Μπορεί η πανδημία να έχει φέρει τα πάνω κάτω στο λιανεμπόριο που παλεύει ακόμη να βρει τον βηματισμό του σε καθεστώς χαμηλών τζίρων, ισχνής τουριστικής κίνησης, αλλά και περιοριστικών μέτρων όπως ο ανώτατος αριθμός πελατών εντός των καταστημάτων, ωστόσο, η νέα γενιά εμπορικών κέντρων είναι ήδη εδώ με επενδύσεις που ολοκληρώνονται ή βρίσκονται τώρα υπό σχεδιασμό.
Από τη μία πλευρά, είναι γεγονός ότι η πανδημία έφερε στο προσκήνιο τον προβληματισμό για το μέλλον των malls σε συνδυασμό και με την άνοδο του ηλεκτρονικού εμπορίου. Παρ’ όλα αυτά, οι μεγάλοι όμιλοι στην Ελλάδα διατηρούν την εμπιστοσύνη τους και συνεχίζουν να επενδύουν στους οργανωμένους εμπορικούς πόλους, προτάσσοντας πλέον τη δημιουργία μιας «νέας γενιάς εμπορικών κέντρων», τα οποία θα διαθέτουν περισσότερους ανοιχτούς χώρους, αναβαθμισμένη ψυχαγωγία, εστίαση και υπηρεσίες που θα έχουν στόχο να προσφέρουν μια πιο ολοκληρωμένη εμπειρία σε όλη την οικογένεια.
Ακριβώς ένα τέτοιο κέντρο νέας γενιάς σχεδιάζει στο Ελληνικό ο μεγαλύτερος παίκτης της αγοράς, η Lamda Development, η οποία παράλληλα δρομολογεί και την πλήρη ανακαίνιση για το 2022 του πρώτου της εμπορικού, του «The Mall Athens» στο Μαρούσι, που άνοιξε τον δρόμο πριν από 15 και πλέον χρόνια για τη νέα τότε εποχή των malls στη χώρα μας. Αντίστοιχα, ο όμιλος Viohalco έχει ήδη έτοιμη την ανοιχτή επέκταση του «River West» στη Λ. Κηφισού, με τη σταδιακή λειτουργία νέων καταστημάτων μέσα στο καλοκαίρι, αλλά και πάρκου και χώρων πρασίνου συνολικής έκτασης 20 στρεμμάτων δίπλα στο ΙΚΕΑ του ομίλου Φουρλή. Ο τελευταίος επίσης επενδύει σε νέους εμπορικούς χώρους μέσω και της θυγατρικής του στα ακίνητα της Trade Estates AEEAΠ, ανακοινώνοντας μάλιστα προ ημερών και τη συμφωνία με τη Lamda για ένα νέο εμπορικό πάρκο στο mall του Ελληνικού.
Πιο βόρεια, στον κόμβο της Μεταμόρφωσης, ο όμιλος Κωνσταντίνου, γνωστός από το επιτυχημένο «Athens Metro Mall» στον Αγιο Δημήτριο, διατηρεί αμετάβλητο τον σχεδιασμό του για ένα νέο εμπορικό επίσης νέας γενιάς μέσω της οδού των στρατηγικών επενδύσεων. Στα εμπορικά πάρκα και τα big boxes επενδύει εντός αλλά και εκτός Αθηνών η TEN Brinke, θυγατρική του φερώνυμου ολλανδικού ομίλου, την ίδια στιγμή που δύο πιο «ταλαιπωρημένες» επενδύσεις για το «Athens Heart» και το ημιτελές mall του Βοτανικού αναζητούν ακόμη λύση. Αν και έχει ακόμη δρόμο μπροστά, ανοιχτό εμπορικό κέντρο περιλαμβάνει και το «Cambas Project» στην έκταση του παλιού οινοποιείου Καμπά στην Κάντζα, από τη REDS, ιδιοκτήτρια και του «Smart Park» στα Σπάτα.
Εμπορικά στο Ελληνικό και retail parks
Πολλαπλά ανοιχτά μέτωπα έχει η Lamda, τόσο για τους νέους εμπορικούς χώρους στο Ελληνικό όσο και στο Μαρούσι, την ίδια στιγμή που ο όμιλος, λόγω κορωνοϊού, έχει μεταθέσει για αργότερα, πιθανότατα εντός του πρώτου εξαμήνου του επόμενου έτους, την είσοδο της Lamda Malls (της εταιρείας που έχει στην ομπρέλα της τα εμπορικά του ομίλου Golden Hall, Mediterranean Cosmos και έπεται το The Mall Athens) στο Χρηματιστήριο. Για το πρώτο εμπορικό κέντρο του ομίλου που είχε ανοίξει το 2005, το «Τhe Mall Athens», δρομολογείται ευρεία ανακαίνιση που θα ξεκινήσει προς το τέλος του 2022 και θα είναι κοντά στα 10-15 εκατ. ευρώ.
Στην παρούσα φάση πάντως και έχοντας περάσει μια πολύ δύσκολη περίοδο όλους τους προηγούμενους μήνες λόγω lockdown και περιοριστικών μέτρων, σύμφωνα με τον ίδιο τον διευθύνοντα σύμβουλο της εταιρείας Οδυσσέα Αθανασίου, η επισκεψιμότητα των εμπορικών κέντρων έχει αρχίσει και ανεβαίνει, όπως και οι τζίροι, «επιβεβαιώνοντας για μία ακόμη φορά την ανταπόκριση των επισκεπτών», όπως και στην προηγούμενη δημοσιονομική κρίση. Αγκάθι σε αυτή την περίοδο παραμένει το γεγονός ότι η εστίαση με τα τραπεζάκια… εντός των malls έχει παραμείνει ουσιαστικά κλειστή (εκτός από το takeaway), μειώνοντας σαφώς τα έσοδα.
Από την άλλη, συνεχίζεται η προσθήκη καταστημάτων, όπως π.χ. στο Golden Hall τα «Cos», «Havaianas», «American Eagle», με τα επίπεδα ενοικίων σε νέες συμφωνίες που γίνονται να παρουσιάζουν ελαφρά ανοδική τάση σε σχέση με τα επίπεδα προ κορωνοϊού, ενώ παράλληλα δεν έχουν φανεί ακόμη τα αποτελέσματα από τις νέες επενδύσεις με τους ψυχαγωγικούς χώρους του Explore, του Μουσείου Ολυμπιακών Αγώνων κ.λπ.
Για το mall του Ελληνικού, που θα είναι και το μεγαλύτερο εμπορικό κέντρο, με βάση τα σημερινά δεδομένα, σε όλη την Ελλάδα, και συγκεκριμένα κατά 20% από το «Τhe Mall Athens» στο Μαρούσι, οι διεργασίες σε όλα τα επίπεδα από τις μελέτες και τον σχεδιασμό μέχρι τις επαφές με τους χρήστες είναι σε πλήρη εξέλιξη, ενώ στόχος είναι το έργο να έχει ολοκληρωθεί έως το 2025. Η Lamda σκοπεύει να προχωρήσει μόνη της τις επενδύσεις των εμπορικών κέντρων εντός του Ελληνικού τόσο για το mall της Βουλιαγμένης όσο και για το «Marina Galleria», τους ανοιχτούς εμπορικούς χώρους με πολυτελή καταστήματα δίπλα στη μαρίνα του Αγίου Κοσμά.
Για την τελευταία σημειωτέον ότι πολύ σύντομα, περί τα μέσα Ιουλίου, έχει προγραμματιστεί η παρουσίαση των αρχιτεκτονικών σχεδίων. Το εμπορικό κέντρο εντός της έκτασης του πρώην αεροδρομίου, που εφάπτεται μεταξύ των σταθμών Αργυρούπολης και Ελληνικού, περιλαμβάνεται στα έργα της πρώτης φάσης, σε αυτά δηλαδή που θα εξελιχθούν εντός της πρώτης πενταετίας. Το mall κοντά στη λεωφόρο Βουλιαγμένης, γνωστό προς το παρόν και ως «Vouliagmenis Mall», προβλέπεται ότι θα είναι συνολικά 72.000 τ.μ., εκτιμάται ότι μπορεί να είναι έτοιμο έως το 2025 και θα είναι η βασική εμπορική ανάπτυξη εντός του project. Εντός του νέου εμπορικού κέντρου νέας γενιάς θα λειτουργήσει, όπως έχει ήδη ανακοινωθεί, και το εμπορικό πάρκο (retail park) 30.000 τ.μ. από τον όμιλο Fourlis.
Πρόκειται για επένδυση ύψους 55 εκατ. ευρώ μέσω της θυγατρικής Επενδυτικής Ακινήτων Trade Estates ΑΕΕΑΠ που θα περιλαμβάνει τα ΙΚΕΑ, Ιntersport, Leroy Merlin κ.ά.
Από την πλευρά του, ο όμιλος Fourlis, μέσω της Trade Estates, θέλει να αυξήσει περαιτέρω το αποτύπωμά του στο κομμάτι των εμπορικών ακινήτων, έχοντας πλειοδοτήσει για το πάρκο «Florida» στη Θεσσαλονίκη (έχει βγει προς πώληση εδώ και πολύ καιρό από το επενδυτικό fund της Pradera) με μισθωτές τους Κωτσόβολος, Jumbo, AB Βασιλόπουλος, ενώ έχει στα σκαριά τρία ακόμη εμπορικά πάρκα, οι διαδικασίες αδειοδοτήσεων για τα οποία έχουν ήδη ξεκινήσει.
Το ένα θα γίνει στην Αττική (πέραν αυτού του Ελληνικού), το δεύτερο στην Πάτρα και το τρίτο στην Κρήτη, με τις πληροφορίες να αναφέρουν ότι έχει προχωρήσει για τον σκοπό αυτό και σε συμφωνία με την TEN Brinke, τη θυγατρική του ολλανδικού ομίλου που έχει δώσει τα τελευταία χρόνια μεγάλη ψήφο εμπιστοσύνης στην Ελλάδα.
Από την πλευρά της, η ΤΕΝ Βrinke, ειδικά στο κομμάτι των εμπορικών χώρων, πέραν των big boxes καταστημάτων τα οποία έχει υλοποιήσει και εξακολουθεί να υλοποιεί για λογαριασμό μεγάλων αλυσίδων, στον τομέα των νέων έργων αυτή τη στιγμή, σύμφωνα με τον διευθύνοντα σύμβουλο Φώτη Γιόφτσιο, αναπτύσσει πέντε μεγάλα συγκροτήματα εμπορικών καταστημάτων ή εμπορικών πάρκων σε Πειραιά, Αθήνα και επαρχία (βλ. Πάτρα).
Οι επενδύσεις στον Κηφισό
Μέσα στο καλοκαίρι θα ανοίξουν σταδιακά τα νέα καταστήματα στην επέκταση του «River West» στη Λ. Κηφισού, της Viohalco και της Noval Property, της Επενδυτικής Ακινήτων του ομίλου.
Το «River West Open», όπως ονομάζεται το σύνολο των νέων εγκαταστάσεων, παραπέμποντας και στους ανοιxτούς χώρους του κέντρου, αποτελείται από μεγάλα καταστήματα λιανικής (Decathlon, megastore Μουστάκας, νέο κατάστημα Κωτσόβολος, Jysk κ.ά.) και νέους χώρους εστίασης, που θα λειτουργούν σε συνδυασμό με νέους εξωτερικούς χώρους πρασίνου και αναψυχής.
«Θα είναι ο μεγαλύτερος εμπορικός πόλος με κλειστούς και ανοιχτούς χώρους στη χώρα, με συνολική εκμισθώσιμη επιφάνεια 62.050 τ.μ. Ο σχεδιασμός για τον ανοιχτό χαρακτήρα του κέντρου υπήρχε πριν από την πανδημία, δεδομένου ότι ήδη η τάση για ανοιχτούς χώρους και εμπορικά κέντρα νέας γενιάς που συνδυάζουν εμπόριο, ψυχαγωγία, αναψυχή και γενικότερα μία ολοκληρωμένη εμπειρία για όλη την οικογένεια είχε ξεκινήσει στο εξωτερικό προ κορωνοϊού», δηλώνει ο κ. Παναγιώτης Καπετανάκος, διευθύνων σύμβουλος της Noval Property.
Η συνολική ανάπτυξη, ιδιοκτησίας της Noval Property, καταλαμβάνει έκταση 83,5 στρεμμάτων, η οποία περιλαμβάνει τις ήδη υπάρχουσες εγκαταστάσεις του «River West», το megastore της ΙΚΕΑ και το «River West Open» μαζί με 3.000 δωρεάν θέσεις παρκινγκ. To «River West» στα 10 χρόνια λειτουργίας του συγκεντρώνει πλέον 5,6 εκατομμύρια επισκέπτες τον χρόνο, με την πληρότητα των υπαρχόντων εκμισθωμένων χώρων να αγγίζει το 100%, ενώ πλέον με την επέκταση ο νέος εμπορικός πόλος εκτιμάται ότι θα φτάσει τα 8 εκατομμύρια επισκέπτες σε ετήσια βάση, με 14 εκατ. ευρώ ετησιοποιημένα μισθωτικά έσοδα από τα 9,5-10 εκατ. ευρώ εσόδων της υφιστάμενης ανάπτυξης.
Σύνθετο εμπορικό και ψυχαγωγικό πάρκο θέλει, αλλά πιο βόρεια, στην περιοχή της Μεταμόρφωσης, και ο όμιλος Κωνσταντίνου, του ομογενούς επιχειρηματία από τη Βενεζουέλα με το «Athens Metro Mall». Οπως και το mall του Αγίου Δημητρίου, αντίστοιχα και το νέο mall θα έχει σύνδεση με το μετρό (η προτεινόμενη από την Αττικό Μετρό χάραξη διέρχεται εντός της ιδιοκτησίας).
Το νέο εμπορικό κέντρο θα κατασκευαστεί σε έκταση 86 στρεμμάτων περίπου σε περιοχή στα όρια της Μεταμόρφωσης και της Λυκόβρυσης – Πεύκης, αν και μετά τις ρυμοτομήσεις, τις παραχωρήσεις στον δήμο και τη διάνοιξη των προτεινόμενων δρόμων, η αξιοποιήσιμη έκταση είναι 75 στρέμματα, όπως αναφέρεται στη Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων που δημοσιεύτηκε από το υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας. Το project, προϋπολογισμού 94 εκατ. ευρώ, περιλαμβάνει εμπορικό κέντρο, χώρους εστίασης, γραφεία, πάρκο, κινηματογράφους, χώρους συνάθροισης κοινού.
Επιπλέον, περιλαμβάνονται και υποστηρικτικές λειτουργίες, όπως διαγνωστικό κέντρο, χώρος στάθμευσης άνω των 2.000 θέσεων, πύργος-παρατηρητήριο (landmark) ύψους 27 μέτρων με χρήση χώρου εστίασης και εκθεσιακού χώρου. Ο χρόνος υλοποίησης της επένδυσης, που έχει πάρει τον δρόμο των στρατηγικών επενδύσεων, ανέρχεται σε 2 χρόνια από την έναρξη της κατασκευής.
To «Cambas Project»
Εξίσου μακρύ δρόμο έχει να διανύσει το «Cambas Project» σε οικόπεδο 315 στρεμμάτων, στην έκταση του παλιού οινοποιείου Καμπά στην Κάντζα. Για την επένδυση, που μπορεί να ξεπεράσει τα 200 εκατ. ευρώ, η διοίκηση της REDS, ιδιοκτήτριας και του εμπορικού «Smart Park» στα Σπάτα, εκτιμά ότι μέσα στο φθινόπωρο θα είναι έτοιμο το επικαιροποιημένο masterplan.
Η τελευταία επικαιροποίηση του masterplan έγινε το 2018 και περιελάμβανε δομήσιμη επιφάνεια 89.000 τ.μ. με ανοιχτό mall και πάρκο, χώρους ψυχαγωγίας για υπαίθριες και πολιτιστικές δραστηριότητες, ακόμη γραφεία, ξενοδοχείο, μουσείο οινοποιίας κ.ά. Μένει να φανεί με το επικαιροποιημένο masterplan η ακριβής κατανομή των χώρων, με βάση και τις νέες συνθήκες που έχει διαμορφώσει η πανδημία, αφού, ούτως ή άλλως, με βάση και τις εγκρίσεις που έχουν δοθεί μέχρι σήμερα, οι χρήσεις είναι συγκεκριμένες.
Για τη χρηματοδότηση, πέραν του τραπεζικού δανεισμού, εξετάζεται και η προοπτική των συνεπενδύσεων σε επαφή και με τρίτους επενδυτές από όλη την αγορά στην Ελλάδα και το εξωτερικό. Προς το τέλος του καλοκαιριού θα ανακοινωθούν και οι νέες μισθωτικές συμφωνίες για τους νέους χώρους του «Smart Park» στα Σπάτα, οι οποίες έχουν προχωρήσει σε ποσοστό πλέον 100%, από το 78% που ήταν η πληρότητα τον Μάρτιο. Οι νέες μισθωτικές συμφωνίες από τους κλάδους της τεχνολογίας, της εστίασης και του εμπορίου αφορούν επτά καταστήματα, με το 60% των brands να είναι ξένα και τα υπόλοιπα ελληνικά.
Το ανοιχτό εμπορικό πάρκο των Σπάτων, δίπλα ακριβώς στο εκπτωτικό χωριό «McArthurGlen», έχει περάσει κι αυτό δύσκολα εν μέσω πανδημίας, με πτώση στον τζίρο των καταστημάτων της τάξεως του 30% για το πρώτο τετράμηνο (περίοδος κατά την οποία ίσχυσαν και οι περιορισμοί στο λιανεμπόριο). Παρ’ όλα αυτά, με το άνοιγμα της αγοράς έχει πολλαπλασιαστεί η επισκεψιμότητα, με πάνω από 8.000 επισκέπτες σε ημερήσια βάση, αγγίζοντας τους 20.000 επισκέπτες σε ημερήσια βάση τα Σαββατοκύριακα.
Διαβάστε ακόμα
Κρίστιαν Χατζημηνάς (EFA Group): O leader της εγχώριας αμυντικής βιομηχανίας
Οι κινεζικές επενδύσεις σε λιμάνια της Μεσογείου και της Ευρώπης
Κατώτατος μισθός στην τελική ευθεία – Οι θέσεις των κοινωνικών εταίρων