Η διαρροή 2.500 «αμαρτωλών» φακέλων που έκρυβαν όλες τις λεπτομέρειες για τη μεταφορά 2 τρισ. δολ. αποκάλυψε το πώς μερικές από τις μεγαλύτερες τράπεζες στον πλανήτη επέτρεψαν σε εγκληματίες να διακινήσουν βρώμικο χρήμα ανά τον πλανήτη.
Έδειξε επίσης πώς Ρώσοι ολιγάρχες χρησιμοποίησαν τις τράπεζες για να αποφύγουν κυρώσεις που θα τους εμπόδιζαν να μεταφέρουν τα χρήματά τους στη Δύση.
Η αποκάλυψη αυτή που συγκλόνισε το χρηματοπιστωτικό σύστημα και τις διεθνείς αγορές, είναι η τελευταία από μια σειρά διαρροών της τελευταίας 5ετίας που έφεραν στο φως συμφωνίες «κάτω από το τραπέζι», ξέπλυμα χρήματος και οικονομικά εγκλήματα.
Τι είναι οι φάκελοι FinCEN
Πρόκειται για πάνω από 2.500 έγγραφα, τα περισσότερα εκ των οποίων είναι φάκελοι που έστειλαν οι τράπεζες στις αμερικανικές αρχές το διάστημα μεταξύ 2000 και 2017. Όπως επισημαίνει το BBC, εγείρουν επίσης ανησυχίες για το τι μπορεί να έκαναν οι πελάτες τους.
Επίσης, αυτά τα έγγραφα είναι ένα από τα καλύτερα φυλασσόμενα μυστικά του παγκόσμιου τραπεζικού συστήματος. Οι τράπεζες τα χρησιμοποιούν για να καταγράφουν ύποπτες συμπεριφορές, αλλά δεν αποτελούν απόδειξη κακόβουλων πράξεων ή εγκληματικών ενεργειών.
Διέρρευσαν στον αμερικανικό ιστότοπο Buzzfeed News και μοιράστηκαν σε μια ομάδα δημοσιογράφων από όλο τον κόσμο, οι οποίοι τα διένειμαν σε 108 οργανισμούς ενημέρωσης σε 88 χώρες.
Εκατοντάδες δημοσιογράφοι έκαναν «κόσκινο» τα τεχνικά στοιχεία των εγγράφων, αποκαλύπτοντας κάποιες δραστηριότητες που οι τράπεζες θα προτιμούσαν να μην βγουν ποτέ στο φως και στο ευρύ κοινό.
FinCen και SARs: Τα δυο ακρωνύμια που πρέπει να γνωρίζετε
Το FinCEN είναι το αμερικανικό Δίκτυο Δίωξης Οικονομικών Εγκλημάτων του υπουργείου Οικονομιών (Financial Crimes Enforcement Network). Υπόνοιες ότι έγιναν μεταφορές αμερικανικών δολαρίων πρέπει να στέλνονται στο FinCEN, ακόμα κι αν αυτές έλαβαν χώρα εκτός ΗΠΑ.
Οι αναφορές για ύποπτη δραστηριότητα (Suspicious activity reports ή εν συντομία SARs), είναι ένα παράδειγμα για το πώς καταγράφονται αυτές οι ανησυχίες.
Μια τράπεζα πρέπει να συμπληρώσει μια από αυτές τις αναφορές, αν υπάρχουν ανησυχίες ότι κάποιος από τους πελάτες της κάνει κάτι έκνομο και η αναφορά αποστέλλεται στις αρχές.
Οι διαδρομές του βρώμικου χρήματος
Αν κάποιος σχεδιάζει να βγάλει κέρδος από μια εγκληματική δραστηριότητα, θα πρέπει να έχει στη διάθεσή του τρόπους για να ξεπλύνει τα χρήματα αυτά. πχ. τα χρήματα από διακίνηση ναρκωτικών ή από δωροδοκία να μπουν σε έναν λογαριασμό σε μια αξιοσέβαστη τράπεζα ώστε να μην συνδεθούν απευθείας με την εγκληματική δραστηριότητα.
Η ίδια διαδικασία απαιτείται αν πρόκειται για έναν Ρώσο ολιγάρχη, στον οποίο έχουν επιβάλει κυρώσεις χώρες της Δύσης, ώστε να μην μπορεί να μεταφέρει τα χρήματά του σε αυτές.
Οι τράπεζες πρέπει να είναι σίγουρες ότι δεν βοηθούν πελάτες τους να ξεπλύνουν χρήματα ή να τα διακινούν με τρόπο που να παραβιάζουν τους νόμους.
Νομικά, θα πρέπει να γνωρίζουν ποιοι είναι οι πελάτες τους – δεν αρκεί να αρχειοθετούν τις αναφορές για ύποπτη δραστηριότητα και να συνεχίζουν να δέχονται βρώμικα χρήματα από πελάτες και να αναμένουν από τις αρχές να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα. Εάν έχουν αποδεικτικά στοιχεία εγκληματικής δραστηριότητας, θα πρέπει να σταματήσουν να διακινούν τα μετρητά.
Όπως αναφέρει ο Φέργκους Σιλ από το International Consortium of Investigative Journalists (ICIJ), οι φάκελοι που διέρρευσαν αποτυπώνουν το τι γνωρίζουν οι τράπεζες για τις τεράστιες ροές βρώμικου χρήματος ανά τον πλανήτη.
Προσθέτει επίσης ότι τα έγγραφα αποκαλύπτουν τα εξωφρενικά ποσά που εμπλέκονται. Δύο τρισ. δολάρια… και αυτά είναι μόνο ένα μικρό μέρος των αναφορών για ύποπτη δραστηριότητα που υποβλήθηκαν την επίμαχη περίοδο.
Τι αποκαλύφθηκε
– Η HSBC επέτρεψε τη μεταφορά εκατ. δολ. κλεμμένων χρημάτων ακόμα κι όταν έμαθε από τους Αμερικανούς ερευνητές ότι επρόκειτο για απάτη
– Η JP Morgan επέτρεψε σε εταιρεία να μεταφέρει πάνω από 1 δισ. δολ. μέσω ενός λογαρισμού στο Λονδίνο χωρίς να ξέρει τον κάτοχο του λογαρισμού. Αργότερα η τράπεζα ανακάλυψε ότι η εταιρεία μάλλον ανήκει σε ένα άτομο που είναι στη λίστα με τους 10 πιο καταζητούμενους του FBI.
– Υπήρξαν στοιχεία ότι ένας από τους στενότερους συνεργάτες του Βλαντιμίρ Πούτιν χρησιμοποίησε την Barclays στο Λονδίνο για να αποφύγει κυρώσεις που θα τον εμπόδιζαν να χρησιμοποιεί τραπεζικές υπηρεσίες στη Δύση. Κάποια από τα χρήματα τα έδωσε για την αγορά έργων τέχνης.
– Ο σύζυγος μια γυναίκας που δώρισε 1,7 εκατ. στερλίνες στο κυβερνών κόμμα των Συντηρητικών στη Βρετανία, χρηματοδοτούνταν μυστικά από Ρώσο ολιγάρχη με στενούς δεσμούς με τον Ρώσο πρόεδρο.
– Το Ηνωμένο Βασίλειο αποκαλείται «δικαιοδοσία υψηλού ρίσκου» και συγκρίνεται με την Κύπρο από την υπηρεσία πληροφοριών του FinCEN. Κι αυτό εξαιτίας του μεγάλου αριθμού των εταιρειών που είναι εγγεγραμμένες στο ΗΒ και που εμφανίζονται στις αναφορές SARs: πάνω από 3.000!
– Ο ιδιοκτήτης της Τσέλσι, Ρομάν Αμπράμοβιτς, κάποτε επένδυσε μυστικά σε ποδοσφαιριστές που δεν ανήκαν στον όμιλό του μέσω μιας εταιρείας offshore.
– Η Κεντρική Τράπεζα των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων δεν κατάφερε μα αντιδράσει στις προειδοποιήσεις για μια τοπική εταιρεία που βοηθούσε το Ιράν να αποφεύγει τις κυρώσεις που του έχουν επιβληθεί από τη Δύση.
– Η Deutsche Bank διακίνησε βρώμικα χρήματα που προέρχονταν από το οργανωμένο έγκλημα, τρομοκράτες και διακινητές ναρκωτικών.
– Η Standard Chartered διακινούσε ρευστό για λογαριασμό της Arab Bank για πάνω από μια δεκαετία μετά τη χρησιμοποίηση λογαριασμών πελατών της τράπεζας της Ιορδανίας για τη χρηματοδότηση τρομοκρατών.
Σε τι διαφέρει αυτή η διαρροή από τις άλλες
Τα τελευταία χρόνια έχουν διαρρεύσει διάφορα χρηματοοικονομικά σκάνδαλα, όπως:
– Το 2017 τα Paradise Papers όπυ έγιναν γνωστά offshore οικονομικά ντιλ πολιτικών, διασημοτήτων και επικεφαλής επιχειρηματικών κλοσσών
– Το 2016 τα Panama Papers, από διαρροές εγγράφων από τη νομική εταιρεία Mossack Fonseca που έδειχναν πώς χρησιμοποιούν οι πλούσιοι τα φορολογικά συστήματα υπεράκτιων κρατών προς ίδιον όφελος.
– Το 2015 ήταν τα Swiss Leaks – Εγγραφα από την ελβετική HSBC αποκάλυπταν πώς χρησιμοποιούσε η τράπεζα τους νόμους περί τραπεζικού απορρήτου της χώρας για να βοηθά τους πελάτες της να φοραποφεύγουν.
–Το 2014 τα LuxLeaks – έγγραφα της PricewaterhouseCoopers έδειχναν πώς μεγάλες εταιρείες χρησιμοποιούσαν φορολογικές συμφωνίες στο Λουξεμβούργο για να μειώνουν τα ποσά που έπρεπε να πληρώνουν στην εφορία.
Κι εδώ έγκειται η διαφορά: Τα έγγραφα της FinCEN είναι διαφορετικά επειδή δεν αφορούν απλώς έγγραφα μιας ή δύο εταιρειών. Προέρχονται από διάφορες τράπεζες.
Υπογραμμίζουν μια σειρά πιθανώς ύποπτης δραστηριότητας που αφορά εταιρείες και ιδιώτες και επίσης εγείρουν ερωτήματα σχετικά με το γιατί οι τράπεζες που είχαν παρατηρήσει αυτή τη δραστηριότητα δεν προέβαιναν σε καμία ενέργεια.
Μόλις μια τράπεζα υποβάλει αναφορά στις αρχές, είναι πολύ δύσκολο να διωχθεί η ίδια ή τα στελέχη της, ακόμη και αν συνεχίζει να βοηθάει τις ύποπτες δραστηριότητες και να εισπράττει αμοιβές.
Σύμφωνα με το FinCEN, η διαρροή θα μπορούσε να έχει αντίκτυπο στην εθνική ασφάλεια των ΗΠΑ, σε έρευνες συμβιβασμού ή ακόμα και να απειλήσει την ασφάλεια τραπεζών και ατόμων που υποβάλλουν τις εκθέσεις. Αλλά την περασμένη εβδομάδα ανακοίνωσε προτάσεις για την αναθεώρηση των προγραμμάτων καταπολέμησης της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες.
Το Ηνωμένο Βασίλειο παρουσίασε επίσης σχέδια για τη μεταρρύθμιση του μητρώου εταιρικών πληροφοριών για την καταπολέμηση της απάτης και της νομιμοποίησης εσόδων από παράνομες δραστηριότητες.