννου, που φρόντισε λίγα χρόνια πριν, το 1989, στην πρώτη επιχειρηματική του προσπάθεια σε ηλικία μόλις 17 χρόνων και με αρχικό κεφάλαιο 10 εκατ. δρχ., να φέρει την Pizza Hut στην Ελλάδα.
Πλέον είναι η εποχή όπου η Pizza Hut, μαζί με τα KFC, άλλη αμερικανική εταιρεία ταχείας εστίασης, της οποίας τα δικαιώματα πήρε ο Ιωάννου μέσω της εταιρείας Food Plus Α.Ε., καλπάζουν στην ελληνική αγορά. Τα καταστήματα ανοίγουν σαν τα μανιτάρια και οι ουρές των νεαρών -κυρίως- πελατών αυξάνονται.
Ο Χρήστος Ιωάννου, ο οποίος στο μεταξύ θα κάνει και τις σπουδές του στο Πανεπιστήμιο Κορνέλ και το MIT, από τη θέση του προέδρου της Food Plus θα βιώσει την εποχή της καταναλωτικής ευμάρειας. Ετσι, φτάνει στο τέλος της προηγούμενης δεκαετίας να διαθέτει ένα δίκτυο σχεδόν 45 καταστημάτων με το σήμα Pizza Hut, κάνοντας τζίρο κοντά στα 45 εκατ. ευρώ και EBITDA 1 εκατ. ευρώ. Αν και υπάρχει διευθύνων σύμβουλος στην εταιρεία και το ενδιαφέρον του Ιωάννου έχει αρχίσει ήδη να στρέφεται στις υπόλοιπες οικογενειακές επιχειρήσεις, και κυρίως στο real estate, στην αγορά πολλοί τον χαρακτηρίζουν τον «νέο βασιλιά της πίτσας». Σε κάθε περίπτωση, για τον ίδιο ήταν ένα πρώτο τεστ και ένα στέρεο επιχειρηματικό βήμα που τελικώς του ανοίγει την πόρτα να αναλάβει περισσότερες ευθύνες στην οικογενειακή ναυαρχίδα, φτάνοντας σήμερα να τεθεί επικεφαλής της AVAX, του σχήματος που διαδέχτηκε την πτωχεύσασα J&P στον απόηχο της κόντρας με τους κληρονόμους του Γιώργου Παρασκευαΐδη.
Aπό τη διαφήμιση της Pizza Hut με τον Μιχαήλ Γκορμπατσόφ, που τότε είχε προκαλέσει αντιδράσεις, μέχρι το λουκέτο όλων των καταστημάτων της αλυσίδας στην Ελλάδα, πέρασαν 23 χρόνια
Η κατηφόρα
Από την παραπάνω κατάσταση μέχρι το οριστικό λουκέτο στα τελευταία 16 καταστήματα Pizza Hut στην Ελλάδα που ανακοίνωσε η Food Plus Α.Ε. την περασμένη Πέμπτη βέβαια είναι η μέρα με τη νύχτα. Το έτος-ορόσημο για τη μεγάλη κατηφόρα είναι το 2010. Είναι η χρονιά όπου η κρίση γίνεται αισθητή στη χώρα προκαλώντας τεράστιες αναταράξεις και τεκτονικές αλλαγές στην αγορά. Η κατανάλωση πέφτει κάθετα και τα χρυσά καταστήματα της Pizza Hut πλέον αιμορραγούν. Η ανάγκη περικοπών και αναδιάρθρωσης είναι επιτακτική.
Η οικογένεια Ιωάννου στρέφεται στην εμπειρία του Μηνά Τάνε για καθοδήγηση. Ο Μ. Τάνες είναι ο πλέον μακροβιότερος διευθύνων σύμβουλος που πέρασε από την Αθηναϊκή Ζυθοποιία, ο οποίος έχει συνταξιοδοτηθεί προ διετίας και είναι πατέρας του Γιώργου Τάνε, συζύγου της Ελλης Ιωάννου, αδελφής του Χρήστου.
Μάλιστα στις αρχές του 2011 ο Μ. Τάνες γίνεται πρόεδρος της εταιρείας Food Plus, με τον Χρ. Ιωάννου να παραμένει στο Δ.Σ. ως μη εκτελεστικό μέλος, όπως και ο αδελφός του Στέλιος. Ως τα τέλη του έτους θα αποχωρήσει και ο επί σειρά ετών διευθύνων σύμβουλος Βασίλης Μπογιαντζής για να αναλάβει τα καθήκοντά του ο τότε οικονομικός διευθυντής Παναγιώτης Τραϊφόρος, ενώ ενεργό ρόλο θα αποκτήσει και ο Γ. Τάνες σε ρόλο αντιπροέδρου, ο οποίος έως τότε μαζί με τη σύζυγό του Ελλη ασχολούνταν περισσότερο με τα ξενοδοχεία της οικογένειας Ιωάννου. Η νέα διοίκηση ξεκινάει το μεγάλο πλάνο αναδιάρθρωσης με μαζικό κλείσιμο καταστημάτων.
Μεταξύ 2010-2014 κλείνουν 27 καταστήματα Pizza Hut περιορίζοντας την παρουσία του σήματος μόνο στην Αττική. Εκτός των απολύσεων, αναπροσαρμόζεται προς τα κάτω η μισθοδοσία των υπαλλήλων κάνοντας χρήση της νομοθεσίας που έχει αλλάξει στο μεταξύ, με την Επιτροπή Αγώνα Εργαζομένων στην Pizza Hut και τα KFC τότε να κάνει καταγγελίες για μισθούς από 150 ως 300 ευρώ! Παράλληλα, γίνονται συγχωνεύσεις με συγγενείς εταιρείες, ενώ οι μέτοχοι βάζουν διαρκώς το χέρι στην τσέπη για αυξήσεις μετοχικών κεφαλαίων προκειμένου να καλύψουν τρύπες και να χρηματοδοτήσουν το πλάνο της αναδιάρθρωσης σε μια εποχή όπου η ρευστότητα στην αγορά φαίνεται με το κιάλι.
Υπολογίζεται ότι από το 2010 έως το 2019 εισρέουν 6,5 εκατ. ευρώ φρέσκο χρήμα στην εταιρεία μέσω αυξήσεων κεφαλαίου, ανοίγοντας τον δρόμο προ διετίας και για ένα ομολογιακό δάνειο 2 εκατ. ευρώ. Οπως αποδείχθηκε, όμως, τίποτα δεν ήταν αρκετό για να ανακόψει την πορεία προς το τέλος.
Πορεία προδιαγεγραμμένη
Μια πορεία που προδιεγράφη, σύμφωνα με στελέχη της αγοράς, καθώς πολύ απλά η Pizza Hut σταμάτησε πλέον να έχει διεισδυτικότητα και αντίκτυπο στο πιο δυναμικό καταναλωτικό κοινό της συγκεκριμένης αγοράς, τους νέους. Από τη μία οι ακριβές τιμές σε σχέση με έναν ανταγωνισμό εντεινόμενο, από την άλλη η χαμένη αίγλη υπό το βάρος των οικονομικών προβλημάτων και η αδυναμία αλλαγής συντελούν στην απομάκρυνση των νεαρών καταναλωτών. Κρίσιμο στοιχείο επίσης το γεγονός ότι η αλυσίδα μένει πίσω μετά τα νέα δεδομένα που δημιουργούν οι ηλεκτρονικές πλατφόρμες παραγγελίας φαγητού. Αποτέλεσμα όλων αυτών είναι η Pizza Hut να χάνει διαρκώς πελάτες.
Το 2014 γίνεται μια μεγάλη ένεση ρευστότητας ύψους 3,54 εκατ. ευρώ μέσω αύξησης του μετοχικού κεφαλαίου και λίγο μετά γνωστοποιούνται στο ΓΕΜΗ τα στοιχεία του μοναδικού μετόχου της Food Plus Α.Ε. Πρόκειται για την εταιρεία Violetta S.A. που εδρεύει στο Λουξεμβούργο, και συγκεκριμένα στη διεύθυνση 21 boulevard de la Petrusse, 2320 Luxembourg. Πρόκειται για διεύθυνση την οποία δηλώνουν ως έδρα διάφορες εταιρείες επενδύσεων με μία απλή αναζήτηση στο Google. Ακολουθούν και άλλες αυξήσεις του μετοχικού κεφαλαίου. Το 2017 επιχειρείται άλλη μία προσπάθεια αναδιάρθρωσης. Ο Γ. Τάνες, ο οποίος παράλληλα προσπαθεί να επικεντρωθεί στη διαφημιστική Fame που έχει δημιουργήσει, αναλαμβάνει και διευθύνων σύμβουλος. Με τη δέσμευση ότι θα συνεχιστούν οι αυξήσεις κεφαλαίου εκ μέρους του μετόχου, πείθει την Τράπεζα Πειραιώς για το νέο σχέδιο και έτσι συνάπτεται ομολογιακό δάνειο ύψους 2 εκατ. ευρώ για τη χρηματοδότησή του. Λίγο αργότερα θα φέρει τον Δημήτρη Θεοφάνους ως γενικό διευθυντή. Ο τελευταίος είναι άνθρωπος που ειδικεύεται στην ηλεκτρονική αγορά. Η στόχευση πλέον είναι το delivery και πρέπει η Pizza Hut να μπει πιο δυναμικά στη διεκδίκηση μεριδίου από την τεράστια πίτα των online παραγγελιών φαγητού, που πλέον έχει φτάσει στα 500 εκατ. ευρώ! Ο Δ. Θεοφάνους έχει θητεύσει στον όμιλο Quest, στον όμιλο Antenna, ήταν στη διοικητική ομάδα του Ricardo.gr, ενώ διετέλεσε και πρόεδρος του GRECA, του Ελληνικού Συνδέσμου Ηλεκτρονικού Εμπορίου.
Το χαμένο έδαφος, όμως, είναι μεγάλο. Ηδη το 2018 η Food Plus ζητεί αναδιάρθρωση του ομολογιακού δανείου από την Τράπεζα Πειραιώς με μετάθεση πληρωμών το 2019, μείωση του χρηματοοικονομικού της κόστους και καταβολή ανισόποσων οπισθοβαρών δόσεων. Εις μάτην. Οι οικονομικές καταστάσεις του 2018, οι τελευταίες που έχουν δημοσιοποιηθεί, δείχνουν κύκλο εργασιών στα 16,24 εκατ. ευρώ, ζημίες 1,26 εκατ. ευρώ για τη συγκεκριμένη χρήση και συσσωρευμένες ζημίες 35,17 εκατ. ευρώ! Παρά το γεγονός ότι το μετοχικό κεφάλαιο της εταιρείας μέσα από τις διαδοχικές αυξήσεις έχει «φουσκώσει» στα 32,6 εκατ. ευρώ, τα ίδια κεφάλαιά της είναι αρνητικά και την 31η Δεκεμβρίου του 2018 ήταν -2,93 εκατ. ευρώ… Κάπως έτσι, και παρά την υλοποίηση νέας αύξησης μετοχικού κεφαλαίου 500.000 ευρώ στα μέσα του 2019, έχουν ξεκινήσει φήμες στην αγορά ότι έρχεται λουκέτο στην αλυσίδα Pizza Hut. Οι φήμες τότε διαψεύδονται επισήμως, όμως η συζήτηση που γίνεται πλέον στην αγορά είναι ότι απλώς είναι θέμα χρόνου.
Στο μεταξύ, όλη η προσπάθεια της οικογένειας είχε στραφεί στη φιλονικία που υπήρχε με τους κληρονόμους του Γιώργου Παρασκευαΐδη και την εποχή μετά την πτώχευση της J&P Overseas και την ισχυροποίηση του νέου σχήματος υπό τον τίτλο AVAX, στο οποίο πλέον επικεφαλής ανέλαβε ο Χρ. Ιωάννου.
Επομένως, η πεποίθηση που είχε σχηματιστεί με όλα αυτά ήταν ότι επέρχεται γενικό καθάρισμα στις εταιρικές οντότητες που συνδέονται με την οικογένεια. Δυστυχώς, παρά τους σχεδιασμούς, τις αναδιαρθρώσεις και το νέο χρήμα που διαρκώς έμπαινε στη Food Plus, η Pizza Hut δεν μπορεί να ξεφύγει από το τέλμα.
Το τελειωτικό χτύπημα του κορωνοϊού
Κάπως έτσι, λοιπόν, έρχεται η κρίση που προκαλεί η πανδημία του κορωνοϊού να δώσει το τελειωτικό χτύπημα. Το πρόβλημα χτυπά όλη την εστίαση, όμως οι αδύναμοι κρίκοι είναι αυτοί που σπάνε πρώτοι. Η Pizza Hut είναι αδύναμος κρίκος και πλέον οι μέτοχοι κρίνουν ότι είναι ένα βαρέλι δίχως πάτο που διαρκώς ζητά λεφτά. Ο τζίρος έχει πέσει κατακόρυφα, τα λειτουργικά έξοδα παραμένουν. Η προσπάθεια μείωσης των μισθωμάτων είναι μεγάλη, αλλά πολλοί εκμισθωτές δεν εμφανίζονται διατεθειμένοι να κάνουν πίσω. Παράλληλα, η βασική πρόβλεψη κάνει λόγο για βουτιά της κατανάλωσης από το φθινόπωρο και αβέβαιο τον χρονικό προσδιορισμό ανάκαμψης, έστω στα προ κορωνοϊού επίπεδα. Επομένως, το δίλημμα ήταν ξεκάθαρο στον μέτοχο: «Ξαναβάζω βαθιά το χέρι στην τσέπη ή τελειώνω εδώ». Η επιλογή για την Pizza Hut ήταν η δεύτερη.
«Το κλείσιμο καταστημάτων της Pizza Hut στην Ελλάδα εξαιτίας του lockdown λόγω κορωνοϊού οδήγησε σε σημαντικές απώλειες, πολλαπλασιάζοντας τις ήδη υπάρχουσες επιχειρηματικές και οικονομικές προκλήσεις. Συνεπώς, το όλο εγχείρημα κατέστη μη βιώσιμο και οποιεσδήποτε περαιτέρω ενέργειες θα ήταν καταδικασμένες σε αποτυχία», ανέφεραν πηγές από τη Food Plus, προσθέτοντας: «Η εταιρεία έκανε ό,τι ήταν δυνατόν για τη διατήρηση των θέσεων εργασίας. Τελικά, όμως, σε αυτό το πολύ δυσμενές πλαίσιο, αναγκάστηκε να λάβει την επώδυνη απόφαση διακοπής της λειτουργίας των καταστημάτων και την αποχώρηση της αλυσίδας από την Ελλάδα, με συνέπεια την ανεργία περίπου 180 εργαζομένων». Σύμφωνα με τις ίδιες πηγές, «το φαινόμενο δεν εντοπίζεται μόνο στην Ελλάδα. Πριν από λίγες ημέρες πτώχευσε η NPC International, μία από τις μεγαλύτερες franchisees της Pizza Hut στην ΗΠΑ, λόγω των επιπτώσεων της πανδημίας του κορωνοϊού, που προστέθηκαν στα ήδη υπάρχοντα προβλήματα της εταιρείας».
Ερωτήματα
Ακόμη το τοπίο δεν είναι ξεκάθαρο για την έτερη αλυσίδα που διατηρεί τα δικαιώματα franchise η Food Plus, την KFC. Σήμερα η αλυσίδα διαθέτει οκτώ καταστήματα στην Αττική και ένα στη Θεσσαλονίκη.
Ερωτήματα υπάρχουν και για την ίδια τη Food Plus. Που αφορούν αφενός το πώς θα αντιδράσουν οι πιστωτές μετά απ’ όλα αυτά. Αφετέρου, εάν η εταιρεία θα κλείσει, θα συνεχίσει ως έχει ή θα αλλάξει τελικά δραστηριότητα, όπως αφήνει να εννοηθεί η τροποποίηση στο καταστατικό της με επέκταση του σκοπού λειτουργίας; Το τελευταίο πλέον, εκτός από την πάσης φύσεως δραστηριότητα γύρω από τα τρόφιμα, περιλαμβάνει πολλές και διάφορες δραστηριότητες: από την εκμετάλλευση ξενοδοχείων, διαμερισμάτων και εργασίες γενικού τουρισμού και μεταφορών μέχρι παροχή υπηρεσιών call center, συμβουλευτική και έρευνες αγορών…