Εάν υπάρχει μία σταθερά είναι ότι μπορούμε πάντα να βασιζόμαστε στην αισιοδοξία του Γουέρεν Μπάφετ. Όμως το περασμένο Σαββατοκύριακο κατά τη διάρκεια της συνεδρίασης των μετόχων της Berkshire Hathaway -το ετήσιο «Woodstock των καπιταλιστών», όπως έχει χαρακτηριστεί- τα λόγια του πρόδιδαν μια βαθιά αίσθηση ανησυχίας για το άμεσο μέλλον. Αυτό θα πρέπει να λειτουργήσει ως προειδοποίηση για όλους τους επενδυτές και τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής.
Ενώ πολλά από τα πρωτοσέλιδα ασχολήθηκαν με τους θετικούς αφορισμούς του κ. Μπάφετ – «Βασικά τίποτα δεν μπορεί να σταματήσει την Αμερική», «Μπορείτε να στοιχηματίζετε στην Αμερική» – πίσω από αυτές τις μακροπρόθεσμες διακηρύξεις υπήρχε ένα σαφώς διαφορετικό μήνυμα.
Ο αρθρογράφος των New York Times, Άντριου Ρος Σορκιν, συμμετέχει ανελλιπώς την τελευταία δεκαετία στην μεγάλη συνάντηση στην Ομάχα. Χαρακτηριστικό όλων αυτών των χρόνων όπως αναφέρει είναι η θετικότητα του Μπάφετ, ο οποίος ακόμη και σε δύσκολες οικονομικές στιγμές εξέπεμπε μια καθαρή αίσθηση βεβαιότητας. Δεν είναι τυχαίο ότι ο Μπάφετ είναι γνωστός και ως «ο μάντης της Ομάχα».
Γι ‘αυτό ήταν ανησυχητικό το γεγονός ότι το περασμένο Σάββατο ο Μπάφετ δήλωσε επανειλημμένα «Δεν ξέρω». Ήταν επιφυλακτικός στο να πει ότι οι αγορές θα βελτιωθούν μακροπρόθεσμα – παρότι το χρονικό του πλαίσιο αναφέρονταν σε δεκαετίες και όχι μήνες ή χρόνια από τώρα. Σχετικά με το τρέχον κλίμα, είπε, «Μπορείτε να στοιχηματίζετε στην Αμερική, αλλά θα πρέπει να είστε προσεκτικοί στο πώς στοιχηματίζετε» και πρόσθεσε «επειδή ακριβώς οι αγορές μπορούν να κάνουν τα πάντα».
Σε μια εποχή που η χρηματιστηριακή αγορά λαμβάνει ώθηση από τους πολιτικούς που πιέζουν για την επαναλειτουργία της Αμερικής και οι αισιόδοξοι επενδυτές συχνά παραβλέπουν το άμεσο οικονομικό μακελειό, ο Μπάφετ ήταν η φωνή του ρεαλισμού σχετικά με τις μελλοντικές προκλήσεις.
Μίλησε για την πιθανότητα ενός δεύτερου κύματος του κορωνοϊού. Αναγνώρισε ότι ο κόσμος μπορεί να αλλάξει ριζικά στα χρόνια που θα έρθουν. Και ανέλυσε διεξοδικά τις επιδόσεις της οικονομίας από το 1789, με ιδιαίτερη έμφαση στα έτη μεταξύ 1929 και 1951, μια περίοδο κατά την οποία το χρηματιστήριο χρειάστηκε 22 χρόνια για να επιστρέψει στα υψηλά του.
Περισσότερο από τα λόγια του, μίλησε με το πορτοφόλι του. Συνήθως απολαμβάνει τις πτώσεις της χρηματιστηριακής αγοράς, εκμεταλλευόμενος τις χαμηλότερες τιμές. Όχι όμως αυτή τη φορα. Δεν έχει αγοράσει τίποτα τελευταία. Δεν αγόρασε μετοχές τον περασμένο μήνα κατά τη διάρκεια αυτού που έμοιαζε με μίνι πανικός: «Δεν έχουμε αγοράσει τίποτα, επειδή δεν βλέπουμε κάτι αρκετά ελκυστικό για να αγοράσουμε».
Η τωρινή του στάση έρχεται σε αντίθεση με εκείνη κατά τη διάρκεια της χρηματοπιστωτικής κρίσης του 2008. Τότε, ένα μήνα μετά την πτώχευση της Lehman Brothers έγραφε στους New York Times: «Στο εγγύς μέλλον, η ανεργία θα αυξηθεί, η επιχειρηματική δραστηριότητα θα ισοπεδωθεί και οι τίτλοι των εφημερίδων θα συνεχίσουν να είναι τρομακτικοί. Έτσι… αγόρασα αμερικανικές μετοχές».
Αυτή τη φορά, υπερασπίζεται το κεφάλαιό του. «Η θέση μας θα είναι να παραμείνουμε ένα Fort Knox» (το κτήριο στο Κεντάκι όπου φυλάσσεται μέρος των αποθεματικών χρυσού των ΗΠΑ), είπε.
Με άλλα λόγια, ελπίζει να προστατεύσει την εταιρεία εάν τα πράγματα χειροτερέψουν και είναι σαφές ότι ανησυχεί για την πιθανότητα αυτή. Όπως είπε τα 137 δισ. δολάρια ρευστότητας που διαθέτει «δεν είναι και τόσο μεγάλο ποσό αν σκεφτείτε τις χειρότερες πιθανότητες».
Και αφού το «χωνέψουμε» αυτό, πρόσθεσε: «Δεν προετοιμαζόμαστε για ένα μόνο πρόβλημα, προετοιμαζόμαστε για προβλήματα που μερικές φορές δημιουργούν τη δική τους δυναμική, το δικό τους momentum».
Αυτά προέρχονται από τον ίδιο άνθρωπο που κάποτε είχε δηλώσει: «Περίπου κάθε δεκαετία, τα σκοτεινά σύννεφα θα κυριαρχούν τους οικονομικούς ουρανούς και σύντομα θα βρέξουν χρυσό. Όταν συμβαίνουν τέτοιες βροχοπτώσεις, είναι επιτακτική ανάγκη να τρέξουμε έξω με κουβάδες και όχι με κουταλάκια του γλυκού».
Σε αυτήν την κρίση, έχει κάνει το αντίθετο: Πούλησε όλο το μερίδιό του στις τέσσερις μεγάλες αεροπορικές εταιρείες της χώρας. Η αιτιολόγησή του φαίνεται πως εδράζεται στις μεγαλύτερες οικονομικές επιπτώσεις για τον κόσμο και τη χώρα και όχι απλώς στις οικονομικές προκλήσεις των αεροπορικών εταιρειών.
«Δεν ξέρω αν σε δύο ή τρία χρόνια από τώρα θα πετούν τόσοι επιβάτες όσοι και πέρυσι», είπε. «Πιθανόν να πετούν πιθανόν και όχι, αλλά το μέλλον είναι για μένα λιγότερο ξεκάθαρο».
Η μείωση των ταξιδιών, ανάλογα με το βάθος της, θα έχει μια τεράστια ντόμινο επίδραση στην ευρύτερη οικονομία και απασχόληση: Λιγότεροι άνθρωποι που ταξιδεύουν σημαίνει λιγότερες θέσεις εργασίας σε διάφορους κλάδους της βιομηχανίας.
Είπε επίσης ότι οι βιομηχανίες ενέργειας, ακινήτων και λιανικής αντιμετωπίζουν όλες προβλήματα που θα μπορούσαν να επιδράσουν σε ολόκληρη την οικονομία και στο τραπεζικό σύστημα.
Με τις τιμές του πετρελαίου τόσο χαμηλές, τα δάνεια προς τις εταιρείες ενέργειας θα μπορούσαν να συμπιέσουν τους ισολογισμούς των τραπεζών, είπε, και «μπορείτε να φανταστείτε τι θα συμβεί στους μετόχους».
Σχετικά με τα ακίνητα, πρόσθεσε, “Εάν έχετε ένα εμπορικό κέντρο, έχετε ενοικιαστές που δεν θέλουν να σας πληρώσουν άμεσα και η προσφορά και η ζήτηση για τους χώρους λιανικής ενδέχεται να αλλάξουν δραστικά». Επιπλέον περιέγραψε μία χειρότερη αλληλουχία: οι ιδιοκτήτες ακινήτων δεν πληρώνουν τα ενυπόθηκα δάνεια τους δημιουργώντας τελικά προβλήματα στις τράπεζες. Η Berkshire έχει επενδύσεις στην JPMorgan Chase και στην Bank of America. Ωστόσο, είπε ότι οι τράπεζες είναι πολύ καλύτερα προετοιμασμένες για τις προκλήσεις από ό, τι ήταν το 2008.
Η ακόλουθη δήλωση ίσως αντανακλά την πιο άμεση εκτίμησή του: «Αυτή είναι μια πολύ καλή στιγμή να δανειστείτε χρήματα, πράγμα που σημαίνει ότι μπορεί να μην είναι τόσο καλή στιγμή για να δανείσετε χρήματα».
Τι είναι αυτό που κάνει επιφυλακτικό τον Μπάφετ;
Στην πραγματικότητα, ήταν πάντα επιφυλακτικός. Ήταν πάντα πιο πρόθυμος να χάσει μια ευκαιρία από το να κινηθεί πρόωρα. «Δεν ανησυχώ για τα πράγματα που χάνω», λέει συχνά.
Εάν υπάρχει μια θετική πλευρά αυτή είναι ότι ο Μπάφετ δεν προβλέπει καταστροφές και ενώ δεν εμφανίστηκε σίγουρος για το που κατευθυνόμαστε, ελπίζει, φυσικά, για το καλύτερο. Αν παρουσιαστεί η κατάλληλη ευκαιρία, θα την αρπάξει, είπε.
«Το αμερικανικό θαύμα, η αμερικανική μαγεία επικρατούσε πάντα και θα εξακολουθήσει να επικρατεί», είπε.
Σε μια εποχή πόλωσης μεταξύ των πολιτικών για την επανεκκίνηση της οικονομίας και αβεβαιότητας μεταξύ των επιχειρηματιών και των επενδυτών σχετικά με το τι θα πρέπει να γίνει στη συνέχεια, η ταπεινή προσέγγιση του Μπάφετ είναι κάτι που όλοι θα πρέπει να λάβουμε υπόψη: «Δεν πιστεύω ότι κάποιος γνωρίζει τι θα κάνει η αγορά αύριο, την επόμενη εβδομάδα, τον επόμενο μήνα, τον επόμενο χρόνο».