Σιτάρι που συνδυάζει την υψηλή απόδοση ενός τύπου με το συμπαγές μίσχο ενός άλλου, που το βοηθά να αντιστέκεται στον αέρα και τη βροχή. Ποικιλίες πατάτας που αντέχουν στην ξηρασία προσφέροντας υψηλές αποδόσεις. Φυτά που μπορούν να παρέχουν θρεπτικά συστατικά στο έδαφος, μειώνοντας την ανάγκη για λιπάσματα. Φράουλες στις οποίες η περιεκτικότητα σε ζάχαρη έχει διπλασιαστεί για να είναι γλυκιές όλη την περίοδο της καλλιέργειας.
Αυτά είναι κάποια παραδείγματα για το πώς οι Νέες Γονιδιωματικές Τεχνικές (New Genomic Techniques, NGTs) μπορούν να αλλάξουν ριζικά τον τρόπο που καλλιεργούμε και καταναλώνουμε τρόφιμα. Προς το παρόν, οι Τεχνικές αυτές είναι απαγορευμένες στην Ευρώπη.
Όπως όλα δείχνουν, όχι για πολύ. Στο δεύτερο εξάμηνο του 2023, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα ανοίξει τα «χαρτιά» της για το αν θα αναθεωρήσει τη στάση της απέναντι στα NGTs. Πηγές του newmoney από την αρμόδια Γενική Διεύθυνση Υγείας και Ασφάλειας Τροφίμων της Ε. Επιτροπής αναφέρουν ότι η γνώμη της Κομισιόν θα είναι θετική.
«Εργαζόμαστε πάνω στις εναλλακτικές λύσεις που χρειάζονται οι αγρότες» μας είπε υψηλόβαθμος αξιωματούχος της Ε. Επιτροπής. «Πρέπει να παράγουμε αρκετά και βιώσιμα τρόφιμα. Όταν οι αγρότες μας ρωτάνε πού κατευθύνεται η νέα αγροτική πολιτική της ΕΕ, απαντάμε ότι στο μέλλον θέλουμε να χρησιμοποιούνται λιγότερα φυτοφάρμακα και λιπάσματα, αλλά δε θέλουμε να μειώσουμε την παραγωγή.»
Εκ πρώτης, ακούγεται σαν η ΕΕ να προσπαθεί να «τετραγωνίσει τον κύκλο». Όμως, οι νέες τεχνολογίες δίνουν λύσεις που λίγα χρόνια φαίνονταν αδύνατες. Η γεωργία ακριβείας, τα βιομυκητοκτόνα και τα βιοεντομοκτόνα είναι τέτοια παραδείγματα. Σε αυτό το κάδρο προστίθενται και τα NGTs.
«Εξαρτόμαστε πολύ από τα χημικά σκευάσματα και δεν έχουμε ακόμα όλα τα εργαλεία για να βοηθήσουμε τους αγρότες» τονίζει ο Ευρωπαίος αξιωματούχος που μίλησε στο newmoney. «Όμως, λαμβάνουμε μέτρα για αυτό. Σύντομα θα κυκλοφορήσουν στην ευρωπαϊκή αγορά τα πρώτα βιοεντομοκτόνα. Επίσης, το επόμενο έτος η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα παρουσιάσει πρόταση για να επιτραπούν οι Νέες Γονιδιωματικές Τεχνικές στην ευρωπαϊκή αγορά. »
Η αναγκαία «στροφή»
H επισιτιστική ακρίβεια, οι διαταραχές στις διεθνείς αγορές, η κλιματική αλλαγή αλλά και η ανάγκη για πράσινη μετάβαση αναγκάζουν την Ευρώπη να αναζητά λύσεις για πιο αποδοτικές καλλιέργειες.
> Επισιτιστική ακρίβεια: μπορεί η Ευρώπη να μην αντιμετωπίζει κίνδυνο έλλειψης τροφίμων, όμως η επισιτιστική ασφάλεια δεν περιορίζεται στη διαθεσιμότητα, αλλά και στο πόσο προσιτά είναι τα τρόφιμα. Ευρωπαίοι αξιωματούχοι παραδέχονται στο newmoney ότι οι συνεχείς ανατιμήσεις καθιστούν όλο και περισσότερα τρόφιμα απρόσιτα για μία αυξανόμενη μερίδα των καταναλωτών.
> Διαταραχές στις διεθνείς αγορές: ο πόλεμος στην Ουκρανία επιδείνωσε μία ήδη προβληματική κατάσταση στα διεθνή δίκτυα παραγωγής και διανομής τροφίμων. Οι ελλείψεις και ανατιμήσεις στα λιπάσματα είναι ένα παράδειγμα. Σε αυτό προστίθεται το πρόβλημα του αθέμιτου ανταγωνισμού εις βάρος των Ευρωπαίων παραγωγών, καθώς τα NGTs χρησιμοποιούνται ήδη από παραγωγούς σε ΗΠΑ, Αργεντινή, Βραζιλία, Καναδά και Ηνωμένο Βασίλειο.
> Κλιματική αλλαγή: τα όλο και συχνότερα ακραία καιρικά φαινόμενα καθιστούν όλο και πιο ευάλωτες τις καλλιέργειες. Οι τεχνολογίες NGTs υπόσχονται φυτά πιο ανθεκτικά στις ξηρασίες, τις υψηλές θερμοκρασίες και τη νιτρορύπανση.
> Πράσινη μετάβαση: στην καρδιά των πολιτικών της ΕΕ είναι η Πράσινη Συμφωνία. Στη νέα Κοινή Αγροτική Πολιτική, βασικός στόχος είναι η μείωση της χρήσης φυτοφαρμάκων και λιπασμάτων. Τα φυτά με NGTs μπορούν να αναπτύσσονται, να αντέχουν στις ασθένειες και να αποφέρουν ικανοποιητικές σοδειές, με ελάχιστη χρήση χημικών.
«Πόλεμος» βιομηχανίας – περιβαλλοντικών οργανώσεων
Σε αντίθεση με τους Γενετικά Τροποποιημένους Οργανισμούς (ΓΤΟ) πρώτης γενιάς, η επεξεργασία του γονιδιώματος – που προβλέπεται στις Νέες Γονιδιωματικές Τεχνικές- δεν απαιτεί την προσθήκη διαγονιδίων από άλλα είδη. Οι τροποποιήσεις στο γονιδίωμα γίνεται με μεθόδους όπως η βραβευμένη με Νόμπελ Crispr-Cas9.
«Οι νέες γονιδιωματικές τεχνικές επεμβαίνουν στο γενετικό υλικό οργανισμών που θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για διατροφικούς, βιομηχανικούς ή φαρμακευτικούς σκοπούς» εξηγεί η ανακοίνωση της Ε. Επιτροπής Υγείας και Ασφάλειας των Τροφίμων που συνόδευσε την έναρξη της δημόσιας διαβούλευσης για το θέμα.
Οι νέες αυτές τεχνικές, που επιτρέπουν ταχύτερες, ειδικότερες και πιο αποτελεσματικές διαδικασίες αναπαραγωγής, αναπτύχθηκαν τις δύο τελευταίες δεκαετίες.
«Έχουμε θέσει την καινοτομία στο επίκεντρο του έργου μας και πιστεύουμε ότι η σύγχρονη βιοτεχνολογία, και ιδίως οι νέες γονιδιωματικές τεχνικές, μπορούν να συμβάλουν στην ενίσχυση της βιωσιμότητας των αγροδιατροφικών συστημάτων στο μέλλον» δήλωσε η αρμόδια Επίτροπος, Στέλλα Κυριακίδου.
Το 2018 το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο έκρινε ότι οι μέθοδοι επεξεργασίας γονιδιώματος, που περιλαμβάνουν και τα NGTs, εμπίπτουν στη νομοθεσία της ΕΕ του 2001 που διέπει – και πρακτικά απαγορεύει- τους ΓΤΟ.
Αυτό είχε ως αποτέλεσμα να παραλύσει ο τομέας στην Ευρώπη, με σημαντική μείωση των ερευνητικών εταιρειών, κυρίως των μικρομεσαίων επιχειρήσεων, πολλές εκ των οποίων «μετακόμισαν» σε Ηνωμένες Πολιτείες και άλλες μη ευρωπαϊκές αγορές.
Όμως τώρα, μπροστά στις τρέχουσες κρίσεις, η ανάγκη βελτίωσης της ανταγωνιστικότητας της ευρωπαϊκής γεωργίας αποτελεί νέα προτεραιότητα.
Η σχετική Έκθεση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής που δημοσιεύτηκε τον Απρίλιο, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι η νομοθεσία του 2001 για τους ΓΤΟ δεν είναι πλέον κατάλληλη για να καλύπτει τους NGTs, δεδομένης της ικανότητας των νέων τεχνικών να εισάγουν επιθυμητά χαρακτηριστικά χωρίς την ανάγκη ξένων γονιδίων.
Η Ε. Επιτροπή δρομολόγησε δημόσια διαβούλευση και τώρα συντάσσει το πόρισμα που θα συνοδεύει τη γνώμη της για το θέμα.
Σύμφωνα με πληροφορίες, τον Σεπτέμβριο, οι υπουργοί Γεωργίας από τα 27 κράτη μέλη προέτρεψαν τις Βρυξέλλες να επισπεύσουν την επανεξέταση του κανονισμού, ζητώντας ουσιαστικά την άρση των περιορισμών για τα NGTs.
Εντωμεταξύ, η σύγκρουση των αντίπαλων στρατοπέδων μαίνεται. Από τη μία είναι αγροτικοί συνεταιρισμοί, επιχειρήσεις της αγροτικής βιομηχανίας και πολιτικοί που επιθυμούν την χαλάρωση των κανόνων και την είσοδο των NGTs στην ευρωπαϊκή αγορά.
Από την άλλη, βρίσκονται περιβαλλοντικές οργανώσεις και «πράσινα» κόμματα, που επιμένουν ότι αυτές οι μέθοδοι απειλούν την υγεία του περιβάλλοντος αλλά και των ανθρώπων. ΜΚΟ όμως «Οι Φίλοι της Γης» (Friends of the Earth Europe) υποστηρίζουν ότι οι πολυεθνικές εκμεταλλεύονται τη συγκυρία για να προωθήσουν πειραματική τεχνολογία στους καταναλωτές. Προειδοποιούν ότι οι επιπτώσεις στη φύση, τη γεωργία και τους καταναλωτές δεν μπορούν να προβλεφθούν.
Επίσης, «ο τομέας της αγοράς βιολογικών προϊόντων και προϊόντων χωρίς ΓΤΟ ανέφερε ότι ενδέχεται να αντιμετωπίσει απειλές από τη συνύπαρξη με νέες γονιδιωματικές τεχνικές και, ως εκ τούτου, κάθε σκέψη για προϊόντα ΝΓΤ θα επιφέρει σημαντικό πλήγμα στην αξιακή αλυσίδα του» αναφέρει η «Μελέτη σχετικά με το καθεστώς των νέων γονιδιωματικών τεχνικών βάσει του δικαίου της Ένωσης και υπό το πρίσμα της απόφασης του Δικαστηρίου στην υπόθεση C-528/16 » της ΓΔ Υγείας και Ασφάλειας των Τροφίμων.
Διαβάστε ακόμη
Lloyd’s Awards 2022: Βραβεύτηκαν οι κορυφαίοι της ελληνικής ναυτιλίας (pics)