Ένα μυστήριο εξελίσσεται και πάλι στην Τουρκία.

Παρότι η απειλή κυρώσεων από την ΕΕ πλησιάζει, παρά τις προειδοποιήσεις διεθνών οίκων αξιολόγησης ότι το ρίσκο μια κρίσης πληρωμών στην Τουρκία αυξάνει μαζί με την πιθανότητα σκασίματος της απίστευτης πιστωτικής φούσκας που έχει γιγαντώσει ο τούρκος Πρόεδρος, παρά την χθεσινή ανακοίνωση του τουρκικού υπουργείου Οικονομικών που αποκάλυψε ότι το δημόσιο χρέος της Τουρκίας σε σχέση με πέρυσι έχει εκτοξευθεί κατά 50% στα 238 δισ. … παρόλα αυτά, η λίρα ενισχύεται.

Από ένα επίπεδο ισοτιμίας που είχε πλησιάσει μια ανάσα από τις οκτώ τουρκικές λίρες για ένα δολάριο, νέο ιστορικό χαμηλό, από την περασμένη Παρασκευή βελτιώνεται σταθερά στις 7,84 λίρες ανά δολάριο.

Το παρακάτω διάγραμμα αντανακλά ένα νέο σφρίγος στις παρεμβάσεις της κεντρικής τράπεζας του Ερντογάν στις αγορές συναλλάγματος, σαν να απέκτησε νέο καύσιμο.

Από εκεί που τα (δανεικά) συναλλαγματικά διαθέσιμα είχαν και πάλι τελειώσει, τώρα φαίνεται πως οι παρεμβάσεις του Ερντογάν βρήκαν και πάλι μια πηγή σκληρού νομίσματος ωστε να παρατείνουν την αντίσταση στους επενδυτές που πωλούν αθρόα το τουρκικό νόμισμα.

Η βελτίωση της ισοτιμίας του τουρκικού νομίσματος θυμίζει τον περασμένο Μάϊο.

Τότε η λίρα αντιμετώπιζε και πάλι ένα τσουνάμι πωλήσεων. Ο πανικός είχε εξαπλωθεί και στον τουρκικό πληθυσμό ο οποίος ενίσχυε την κατάρρευση του νομίσματος με αλλαγή λιρών σε δολάρια στα τουρκικά ανταλλακτήρια, όπως και σήμερα.

Με μια κίνηση ματ όμως, και ενώ οι πόρτες των διεθνών πηγών συναλλάγματος είχαν κλείσει (swap συναλλάγματος μεγάλων κεντρικών τραπεζών), ο Ερντογάν κέρδισε μια σημαντική παράταση:

Απευθυνόμενος στον σύμμαχο παντός καιρού, τον Εμίρη του Κατάρ, ανακοίνωσαν την επέκταση δανεισμού δολαρίων από την κεντρική τράπεζα του εμιράτου.

Η ανακοίνωση είχε άμεσο αποτέλεσμα – o Ερντογάν κέρδισε άλλη μια «ζωή».

Ο πακτωλός δολαρίων από το Κατάρ παρείχε φρέσκα πυρομαχικά στην κεντρική τράπεζα του Ερντογάν, η οποία με ισχυρές παρεμβάσεις στην αγορά συναλλάγματος, κατάφερε από το Μάιο να βελτιώσει ραγδαία την ισοτιμία της λίρας και να της χαρίσει μια σταθερή ισοτιμία για περίπου δυο μήνες, στο 6,85.

Η περίοδος ηρεμίας «που αγόρασαν» τα δανεικά δολάρια του Κατάρ φαίνεται με κίτρινο χρώμα στο παρακάτω διάγραμμα της ισοτιμίας της λίρας με το δολάριο.

Κάποια στιγμή τον Αυγούστο όμως τα δανεικά εξαντλήθηκαν. Η λίρα, επεστρεψε στην πτωτική τροχιά (με τη σχέση ανταλλαγής να εκτοξεύεται σαν τόπι που κάποιος κρατούσε κάτω από την επιφάνεια του νερού).

Μπορεί να συμβαίνει κάτι ανάλογο τώρα; Πάντως δεν έχει υπάρξει ανακοίνωση για νέα συμφωνία δανεισμού της Τουρκίας σε δολάρια. Παρόλα αυτά για κάποιο τρόπο η ισοτιμία βελτιώνεται.

Το μυστικό μπορεί να βρίσκεται αλλού.

Ο Ερντογάν δεν είναι ηγέτης του συρμού. Έχει αποδείξει ότι δεν διστάζει να αξιοποιήσει όλες τις «τρύπες» του παγκόσμιου συστήματος για να βρει δολάρια ή χρυσό – από τη Βενεζουέλα, το Ιράν, το Κατάρ, τη Λιβύη και από αλλού.

Τί συμβαίνει λοιπόν σήμερα; Και πώς μια οικονομία η οποία έχει την άμεση ανάγκη ενός μνημονίου με το ΔΝΤ για να σταθεροποιείται, καταφέρνει να κερδίζει διαρκώς παρατάσεις ζωής σαν να προστατεύεται από ένα άλλο, μυστικό μνημόνιο;

Η απάντηση μπορεί να βρίσκεται σε ένα μονόστηλο του τουρκικού Τύπου που όμως περιγράφει μια επαναστατική αλλαγή που ενισχύει τις εξουσίες Ερντογάν και του επιτρέπει να χρησιμοποιεί τους πόρους της χώρας κατά το δοκούν σαν να πρόκειται για προσωπικά του χρήματα.

Πέπλο σιωπής στον προϋπολογισμό, λύνει τα χέρια του Ερντογάν

Σε μια εποχή που οι κυβερνήσεις προσπαθούν να αυξήσουν τη διαφάνεια και την οικονομική λογοδοσία για να βελτιώσουν την αξιοπιστία τους, να πείσουν τους διεθνείς επενδυτές για τη φερεγγυότητά τους και να βελτιώσουν την πρόσβασή τους στις αγορές για φθηνά δανεικά, το καθεστώς του Ταγίπ Ερντογάν κάνει ακριβώς το αντίθετο.

Έχει τους λόγους του.

Με διάταγμα που δημοσιεύτηκε την Τρίτη στην επίσημη Εφημερίδα της Κυβερνήσεως οι προϋπολογισμοί των υπουργείων περνούν στο απόλυτο σκοτάδι – και τη διακριτική ευχέρεια του απόλυτου άρχοντα.

Δε θα απαιτείται πλέον η αναλυτική παρουσίαση των δαπανών σε πίνακες λειτουργικής ταξινόμησης, Το Κοινοβούλιο δηλαδή θα ενημερώνεται και θα εγκρίνει απλώς και μόνο το συνολικό προϋπολογισμό των υπουργείων για το επόμενο έτος.

Οι βουλευτές (και πολύ περισσότερο οι πολίτες, οι επενδυτές και τα media) δεν θα είναι σε θέση να δουν αναλυτικά τις δαπάνες ανέφερε σε μονόστηλο η εφημερίδα Cumhuriyet την Τρίτη.

Και σε μια οικονομία των 750 δισ. δολαρίων ΑΕΠ και 80 και πλεόν εκατομμυρίων ανθρώπων, οι προϋπολογισμοί αφορούν δισεκατομμύρια δολάρια και τρισεκατομμύρια λίρες.

Η αλλαγή που πέρασε ο Ερντογάν σημαίνει ότι τα χρήματα που καταβάλλονται στους εργολάβους για έργα υποδομής όπως δρόμοι, κτίρια υπηρεσιών, γέφυρες και νοσοκομεία πόλης δεν θα είναι πλέον δημόσια πληροφορία από εδώ και στο εξής.

Κατά τη διάρκεια των κοινοβουλευτικών συζητήσεων σχετικά με το νομοσχέδιο, ο νομοθέτης της αντιπολίτευσης και μέλος της Κοινοβουλευτικής Επιτροπής Σχεδιασμού Καμίλ Οκιάϊ Σιντίρ είπε στην εφημερίδα BirGün ότι η τροποποίηση αφαίρεσε από τον προϋπολογισμό την πληροφόρηση βάσει έργων και περιόρισε την ενημέρωση του κοινού σε μια πιο γενική κατηγορία «δραστηριοτήτων».

«Μέχρι σήμερα μπορούσαμε να βλέπουμε στόχους και δραστηριότητες, καθώς και τα έργα με τις πηγές χρηματοδότησής τους», δήλωσε ο Sındır. «Αυτά δε θα είναι πλέον διαθέσιμα, καθώς το παλιό μοντέλο θα μετατραπεί σε μοντέλο περιορισμένης παρακολούθησης.»

Τι σημαίνει η αλλαγή

Σημαίνει ότι ο ίδιος ο Ερντογάν μπορεί πλεόν να διαχειρίζεται έργα και συμβάσεις δισεκατομμυρίων – χωρίς να δίνει λογαριασμό σε κανένα. Ότι οι προϋπολογισμοί μπορεί να φουσκώνουν, να αλλάζουν και να περιλαμβάνουν ότι επιθυμεί ο πρόεδρος και να διοχετεύονται όπου εκείνος θέλει. 

Τι επιτρέπει αυτό; Να κάνει ντιλ και να υπογράφει υποσχετικές δισεκατομμυρίων που ενεχειριάζουν την τουρκία, προκειμένου να κερδίσει το «δοσ ημίν σήμερον»: δηλαδή δανεικά δολάρια για να χρηματοδοτήσει το γεωπολιτικό του έργο ζωής από πλούσιους συμμάχους.

Ο τουρκικός τύπος έχει στο παρελθόν δημοσιεύσει πληροφορίες για συμφωνίες με την βασιλική οικογένεια του Κατάρ – Real estate στις όχθες του νέου καναλιού της Κωνσταντινούπολης, έργα δισεκατομ. σε επιχειρήσεις του καταριανού μονάρη.

Αυτά τα δημοσιεύματα είχαν προκύψει γιατί υπήρχε μια στοιχειώδης αναφορά των έργων και των προϋπολογισμών, μια βασική λειτουργία λογοδοσίας. Μετά το πέπλο σιωπής ο Τούρκος πρόεδρος θα μπορεί και επίσημα να ντιλάρει προσωπικά έργα 100 δων δισ.

Δε θα είναι η πρώτη φορά.

Τα μυστικά μνημόνια

Πέρα από την πολιτική συμμαχία με το Κατάρ ο τουρκικός τύπος έχει γράψει πολλές φορές για χαριστικές συμβάσεις με τους καταριανούς οι οποίες παραπέμπουν σε ανταλλάγματα ενός μνημονίου οικονομικής στήριξης:

Αποκαλυπτική έρευνα του τούρκου δημοσιογράφου Μπουράκ Τουιγκάν εντοπίζει ένα εντυπωσιακό στοιχείο. Φαίνεται να μην υπάρχει όριο στις τουρκικές εταιρείες που εξαγοράζουν οι Καταριανές «έναντι πινακίου φακής».

Οι Καταριανοί αγόρασαν ένα εργοστάσιο τεθωρακισμένων οχημάτων αξίας 1 δισεκατομμυρίου δολαρίων για μόλις 50 εκατομμύρια δολάρια: Αυτό ήταν το τίμημα για το 50% της BMC, ενός από τους μεγαλύτερους κατασκευαστές εμπορικών και στρατιωτικών οχημάτων της Τουρκίας. Το άλλο μισό ανήκει σε έναν επιχειρηματία με στενούς δεσμούς με τον Ερντογάν, τον Εθέμ Σανσάκ.

Οι Καταριανοί απέκτησαν επίσης το μεγαλύτερο πάροχο συνδρομητικής τηλεόρασης της Τουρκίας, Digiturk, έγιναν συνέταιροι στον όμιλο media ATV-Sabah, αγόρασαν την πλειοψηφία των μετοχών της βιομηχανίας πουλερικών Banvit και του πολυκαταστήματος Beymen.

Προσθέστε: αρχοντικά στο διάσημο Βόσπορο της Κωνσταντινούπολης, ξενοδοχεία στο παραθαλάσσιο θέρετρο της Μαρμαρίδας και ολόκληρο το οροπέδιο των Σουρμένων στη βόρεια περιοχή της Μαύρης Θάλασσας.

Όπου υπάρχει πολύτιμο οικόπεδο στην Τουρκία, εκεί θα βρείτε τους Καταριανούς, αναφέρει ο Τουιγκάν. Μερικά από τα ιστορικά, ξύλινα σπίτια στο Σουλειμανιέ της Κωνσταντινούπολης – κομμάτι του ευρύτερου μνημείου παγκόσμιας πολιτστικής κληρονομιάς της UNESCO – μετατρέπονται σήμερα σε μοντέρνες πολυκατοικίες.

Ο πολεοδομικός μετασχηματισμός που εκτείνεται σε μια έκταση 102 στεμμάτων και περιλαμβάνει πάνω από 700 σπίτια κατασκευάζονται από την φίλα προσκείμενη στον Ερντογάν εταιρεία Kuzu Construction και την Qatari Diar. Οι δύο εταιρείες υπέγραψαν αμφιλεγόμενες επενδύσεις στην αριστοκρατική περιοχή Ατάκιοϊ της Κωνσταντινούπολης.

Η μητέρα του Εμίρη, Σεϊχα Μοζά μπιντ Νασέρ, αγόρασε ένα οικόπεδο 44 στρεμμάτων πάνω από εκεί που θα περάσει η νέα διώρυγα του Βοσπόρου. Το ότι το αγόρασε συμπτωματικά πριν ανακοινωθεί η διαδρομή της διώρυγας εξόργισε αρκετούς Τούρκους.

Αργότερα αποκαλύφθηκε ότι η Γενική Διεύθυνση Κτηματολογίου και Κτηματολογίου του Υπουργείου Περιβάλλοντος και Πολεοδομίας της Τουρκίας απαγόρευσε την πρόσβαση στα σχετικά πολεοδομικά έγγραφα και τους τίτλους ιδιοκτησίας.

Σε ένα άρθρο που δημοσιεύθηκε τον περασμένο μήνα, ο αρθρογράφος Μουράτ Μουράτογλου ρώτησε αναρωτήθηκε τί έχει υποσχεθεί η Τουρκία το Κατάρ σε αντάλλαγμα όλης αυτής της βοήθειας, συμπεριλαμβανομένης και της πρόσφατης συμφωνίας ανταλλαγής συναλλάγματος.

«Είναι ολόκληρο το Kanal Istanbul; Είναι Το Ταμείο Πλούτου της Τουρκίας, του οποίου οι κινήσεις καλύπτονται από μυστήριο; Είναι η Κρατική Vakıfbank; Η Botas; Η Turkish Airlines;» έγραψε ο Μουράτογλου.

Υπάρχουν πολλά ερωτηματικά στις εμπορικές σχέσεις μεταξύ των δύο χωρών. Για παράδειγμα, υπήρξαν ασυνήθιστες αυξήσεις στα μερίδια εταιρειών του Κατάρ στο τουρκικό χρηματιστήριο. Το χαρτοφυλάκιο έξι εταιρειών του Κατάρ υπερτριπλασιάστηκε σε έξι μήες: από 16 δισεκατομμύρια λίρες (2,3 δισεκατομμύρια δολάρια) στα τέλη Ιουνίου 2019 σε σχεδόν 59 δισεκατομμύρια λίρες μέχρι το τέλος του έτους.

Οι ειδικοί λένε ότι η QNB Finansbank ενδέχεται να ανοίξει δεύτερο δημόσιο διαγωνισμό ή να αποσυρθεί από το χρηματιστήριο τις επόμενες ημέρες. Όπως είναι σήμερα, οι Καταριανοί είναι οι μεγαλύτεροι ξένοι επενδυτές στο Borsa Istanbul (Χρηματιστήριο της Κωνσταντινούπολης).

Ακόμη και πριν από αυτό, υπήρχαν αναφορές στα τουρκικά μέσα ενημέρωσης σχετικά με τα σχέδια που υποστηρίζει το Κατάρ στην Τουρκία, για παράδειγμα τη χρηματοδότηση από το Κατάρ της Nebras Energy που επενδύει 14 δισεκατομμύρια δολάρια σε θερμοηλεκτρικό σταθμό, στο Καχραμανμαρας. Το έργο έχει τρία στάδια, και αναμένεται να ολοκληρωθεί την επόμενη δεκαετία.

Συμπέρασμα

Ο Ερντογάν ολοκλήρωσε χωρίς να ανοίξει ρουθούνι την ανάληψη του ολοκληρωτικού ελέγχου της τουρκικής οικονομίας. Ήταν αυτό μια υπόσχεση για παράταση της στήριξης από τους πλούσιους φίλους που «λαμβάνουν θέση» για τα τουρκικά φιλέτα;

Ο τούρκος Πρόεδρος έχει αποδείξει ότι δεν τον απασχολεί να πουλήσει τα τουρκικά ασημικά, στο βαθμό που αυτό θα του δώσει τους πόρους και το χρόνο που χρειάζεται να ολοκληρώσει το γεωπολιτικό του αριστούργημα: Μια νέα τουρκική αυτοκρατορία με αποτύπωμα στην επικράτεια της πάλαι ποτέ Οθωμανικής.

Η Ευρώπη αντιμετωπίζει μια ασύμμετρη απειλή και ένα μη-συμβατικό ηγέτη που κατάφερε να συγκεντρώσει τους μοχλούς πολιτικής εξουσίας και οικονομικής ισχύος στο γραφείο του.

Όσο περνά ο καιρός και η απειλή μεγαλώνει, τόσο πιο δύσκολο θα είναι να αντιμετωπιστεί.