Η Yuki Watanabe συνήθιζε να περνάει 12 ώρες κάθε μέρα στο γραφείο. Και αυτό θεωρείτο μία καλή μέρα στη δουλειά. Μια τυπική εργάσιμη ημέρα με ωράριο 9-9 είναι το ελάχιστο. «Το αργότερο που θα έφευγα [από το γραφείο] θα ήταν στις 11 το βράδυ», δήλωσε η 24χρονη, η οποία εργαζόταν για ορισμένες από τις μεγαλύτερες εταιρείες τηλεπικοινωνιών και ηλεκτρονικών πληρωμών της Ιαπωνίας.
Οι απαιτήσεις ήταν τόσο έντονες που η Watanabe –η οποία χρησιμοποίησε ψευδώνυμο για να μιλήσει στο CNN, από φόβο μήπως θέσει σε κίνδυνο τις μελλοντικές προοπτικές εργασίας– άρχισε να εμφανίζει προβλήματα υγείας. Όπως είπε «έτρεμαν τα πόδια της και είχε προβλήματα στο στομάχι».
Ήξερε ότι έπρεπε να παραιτηθεί, αλλά υπήρχε ένα πράγμα που την εμπόδιζε: Η διαβόητη εργασιακή κουλτούρα της Ιαπωνίας, η οποία είναι γνωστή για το μοντέλο οργάνωσής της από πάνω προς τα κάτω.
Οι απόλυτη μορφή ασέβειας
Το να ζητήσεις να φύγεις από τη δουλειά εγκαίρως ή να πάρεις κάποια άδεια μπορεί να είναι αρκετά δύσκολο. Ακόμα πιο δύσκολο είναι να υποβάλεις παραίτηση, η οποία μπορεί να θεωρηθεί ως η απόλυτη μορφή ασέβειας στην τέταρτη μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου, όπου οι εργαζόμενοι παραδοσιακά παραμένουν σε έναν εργοδότη για δεκαετίες, αν όχι για μια ζωή.
Στις πιο ακραίες περιπτώσεις, τα γκρινιάρικα αφεντικά σκίζουν τις επιστολές παραίτησης και παρενοχλούν τους εργαζόμενους προκειμένου να τους αναγκάσουν να παραμείνουν.
Η Watanabe ήταν δυσαρεστημένη στην προηγούμενη δουλειά της, λέγοντας ότι ο πρώην προϊστάμενός της την αγνοούσε συχνά, κάνοντάς την να αισθάνεται άσχημα. Αλλά δεν τολμούσε να παραιτηθεί.
«Δεν ήθελα ο πρώην εργοδότης μου να αρνηθεί την παραίτησή μου και να με κρατήσει να εργάζομαι περισσότερο», δήλωσε στο CNN κατά τη διάρκεια πρόσφατης συνέντευξης.
Βρήκε όμως έναν τρόπο να βάλει τέλος στο αδιέξοδο. Απευθύνθηκε στο Momuri, ένα πρακτορείο παραιτήσεων που βοηθά τους «δειλούς» εργαζόμενους να εγκαταλείψουν τα αφεντικά τους.
Στην τιμή ενός πλούσιου δείπνου, πολλοί Ιάπωνες εργαζόμενοι προσλαμβάνουν αυτές τις εταιρείες αντιπροσώπευσης για να τους βοηθήσουν να παραιτηθούν χωρίς άγχος.
Η πανδημική έκρηξη
Ο κλάδος αυτός υπήρχε πριν από την πανδημία. Αλλά η δημοτικότητά της αυξήθηκε μετά την πανδημία, αφού τα χρόνια εργασίας από το σπίτι ώθησαν ακόμη και μερικούς από τους πιο πιστούς εργαζόμενους της Ιαπωνίας να προβληματιστούν σχετικά με την καριέρα τους, σύμφωνα με ειδικούς σε θέματα ανθρώπινου δυναμικού.
Δεν υπάρχει επίσημη καταμέτρηση του αριθμού των γραφείων παραίτησης που έχουν ξεφυτρώσει σε όλη τη χώρα, αλλά όσοι τα διευθύνουν μπορούν να βεβαιώσουν την αύξηση της ζήτησης.
«Δεν μπορώ να το κάνω αυτό πια»
Η Shiori Kawamata, υπεύθυνη λειτουργίας της Momuri, δήλωσε ότι μόνο τον περασμένο χρόνο έλαβαν έως και 11.000 αιτήματα από πελάτες.
Η επιχείρηση που βρίσκεται στο Minato, μια από τις πιο πολυσύχναστες επιχειρηματικές περιοχές του Τόκιο, ξεκίνησε το 2022 με ένα όνομα που επιδιώκει να έχει απήχηση στην πελατεία τους – «Momuri» σημαίνει «δεν μπορώ να το κάνω αυτό πια» στα ιαπωνικά.
Με κόστος 22.000 γιεν (περίπου 150 δολάρια) – ή 12.000 γιεν για όσους εργάζονται με μερική απασχόληση – δεσμεύεται να βοηθήσει τους εργαζόμενους να υποβάλουν την παραίτησή τους, να διαπραγματευτούν με τις εταιρείες τους και να παρέχουν συστάσεις για δικηγόρους σε περίπτωση νομικών διαφορών.
«Κάποιοι άνθρωποι έρχονται σε εμάς αφού η επιστολή παραίτησής τους σκίστηκε τρεις φορές και οι εργοδότες δεν τους αφήνουν να παραιτηθούν ακόμη και όταν γονατίζουν στο έδαφος για να παρακαλέσουν», είπε, ένα ακόμη παράδειγμα της υποτιμητικής εργασιακής κουλτούρας που έχει ενσωματωθεί στην Ιαπωνία.
Θάνατος από υπερκόπωση
Η Ιαπωνία έχει από καιρό μια κουλτούρα υπερκόπωσης. Οι εργαζόμενοι σε διάφορους τομείς αναφέρουν τιμωρητικά ωράρια, υψηλή πίεση από τους προϊσταμένους και σεβασμό προς την εταιρεία. Αυτοί οι εργοδότες είναι ευρέως γνωστοί ως «μαύρες επιχειρήσεις».
Ο καθηγητής ανθρώπινου δυναμικού Hiroshi Ono, από τη Σχολή Διοίκησης Επιχειρήσεων του Πανεπιστημίου Hitotsubashi στο Τόκιο, δήλωσε ότι η κατάσταση έχει γίνει τόσο πιεστική που η κυβέρνηση έχει αρχίσει να δημοσιεύει έναν κατάλογο ανήθικων εργοδοτών για να παρεμποδίσει τη δυνατότητά τους να προσλαμβάνουν και να προειδοποιεί τους αιτούντες εργασία για τους κινδύνους που ενέχει η εργασία σε αυτούς.
«Υπάρχουν κάποια ζητήματα με… μαύρες επιχειρήσεις, όπου οι συνθήκες εργασίας είναι τόσο άσχημες, που δεν υπάρχει ψυχολογική ασφάλεια και κάποιοι εργαζόμενοι μπορεί να αισθάνονται ότι απειλούνται», είπε.
Περισσότερες από 370 εταιρείες έχουν μπει στη μαύρη λίστα από τα γραφεία εργασίας σε όλη τη χώρα από τότε που δημοσιεύθηκε ο κατάλογος το 2017.
Το άγχος έχει αποδειχθεί μοιραίο εδώ και δεκαετίες, όπως αποδεικνύεται από ένα φαινόμενο που ονομάζεται «karoshi» ή «θάνατος από υπερκόπωση».
Σύμφωνα με τα στοιχεία του Υπουργείου Υγείας, Εργασίας και Πρόνοιας, 54 άτομα πέθαναν από εγκεφαλικές και καρδιακές παθήσεις που προκλήθηκαν από την εργασία και τους χορηγήθηκε αποζημίωση το 2022, γεγονός που αποτελεί στην πραγματικότητα σημαντική μείωση σε σχέση με τα 160 άτομα που είχαν καταγραφεί πριν από δύο δεκαετίες.
Ωστόσο, ο αριθμός των ατόμων που υποβάλλουν αιτήσεις αποζημίωσης λόγω ψυχικού στρες στην εργασία αυξάνεται, εκτοξεύοντας τον αριθμό τους σε 2.683 από 341 την ίδια περίοδο.
Ένας 31χρονος δημοσιογράφος του εθνικού ραδιοτηλεοπτικού φορέα NHK πέθανε το 2017 από καρδιακή ανεπάρκεια που προκλήθηκε από την πολύωρη εργασία του. Εργάστηκε 159 ώρες υπερωριακής απασχόλησης τον μήνα πριν από τον θάνατό του.
Πέντε χρόνια αργότερα, ένας 26χρονος γιατρός από νοσοκομείο του Κόμπε αυτοκτόνησε αφού εργάστηκε περισσότερες από 200 ώρες υπερωρίες σε έναν μόνο μήνα.
Ο Hisakazu Kato, καθηγητής οικονομικών στο Πανεπιστήμιο Meiji στο Τόκιο, δήλωσε ότι η χώρα έχει εργασιακούς νόμους για να προστατεύει τους εργαζόμενους και να διασφαλίζει ότι είναι ελεύθεροι να παραιτηθούν.
«Αλλά μερικές φορές η ατμόσφαιρα στο χώρο εργασίας καθιστά δύσκολο να το πει κανείς», είπε.
Αλλαγή εργασιακής κουλτούρας των νέων
Γιατί λοιπόν αυτοί οι παράγοντες παραίτησης εμφανίστηκαν μόνο τα τελευταία χρόνια; Αυτό, λένε οι ειδικοί, οφείλεται στην αλλαγή της προσέγγισης των νέων ανθρώπων στην εργασία.
«Όταν το ένα μέρος είναι δυσαρεστημένο, μπορεί να καταλήξετε σε «διαζύγιο». Αλλά όπως και σε ένα διαζύγιο, κανείς δεν είναι 100% άψογος, σωστά;» Ono, από το Πανεπιστήμιο Hitotsubashi, δήλωσε.
Καθώς η χώρα παλεύει με την έλλειψη εργατικού δυναμικού που τροφοδοτείται από την ταχεία γήρανση του πληθυσμού και τη μείωση των γεννήσεων, οι νέοι έχουν πλέον μεγαλύτερη δύναμη στην αγορά εργασίας από τους προκατόχους τους.
Πολλοί από αυτούς δεν ενστερνίζονται πλέον τη σκέψη των παλαιότερων γενεών ότι κάποιος πρέπει να κάνει ό,τι του λένε, ανεξάρτητα από τη φύση της εργασίας, δήλωσε ο Όνο, προσθέτοντας ότι όταν υπάρχει αναντιστοιχία προσδοκιών, δεν θα διστάσουν να παραιτηθούν.
Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι θέλουν να εισβάλουν στο γραφείο του αφεντικού τους και να παραιτηθούν με δόξα και τιμή – προτιμούν να αφήσουν κάποιον τρίτο να το χειριστεί.
«Νομίζω ότι οι νεότεροι άνθρωποι στις μέρες μας είναι πιο μη συγκρουσιακοί», δήλωσε ο εμπειρογνώμονας, σημειώνοντας ότι πολλοί έχουν στερηθεί τις κοινωνικές αλληλεπιδράσεις στη δουλειά λόγω του Covid. Ως αποτέλεσμα, οι νέοι εργαζόμενοι προτιμούν να παραιτούνται χωρίς να έχουν άμεση επαφή με τα αφεντικά τους.
Ωστόσο, ο Ono πρότεινε ότι είναι πάντα καλό να γίνεται μια συζήτηση και να μην καίγονται οι γέφυρες με τους εργοδότες, οπότε θα συνιστούσε να μην έχετε πρόσβαση σε τέτοιου είδους υπηρεσίες.
Διαβάστε ακόμη
Με αυτό το εντυπωσιακό κόλπο οι φάλαινες πιάνουν περισσότερα ψάρια (vid)
Σχεδόν 11 δισ. ευρώ περισσότερα εισοδήματα δήλωσαν φέτος οι Ελληνες (πίνακες)
Για όλες τις υπόλοιπες ειδήσεις της επικαιρότητας μπορείτε να επισκεφτείτε το Πρώτο ΘΕΜΑ