Το logo στο κυπελάκι του καφέ γράφει «Vkusno i tochka», δηλαδή «Νόστιμο, τελεία και παύλα». Όμως, η νεαρή κοπέλα, η οποία βρίσκεται στην Κόκκινη Πλατεία της Μόσχας, εξακολουθεί να το αποκαλεί με το παλιό της όνομα. Δηλαδή… McDonald’s.
Το φαγητό του «Vkusno i tochka», παράλληλα, εξακολουθεί να θυμίζει τα νόστιμα μπέργκερ, τα οποία λάτρεψε η μετασοβιετική Ρωσία. Το μόνο που έχει αλλάξει είναι η επωνυμία. Κι αυτό εξαιτίας των κυρώσεων της Δύσης, μετά τη στρατιωτική εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία τον Φεβρουάριο του 2022.
Στο εμπορικό κέντρο, το οποίο βρίσκεται κοντά στην κεντρική πλατεία της Μόσχας, τα σήματα των H&M και Zara έχουν πλέον απομακρυνθεί από τις τζαμαρίες των καταστημάτων, τα οποία όμως συνεχίζουν να λειτουργούν. Αλλά, με άλλο όνομα.
Για την 22χρονη Μαρίνα, η οποία είναι υπάλληλος σε μουσείο της Μόσχας, όλα καταλήγουν στο ίδιο συμπέρασμα. «Γεννηθήκαμε σε μια εποχή ανοιχτών συνόρων και τώρα είμαστε αποκομμένοι ξανά. Υπάρχει το αίσθημα του Ψυχρού Πολέμου» δηλώνει στο POLITICO.
Πετυχημένες ή αποτυχημένες οι κυρώσεις;
Οι πιο φανατικοί υποστηρικτές της Ουκρανίας πιέζουν τη Δύση να «ανανεώσουν» τη στόχευση των περιοριστικών μέτρων εις βάρος της Μόσχας, θεωρώντας ότι τα μέτρα που έχουν επιβληθεί… κάνουν δουλειά.
«Το έλλειμμα του ρωσικού προϋπολογισμού μεγαλώνει, τα έσοδα από το πετρέλαιο και το αέριο μειώνονται, ανταλλακτικά δυσκολεύεσαι να βρεις, τα “McPutin” μπέργκερ είναι απαίσια» τονίζει ενδεικτικάο υπουργός Εξωτερικών της Λιθουανίας, Γκαμπριέλιους Λαντσμπέργκις.
Για άλλους, όμως, ο στόχος δεν έχει επιτευχθεί. «Είναι προφανές ότι ο στόχος των κυρώσεων είναι ο τερματισμός του πολέμου» εξηγεί ο Μίκαελ ΜακΦολ, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Στάνφορντ. «Ο πόλεμος δεν έχει τελειώσει. Αυτό σημαίνει ότι οι κυρώσεις δεν έχουν πετύχει τον στόχο τους».
Οι περισσότεροι διπλωμάτες στην Ευρώπη υπογραμμίζουν ότι ο πραγματικός στόχος των περιοριστικών μέτρων δεν ήταν η απόσυρση των στρατευμάτων. Ήταν η οικονομική αποδυνάμωση της ρωσικής πολεμικής μηχανής.
Και πάλι, όμως, η ρωσική οικονομία δεν έχει καταρρεύσει. Οι έγκαιρες παρεμβάσεις της κεντρικής τράπεζες, τα έσοδα από τις ενεργειακές εξαγωγές και το άνοιγμα σ’ νέες αγορές έχουν προσφέρουν σημαντικά «μαξιλάρια».
Έναν χρόνο μετά το ξέσπασμα του πολέμου και ενώ στις Βρυξέλλες οι 27 απέτυχαν να καταλήξουν σε συμφωνία για το 10ο πακέτο κυρώσεων, ανερυθρίαστα εγείρεται το εξής ερώτημα: Αξίζουν τον κόπο όλες αυτές οι οικονομικές δυσκολίες στην Ευρώπη;
«Συχνά υπάρχουν πολύ υψηλές προσδοκίες για το τι μπορούν να πετύχουν οι κυρώσεις βραχυπρόθεσμα» εξηγεί η Μαρία Σαγκίνα, αναλύτρια στο Διεθνές Ινστιτούτο Στρατηγικών Σπουδών. «Για όσους περίμεναν ότι οι κυρώσεις θα τερματίσουν τον πόλεμο, αυτός ήταν ένας ευσεβής πόθος» προσθέτει, μιλώντας στο POLITICO.
Το πρώτο σοκ
Το αρχικό κύμα κυρώσεων ήταν άνευ προηγουμένου τόσο σε επίπεδο μεγέθους, όσο και σε επίπεδο ταχύτητας. Η Ε.Ε. ενέκρινε δύο πακέτα αμέσως μετά την εισβολή της 24ης Φεβρουαρίου. Ένα τρίτο πακέτο ακολούθησε μία εβδομάδα αργότερα, αποκλείοντας έναν μεγάλο αριθμό ρωσικών τραπεζών από το διεθνές σύστημα πληρωμών SWIFT. Ένα μέτρο αδιανόητο πριν τον πόλεμο.
Τους επόμενους μήνες, το ένα πακέτο ακολουθούσε το άλλο. Αλλά πίσω από τις κλειστές πόρτες των Βρυξελλών, τα πράγματα άρχισαν να γίνονται περίπλοκα.
Κάποιες χώρες ξεκίνησαν να αντιδρούν σε όσα μέτρα έπλητταν σημαντικά και τις δικές τους οικονομίες. Ταυτόχρονα, το πετρέλαιο και το αέριο -ζωτικές πηγές εσόδων για τη Ρωσία- αρχικά έμειναν εκτός στόχαστρου, προς απογοήτευση των Βαλτικών χωρών και της Πολωνίας, οι οποίες θεωρούνται οι πλέον ισχυροί σύμμαχοι της Ουκρανίας.
Σε λιγότερο από έναν μήνα, οι Ευρωπαίοι διπλωμάτες έκαναν λόγο για «κόπωση». Ενώ οι Βρυξέλλες προσπαθούσαν να καταλήξουν σε συμβιβασμό για το ρωσικό πετρέλαιο, η Ε.Ε. οδηγήθηκε σε μια πολύμηνη εσωτερική «μάχη». Τελικά, η Ουγγαρία του Βίκτορ Όρμπαν πείστηκε να υπογράψει το σχέδιο, μόνο αφού πέτυχε μια σημαντική εξαίρεση για την ίδια.
Όλες αυτές οι παλινωδίες και οι εξαιρέσεις, αναμφίβολα, συνέβαλαν στην άμβλυνση των επιπτώσεων στη ρωσική οικονομία. Οι κυρώσεις στα ορυκτά καύσιμα επιβλήθηκαν μεν, αλλά προβλεπόταν μια μεγάλη μεταβατική περίοδος, η οποία έδωσε τον χρόνο στη Μόσχα να προσαρμοστεί και να στραφεί σε νέες αγορές, όπως η Κίνα, η Ινδία, η υπόλοιπη Ασία και η Νότια Αμερική.
Ανθεκτικότητα της Ρωσίας
Η διστακτικότητα της Ευρώπης για ένα ισχυρό και καθολικό χτύπημα εξηγεί σε μεγάλο βαθμό τη σημερινή εικόνα της ρωσικής οικονομίας. Ενώ υπήρξε ύφεση έως 4,5% το 2022 (σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα), οι φετινές επιπτώσεις θα είναι σημαντικά μικρότερες . Σύμφωνα με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, το ρωσικό ΑΕΠ είναι πιθανό να αναπτυχθεί κατά 0,3%.
«Ένας τεράστιος αριθμός επιχειρήσεων έφυγαν, οι εισαγωγές κατέρρευσαν, αλλά το ΑΕΠ δεν βρίσκεται στο -15%, όπως ορισμένοι ήλπιζαν στις αρχές» αναγνωρίζει η Μαρία Δεμερτζή, αναλύτρια στο think tank Bruegel.
Άλλωστε, τα κέρδη από τις ρωσικές εξαγωγές ουδέποτε κατακρημνίστηκαν. Το αντίθετο, μάλιστα. Ο περιορισμός των ροών προς την Ε.Ε. είχε ως αποτέλεσμα την εκτόξευση των τιμών και επομένως, τα έσοδα της Μόσχας παρέμειναν υψηλά.
«Η Ευρώπη δεν σταμάτησε να αγοράζει ρωσική ενέργεια. Γιατί εκπλησσόμαστε που δεν κατέρρευσε η οικονομία της. Ήταν επιλογή της Ε.Ε., η οποία συνεπαγόταν την επιβίωση της ρωσικής οικονομίας» επιμένει η κυρία Δεμερτζή, μιλώντας στο POLITICO.
Ακόμη ένας στόχος των ευρωπαϊκών κυρώσεων ήταν να αισθανθεί… πόνο η ρωσική ελίτ. Εάν οι ολιγάρχες δεν μπορούσαν να αγοράσουν πλέον δερμάτινες βαλίτσες από την Ιταλία και εκλεπτυσμένα κρασιά από τη Γαλλία, τότε ενδεχομένως θα γύριζαν την πλάτη στον Πούτιν. Η Ε.Ε. επέβαλε κυρώσεις σε συνολικά 1.386 μεμονωμένα άτομα.
Ορισμένοι αναλυτές, βέβαια, υποστηρίζουν ότι η επιβολή μέτρων σε φυσικά πρόσωπα είναι νομοτελειακά αδύνατο να επηρεάσει τον πόλεμο. Πολλοί ολιγάρχες εξαρτώνται από τη θέληση του Πούτιν κι αυτό δεν πρόκειται να αλλάξει εξαιτίας των δυτικών κυρώσεων, υποστηρίζει ο πρώην διπλωμάτης Τόμας Μπόρερ.
Και το σημαντικότερο είναι το εξής: Οι κυρώσεις επηρέασαν ελάχιστα το μυαλό και τη σκέψη του μέσου Ρώσου. Σύμφωνα με δημοσκόπηση του ανεξάρτητου κέντρου Levada, η πλειοψηφία των Ρώσων δεν ανησυχεί για τις κυρώσεις της Δύσης.
Από την άλλη πλευρά, ορισμένοι ειδικοί πιστεύουν ότι ο πραγματικός πόνος για τη Ρωσία θα έρθει σταδιακά. Χωρίς ανταλλακτικά και τεχνολογία από τη Δύση, η Μόσχα κινδυνεύει να περιέλθει σε μια κατάσταση, όπως το Ιράν. «Οι κυρώσεις είναι ένα αργό δηλητήριο, χρειάζονται χρόνο» δήλωνε πριν μερικές ημέρες ο Τζόσεφ Μπορέλ, επικεφαλής της ευρωπαϊκής διπλωματίας.
Διαβάστε ακόμα:
Ερευνα: Διατροφή και τεστοστερόνη – Τι ανεβάζει και τι ρίχνει την ορμόνη του σεξ και της ενέργειας