Ελληνικός Χρυσός: Η επένδυση που σκούριασε στα γρανάζια του ΣΥΡΙΖΑ

Από το τέλμα μιας πολυετούς απραξίας που γιγαντώθηκε επί των ημερών της διακυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ, βυθίζοντας την αξία της μετοχής και τρέποντας σε φυγή διεθνείς επενδυτές, βγαίνει η επένδυση της Ελληνικός Χρυσός στη Χαλκιδική.

Με τις διαδοχικές αποφάσεις της κυβέρνησης που υπέγραψε τις προηγούμενες μέρες ο υφυπουργός Περιβάλλοντος και Ενέργειας Γεράσιμος Θωμάς, σε συνέχεια των αποφάσεων του Συμβουλίου της Επικρατείας για τις Σκουριές και την Ολυμπιάδα, ενεργοποιείται ξανά μία από τις μεγαλύτερες ξένες επενδύσεις στην Ελλάδα μετά το Ελληνικό, στέλνοντας για πρώτη φορά ενθαρρυντικά μηνύματα στους απελπισμένους επενδυτές.

Για την υλοποίηση του έργου, η Eldorado Gold υποστηρίζει ότι έχουν ήδη επενδυθεί κεφάλαια συνολικού ύψους 1 δισ. ευρώ στη Χαλκιδική. Στην πλήρη ανάπτυξη του επενδυτικού σχεδίου και σε βάθος 25 έως 30 ετών, η εταιρεία υπολογίζει ότι θα δαπανήσει επιπλέον 2 δισ. δολάρια.

Ανοδος

Οι μέτοχοι εξαργυρώνουν από τα μέσα Μαΐου την αλλαγή πορείας για την επένδυση στην Ελλάδα, αφού η μετοχή από τα 4 καναδικά δολάρια (2,7 ευρώ) λίγο πριν τις ευρωεκλογές σήμερα έχει εκτιναχθεί πάνω από τα 12 δολάρια (8,2 ευρώ). Είχε προηγηθεί μια σκληρή αποδοκιμασία της επιχείρησης στο ταμπλό την προηγούμενη πενταετία, εξαϋλώνοντας το 90% της αξίας της μετοχής της, καθώς οι μέτοχοι είχαν προεξοφλήσει σχεδόν την αποχώρησή της από την Ελλάδα.
Μέχρι και τα τέλη της προηγούμενης χρονιάς η μετοχή της Eldorado Gold φλέρταρε με τη διαγραφή της από το Χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης καθώς έφτασε να διαπραγματεύεται στα 60 σεντς! Η εικόνα αυτή άλλαξε δραστικά από την άνοιξη. Είναι χαρακτηριστικό ότι η κεφαλαιοποίηση της εταιρείας από 635 εκατ. καναδικά δολάρια (435 εκατ. ευρώ) έχει φτάσει σήμερα τα 2 δισ. δολάρια (1,4 δισ. ευρώ) – ενώ η κούρσα προδιαγράφεται ανοδική από το θετικό momentum για την επένδυση.
Οι αναλυτές δεν θεωρούν τυχαία την απογείωση της εταιρείας, αφού τα περιουσιακά στοιχεία της Eldorado Gold στην Ελλάδα αποτελούν πάνω από το μισό της αξίας των παγίων της εταιρείας διεθνώς, που ανέρχονται σε 4,3 δισ. δολάρια.
Από τις Σκουριές υπολογίζεται ότι θα παραχθούν 240.000 ουγκιές χρυσού και 52.000 τόνοι χαλκού σε βάθος 30 ετών τόσο από την επιφανειακή όσο και από την υπόγεια εξόρυξη που προβλέπει το επενδυτικό σχέδιο.
Το συνολικό μετάλλευμα που θα εξορυχθεί εκτιμάται σε 146 εκατομμύρια τόνους μεταλλεύματος. Στην Ολυμπιάδα, που η διάρκεια εκμετάλλευσης του μεταλλείου είναι για 25 χρόνια, υπολογίζεται 190.000 ουγκιές χρυσού τον χρόνο.
Τρία στοιχεία θεωρούνται καθοριστικής σημασίας για την πορεία της επένδυσης: η ανάπτυξη στις Σκουριές, η οποία έχει ταυτιστεί και με την αναχρηματοδότηση των δανείων της Eldorado Gold, η στάση της Πολιτείας απέναντι στη δοκιμαστική εφαρμογή της τεχνολογίας flash smelting στην Ελλάδα για τη μονάδα μεταλλουργίας στο Μαδέμ Λάκκος (η μέθοδος συνίσταται στην τήξη -μετατροπή σε υγρή μορφή- του συμπυκνώματος που μπορεί να διαχωρίσει το μέταλλο από τα αέρια και τη σκουριά), η οποία οδήγησε σε μετωπική σύγκρουση με τον ΣΥΡΙΖΑ, καθώς και το γεγονός ότι οι περιβαλλοντικοί όροι της επένδυσης στη Χαλκιδική ως ενιαίου έργου εκπνέουν το 2021.
Η προηγούμενη κυβέρνηση αμφισβητούσε την πρόθεση της εταιρείας να δημιουργήσει μια καθετοποιημένη μονάδα μεταλλουργίας (από την εξόρυξη μέχρι το στάδιο παραγωγής του τελικού προϊόντος καθαρών μετάλλων χρυσού, χαλκού και αργύρου), πιέζοντας οι δοκιμές της τεχνολογίας (flash smelting) να γίνουν στην Ελλάδα και όχι στη Φινλανδία όπου παρήχθη η επίμαχη μέθοδος της λεγόμενης ακαριαίας τήξης.
Ο επικεφαλής της εταιρείας στην Ελλάδα Χρήστος Μπαλάσκας έχει υποστηρίξει στο παρελθόν ότι οι δοκιμές αυτές συνεπάγονται ένα πολύ μεγάλο κόστος που η εταιρεία ήταν αδύνατον να επωμιστεί εφόσον δεν γνώριζε ποια θα είναι η τύχη της επένδυσης. Τώρα τα δεδομένα έχουν ανατραπεί, αφού η Eldorado Gold βρίσκεται απέναντι σε μία φιλική κυβέρνηση που έχει αποδείξει ότι πασχίζει για την απεμπλοκή της επένδυσης χρυσού. Ομως από την Ελληνικός Χρυσός αποφεύγουν να ανοίξουν τα χαρτιά τους, υποστηρίζοντας ότι τα θέματα της τεχνολογίας flash smelting, όπως και πολλά άλλα, αποτελούν αντικείμενο των συζητήσεων που έχουν ξεκινήσει με την ελληνική κυβέρνηση.

Οι Καναδοί ζητούν εγγυήσεις

Οι Καναδοί και οι διεθνείς μέτοχοι της Eldorado Gold που βίωσαν την εχθρότητα της προηγούμενης περιόδου, μετρώντας τεράστιες ζημιές από τις ιδεοληψίες του ΣΥΡΙΖΑ, έχουν κάθε λόγο να δηλώνουν ικανοποίηση από τις πρωτοβουλίες του υπουργείου Περιβάλλοντος να υπογράψει τις άδειες που λίμναζαν στα συρτάρια του, αλλά και την αποκατάσταση της ομαλότητας στις σχέσεις με την Πολιτεία.
Πρόκειται για τις άδειες που θα δώσουν τη δυνατότητα να ολοκληρωθούν τα έργα υποδομών στις δύο πιο εμβληματικές περιοχές της καναδικής επένδυσης, η οποία κινδύνευσε να «σκουριάσει» από τη ρητορική μιας καταστροφικής πολιτικής που οδήγησε στα άκρα και έσπειρε διχαστικά αισθήματα στην κοινωνία όλο το προηγούμενο διάστημα. Η πολιτική αυτή έφερε σε εξαιρετικά δυσχερή θέση τόσο το μάνατζμεντ του διεθνούς ομίλου που αποστρατεύτηκε προ διετίας (τον κ. Πολ Ράιτ αντικατέστησε ο κ. Τζορτζ Μπερνς) όσο και της ελληνικής εταιρείας που άλλαξε τρεις φορές διοίκηση τα τελευταία χρόνια.
Η αδράνεια του παρελθόντος με ευθύνη της διοίκησης είναι ένα θέμα που η Ελληνικός Χρυσός και η μητρική εταιρεία Eldorado Gold σκοπεύουν να αντιμετωπίσουν στην προσπάθεια για το μεγάλο restart της επένδυσης. Οι Καναδοί έχουν αρχίσει να διατυπώνουν κομψά τις θέσεις τους στο πλαίσιο των διαπραγματεύσεων με την κυβέρνηση, μιλώντας για τη διαμόρφωση «ενός σταθερού κανονιστικού πλαισίου, για διασφαλίσεις για την προστασία των άμεσων ξένων επενδύσεων και μηχανισμούς διευθέτησης διαφορών, καθώς και την έγκαιρη έγκριση και χορήγηση των επικείμενων αδειών και τεχνικών μελετών».
Δείχνουν δηλαδή αποφασισμένοι να θέσουν όρους και κανόνες στην επανεκκίνηση του έργου που θα τους επιτρέπουν ακόμη και την ενεργοποίηση ρήτρας σε περίπτωση ολιγωριών και νέων καθυστερήσεων. Στην εταιρεία εκτιμούν ότι η επένδυση είναι μπλοκαρισμένη πολλά χρόνια και η αρχική συμφωνία, που έγινε πριν από 7 έτη, χρειάζεται να επικαιροποιηθεί ώστε ο επενδυτής να νιώσει ασφάλεια, σιγουριά, αλλά και να προστατευτεί στο μέλλον. Οπως άλλωστε επισημαίνουν, η επένδυση στη Χαλκιδική δεν είναι στατικό έργο, αλλά ένα έργο που θα χρειαστεί προοδευτικά νέες άδειες, επικαιροποίηση μελετών και έγκριση νέων περιβαλλοντικών όρων, και αυτό πρέπει να γίνει σε χρόνο που δεν θα προκαλέσει τις παλινωδίες και τα προβλήματα του παρελθόντος.

Από τον Μποδοσάκη στον «Κόμη Δράκουλα» και μετά στους Καναδούς

Οι Καναδοί γνώριζαν από την αρχή ότι η Ελλάδα δεν ήταν μια φιλική χώρα στις εξορύξεις, ωστόσο υποτίμησαν τις πολιτικές σκοπιμότητες και τη ρίζα των κοινωνικών αντιδράσεων.
Από τα τέλη της δεκαετίας του ’70, τα μεταλλεία που ανήκαν στην ιδιοκτησία Μποδοσάκη αντιμετώπισαν τις γκρίνιες και τις μαζικές κινητοποιήσεις των μεταλλωρύχων που διεκδικούσαν καλύτερα μεροκάματα και πιο ανθρώπινες συνθήκες εργασίας. Η κατάσταση θα οξυνθεί λίγα χρόνια αργότερα, όταν τα μεταλλεία θα περιέλθουν στην επίσης καναδική TVX Gold, η οποία είχε αγοράσει τα δικαιώματα εκμετάλλευσης από την Εθνική Κεφαλαίου αφού είχε μεσολαβήσει η πτώχευση της κρατικής ΜΕΤΒΑ, που είχε αναλάβει να αναπτύξει μεταλλουργία χρυσού στην Ολυμπιάδα. Τα επενδυτικά σχέδια για την ανάπτυξη εργοστασίου στην περιοχή δεν θα υλοποιηθούν λόγω αντιδράσεων της τοπικής κοινωνίας και μιας αρνητικής απόφασης του Συμβουλίου της Επικρατείας τον Μάρτιο 2002.
Σύμφωνα με την απόφαση του ΣτΕ, οι πιθανοί κίνδυνοι της επενδυτικής πρότασης της ΤVX Hellas θα ήταν μεγαλύτεροι από το οικονομικό και κοινωνικό όφελος που θα προέκυπτε τότε για την τοπική κοινωνία. Το κίνημα κατά του χρυσού είχε πετύχει μια πρώτη μεγάλη νίκη, αλλά τα χαμόγελα θα ξαναπαγώσουν λίγους μήνες αργότερα.
Η κυβέρνηση Σημίτη, η οποία βρέθηκε αντιμέτωπη με το φάσμα της ανεργίας περίπου 500 οικογενειών που έμειναν δίχως δουλειά από το λουκέτο στις στοές της Χαλκιδικής, αποφασίζει με πρωτοβουλίες του τότε υφυπουργού Οικονομικών και βουλευτή Χαλκιδικής Χρήστου Πάχτα να προχωρήσει στη μεταβίβαση των μεταλλευτικών δικαιωμάτων και εγκαταστάσεων των μεταλλείων Κασσάνδρας στην Ελληνικός Χρυσός με νόμο που επικυρώνεται από τη Βουλή τα 2004.
Κάπως έτσι αρχίζει να ξεδιπλώνεται το σύγχρονο αλλά εξίσου ταραγμένο κεφάλαιο στην ιστορία των μεταλλείων. Είναι η περίοδος που τα μεταλλεία αποκτούν ενδιαφέρον με κινηματογραφικό σασπένς αφού πωλούνται στη European Goldfields σε ποσοστό 51%. To υπόλοιπο 49% ανήκει σε κοινοπραξία ελληνικών τεχνικών εταιρειών με επικεφαλής την Ακτωρ και κινητήριο μοχλό το μεγάλο τότε αφεντικό της, τον κ. Δημήτρη Κούτρα, και δεξί του χέρι τον κ. Πέτρο Στρατουδάκη, μετέπειτα επικεφαλής της Ελληνικός Χρυσός.
Την ίδια εποχή στο προσκήνιο εμφανίζεται και ο Φρανκ Τίμις, ένας αμφιλεγόμενος επενδυτής ρουμανοαυστραλιανής καταγωγής, ο οποίος αποκτά το 24% της European Goldfields, ευρύτερα γνωστός στη Ρουμανία ως «Κόμης Δράκουλας των Χρυσωρυχείων». Ο αστικός μύθος τον ήθελε να εξαφανίζεται στη μακρινή Αυστραλία και για πολλά χρόνια να επιδίδεται στο εμπόριο πέρλας. Επιστρέφοντας στη Ρουμανία μέσα σε λίγα χρόνια απέκτησε τέσσερα μεταλλεία χρυσού στην Τρανσυλβανία.
Γρήγορα θα αποδειχτεί ότι το στόρι του χρυσού δεν έχει τέλος. Το 2007 η Ακτωρ πούλησε σχεδόν την πλειοψηφία των μετοχών της στη European Goldfields, που πέντε χρόνια αργότερα θα καταλήξει στην καναδική Eldorado Gold. Ετσι ο χρυσός, πριν ακόμη αρχίσει να εξορύσσεται, είχε μοιράσει τεράστιες υπεραξίες στους μετόχους του.

Ο ρόλος του Σκουρλέτη και ο αδιάφορος Σταθάκης

O μεταλλευτικός πλούτος της Χαλκιδικής δεν αφήνει ασυγκίνητους τους διεθνείς επενδυτές, που στο μεταξύ έχουν επενδύσει στη γειτονική Τουρκία και ρίχνουν το 2012 στην Ελλάδα 2,4 δισ. ευρώ για να αποκτήσουν τα μεταλλεία Χαλκιδικής.
Η εξαγορά ακύρωσε τη συμφωνία ύψους 600 εκατ. ευρώ που είχε υπογράψει νωρίτερα η European Goldfields με το επενδυτικό ταμείο του Κατάρ το φθινόπωρο του 2011, η οποία μάλιστα είχε παρουσιαστεί από την τότε κυβέρνηση ως διακρατική συμφωνία! Τι προέβλεπε; Σε πρώτη φάση ότι η Qatar Holdings, το κρατικό επενδυτικό fund του Κατάρ, θα αποκτούσε το 10% στην καναδική European Goldfields που ήλεγχε το 95% της εταιρείας Ελληνικός Χρυσός. Το υπόλοιπο 5% της τελευταίας ανήκε στην Ελλάκτωρ του ομίλου (τότε) Μπόμπολα, νυν Καλλιτσάντση-Μπόμπολα.
Για το 10% της εταιρείας το Κατάρ θα χορηγούσε δάνειο 600 εκατ. δολαρίων (με επιτόκιο 7% πάνω από το διατραπεζικό Libor εξαμήνου) ώστε να ξεκινήσει η επένδυση στα μεταλλεία της Χαλκιδικής με option το Κατάρ να αποκτήσει το 30% της European Goldfields. Φυσικά ο σχεδιασμός δεν υλοποιήθηκε και ανατράπηκε από την Eldorado Gold, η οποία ήρθε σαν λευκός ιππότης και απέκτησε τα ιστορικά μεταλλεία.
Την περίοδο εκείνη οι Καναδοί είχαν μπροστά τους ένα ξεκάθαρο πλαίσιο για να αναπτύξουν τη νέα τους επένδυση και μια κυβέρνηση που έδειχνε πρόθυμη να βοηθήσει, καθώς είχε εγκρίνει τη Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων, που ήταν και το σημαντικότερο βήμα για την εκκίνηση του έργου.
Ομως, όπως θα αποδειχθεί στην πορεία, η φωτιά σιγόκαιγε και τα στηρίγματα για να προχωρήσει το έργο ήταν χωρίς ισχυρά θεμέλια. Στην επένδυση θα γυρίσει την πλάτη η κυβέρνηση συνασπισμού Ν.Δ.-ΠΑΣΟΚ υπό το βάρος ενός πρωτοφανούς διχασμού που αναπτύχθηκε στην κοινωνία της Χαλκιδικής και κλιμακώθηκε με κινητοποιήσεις, πορείες, εμπρησμούς, φέρνοντας στο πλευρό όσων αντιδρούσαν τον ΣΥΡΙΖΑ με σημαία την προστασία του περιβάλλοντος.
Η κατάσταση αυτή είχε αρχίσει να στρώνει το έδαφος για τη διαχείριση της επένδυσης από τη νέα κυβέρνηση της Αριστεράς, με αποκορύφωμα την ανακοίνωση το καλοκαίρι του 2015, λίγο καιρό πριν από τις εθνικές εκλογές, από τον τότε υπουργό Περιβάλλοντος Πάνο Σκουρλέτη της αναστολής εργασιών στις Σκουριές. Με όπλο τους εργαζομένους, οι επενδυτές θα επιχειρήσουν τουλάχιστον δύο φορές να αιφνιδιάσουν την κυβέρνηση ανακοινώνοντας παύση εργασιών στη Χαλκιδική. Ταυτόχρονα θα κινήσουν γη και ουρανό για να ρίξουν γέφυρες στον ΣΥΡΙΖΑ για να εξομαλυνθεί το αρνητικό κλίμα. Ομως οι υπουργοί του εμφανίζονται ανένδοτοι. Ακόμη και το αποτέλεσμα της διαιτησίας στην οποία κατέφυγε ο πρώην υπουργός Γιώργος Σταθάκης για να κερδίσει χρόνο δεν έφερε κανένα πρακτικό αποτέλεσμα στους Καναδούς, οι οποίοι πριν ακριβώς από έναν χρόνο αποφάσισαν να κινηθούν νομικά εναντίον της Πολιτείας καταθέτοντας εξώδικο με αίτημα αποζημίωσης ύψους 750 εκατ. ευρώ.

Τι έργα ξεμπλοκάρει άμεσα η κυβέρνηση

Με την ολοκλήρωση της εγκατάστασης ηλεκτρομηχανολογικού εξοπλισμού στο εργοστάσιο εμπλουτισμού στις Σκουριές και στις υπαίθριες βοηθητικές υποδομές, που προβλέπουν οι άδειες που υπέγραψε τις προηγούμενες μέρες το ΥΠΕΝ, η εταιρεία θα υποβάλει εντός του μήνα αίτηση επικαιροποίησης του φακέλου της οικοδομικής άδειας για το εργοστάσιο εμπλουτισμού.
Αυτό θα της επιτρέψει να ολοκληρώσει τις κατασκευαστικές εργασίες που διακόπηκαν το 2017, συμπεριλαμβανομένης της κατασκευής του κτιρίου του εργοστασίου εμπλουτισμού προκειμένου να προστατέψει τον μέχρι σήμερα εκτεθειμένο εξοπλισμό.
Αλλες δύο σημαντικές εκκρεμότητες που συνδέονται με τις Σκουριές αφορούν την έγκριση του ΚΑΣ για τη μεταφορά αρχαιοτήτων, αλλά και την άδεια για τη δημιουργία ενός νέου χώρου ξηρής απόθεσης τελμάτων (dry stack tailings), αντίστοιχο με τον χώρο απόθεσης στην περιοχή Κοκκινόλακκα. Σε ό,τι αφορά την Ολυμπιάδα, όπου εκσυγχρονίστηκε και αναβαθμίστηκε το εργοστάσιο εμπλουτισμού, η άδεια που υπογράφηκε αφορά στη χωροθέτηση της εγκατάστασης ενός αναβαθμισμένου ηλεκτρικού υποσταθμού και στην κατασκευή βοηθητικών κτιριακών υποδομών (αποθήκες, γραφεία).
Μπροστά σε αυτό τον θετικό βηματισμό, ο αντίλογος αναπτύσσεται από τους διαχρονικούς επικριτές των Καναδών, οι οποίοι υποστηρίζουν ότι οι «άδειες ρουτίνας» που εξασφαλίζει με τις αποφάσεις του ΥΠΕΝ συνίστανται «στην προστασία και όχι στην ανάπτυξη της επένδυσης».
Οπως αναφέρουν, θα επιτρέψουν να ολοκληρωθεί το κουβούκλιο γύρω από τις εγκαταστάσεις στις Σκουριές για να είναι προστατευμένες από τις καιρικές συνθήκες του χειμώνα και να γίνουν κάποια άλλα μικροέργα, συνολικού κόστους 5 εκατ. δολαρίων, «όταν για την ολοκλήρωση κατασκευής της πρώτης φάσης του μεταλλείου των Σκουριών απαιτούνται 626 εκατ. ευρώ».
Οπως σημειώνουν από το Παρατηρητήριο Μεταλλευμάτων στη Χαλκιδική, «για την επανεκκίνηση της πλήρους κατασκευής του έργου των Σκουριών απαιτούνται πολύ περισσότερα», προδιαγράφοντας την τροποποίηση της σύμβασης και εν συνεχεία την έγκριση νέας περιβαλλοντικής και τεχνικής αδειοδότησης.