Το 2016, ήρθε στην επιφάνεια το μεγαλύτερο σκάνδαλο διαρροής δεδομένων στον κόσμο, με την ονομασία «The Panama Papers»: αποκάλυψαν ένα τεράστιο παγκόσμιο δίκτυο – στο οποίο εμπλέκονταν διασημότητες και ηγέτες κρατών – το οποίο χρησιμοποούσε υπεράκτιους φορολογικούς παραδείσους, ανώνυμες συναλλαγές μέσω διαμεσολαβητών και εταιρείες-φαντάσματα προκειμένου οι δισεκατομμυριούχοι εντολοδόχοι να κρύψουν πλούτο και να αποφύγουν φόρους.

Οι ερευνητές της Σχολής Μηχανικών του USC Viterbi πραγματοποίησαν μια λεπτομερή επεξεργασία και ανάλυση των εταιρειών και των σχέσεων τους, που αποκάλυψαν τα 11,5 εκατομμύρια αρχεία που διέρρευσαν στο International Consortium of Investigative Journalists.

Οι ακαδημαϊκοί ερευνητές προχώρησαν σε  ορισμένες ανακαλύψεις σχετικά με τη λειτουργία αυτού του δικτύου και τις συναλλαγές: αποκαλύπτοντας μια μοναδικά κατακερματισμένη δομή – πολύ διαφορετική από τα πιο παραδοσιακά κοινωνικά:

Αυτή η κατακερματισμένη δομή είναι και η δύναμη αυτών δικτύων συναλλαγών καθώς κάνουν δύσκολη την πρόσβαση σε αυτά.

Ο επικεφαλής συγγραφέας Μάγιανκ Κέζριγουολ, επίκουρος καθηγητής στο Τμήμα Μηχανικών Βιομηχανικών και Συστημάτων στο πανεπιστήμιο Daniel J. Epstein και στο Ινστιτούτο Επιστημών Πληροφοριών του USC, αναλύει πολύπλοκα συστήματα όπως οι διαδικτυακές αγορές διακίνησης χρησιμοποιώντας υπολογιστικές μεθόδους και επιστήμη δικτύων.

Στόχος της ερευνητικής ομάδας ήταν να μελετήσει το δίκτυο των «Panama Papers» στο σύνολό τους, με την ίδια προσέγγιση που θα μπορούσε να εξετάσει κάποιος το πλέγμα των σχέσεων σε ένα κοινωνικό δίκτυο όπως το Facebook. Οι αλληλεπιδράσεις μεταξύ των πόλων του δικτύου προσφέρει συμπεράσματα για τον τρόπο παράνομης διακίνησης χρημάτων.

«Σε γενικές γραμμές, σε οποιοδήποτε κοινωνικό δίκτυο όπως το LinkedIn ή το Facebook, υπάρχει κάτι που ονομάζεται «Φαινόμενο Μικρού Κόσμου», λέει ο Κέζριγουολ: Δηλαδή, κάθε άτομο στον πλανήτη μπορεί να συνδεθεί με οποιοδήποτε άλλο μέσω έξι ενδιάμεσων επαφών: «Για παράδειγμα, μπορείτε να φτάσετε στον Μπιλ Γκέιτς, με περίπου έξι συνδέσεις», είπε.

Ωστόσο, η ομάδα ανακάλυψε ότι το δίκτυο των «Panama Papers», είχε σχεδόν απορρίψει αυτήν την παραδοσιακή οργανωτική συμπεριφορά δικτύου. Αντί ενός δικτύου ολοκληρωμένων συνδέσεων, οι ερευνητές ανακάλυψαν μια σειρά μυστικών κατακερματισμένων συνδέσεων, με μεσάζοντες και άτομα που εμπλέκονται σε συναλλαγές και εταιρείες που εμφανίζουν πολύ λίγες συνδέσεις επικοινωνίας  με άλλους στο σύστημα.

«Ήταν πραγματικά ασυνήθιστο. Ο βαθμός κατακερματισμού του δικτύου είναι κάτι που δεν έχω ξαναδεί», δήλωσε ο Κέζριγουολ. «Δεν γνωρίζω κανένα άλλο δίκτυο που έχει τέτοιου είδους κατακερματισμό.»

«Έτσι εάν προσπαθήσετε να βρείτε τη σύνδεση μεταξύ ενός οργανισμού και ενός άλλου, θα ήταν αδύνατο να τον βρείτε, γιατί οι πιθανότητες είναι ότι δεν υπάρχει σύνδεση – είναι εντελώς αποσυνδεδεμένοι μεταξύ τους»,  είπε ο Κέζριγουολ.

Τα περισσότερα κοινωνικά, φιλικά ή οργανωτικά δίκτυα περιέχουν μια σειρά τριγωνικών δομών, ένα σύστημα γνωστό ως «φαινόμενο φίλου του φίλου». «Η απλή ιδέα είναι ότι ο φίλος ενός φίλου είναι επίσης φίλος», συμπλήρωσε ο Κέζριγουολ. «Και μπορούμε να το μετρήσουμε μετρώντας τον αριθμό των τριγώνων στο δίκτυο.»

Ωστόσο, η ομάδα ανακάλυψε ότι αυτή η τριγωνική δομή δεν ήταν χαρακτηριστικό του δικτύου «Panama Papers».

«Αποδεικνύεται, ότι όχι μόνο δεν είναι διαδεδομένο, αλλά είναι πολύ λιγότερο διαδεδομένο, ακόμη και για ένα τυχαίο δίκτυο», δήλωσε ο Κέζριγουολ. «Εάν συνδέετε κυριολεκτικά τυχαία πράγματα, κατά τρόπο τυχαίο και στη συνέχεια μετράτε τα τρίγωνα σε αυτό το δίκτυο, αυτό το δίκτυο είναι ακόμη πιο δύσκολα προσβάσιμο. Σε σύγκριση με ένα τυχαίο δίκτυο, σε αυτόν τον τύπο δικτύου, οι σύνδεσμοι μεταξύ offshore εταιρειών ανακατεύονται έως ότου ουσιαστικά δεν μπορούν να ανιχνευθούν (έτσι ώστε ο καθένας να μπορεί να κάνει συναλλαγές με οποιονδήποτε άλλο).»

Αυτός ακριβώς ο τύπος αποσύνδεσης, καθιστά το σύστημα των μυστικών παγκόσμιων χρηματοοικονομικών συναλλαγών τόσο ισχυρό. Tο δίκτυο δεν θα μπορούσε εύκολα να παραβιαστεί, καθώς δεν υπάρχει τρόπος ανίχνευσης σχέσεων μεταξύ των εταιρειών.

«Αυτό λοιπόν, υποδηλώνει ότι η μυστικότητα είναι ενσωματωμένη στο σύστημα και δεν μπορεί να παραβιαστεί» δήλωσε ο Κέζριγουολ.

«Σε έναν διασυνδεδεμένο κόσμο, δεν περιμένουμε από κανέναν να είναι αδιαπέραστος: Για όλους υπάρχει ένας αδύναμος κρίκος», είπε ο Κέζριγουολ. «Αυτό δε συμβαίνει σε αυτό το δίκτυο. Το γεγονός ότι είναι τόσο κατακερματισμένο στην πραγματικότητα υποδηλώνει οτι τους προστατεύει.»

Ο Κέζριγουολ πιστεύει ότι η συμπεριφορά του δικτύου καταδεικνύει, πως οι εμπλεκόμενοι στο δίκτυο offshore εταιρειών και των παράνομων συναλλαγών των «Panama Papers» ήταν αρκετά έξυπνοι, γνωρίζοντας ακριβώς πώς να μεταφέρουν χρήματα με τρόπο που να μην είναι ανιχνεύσιμος και να μην τους καθιστά ευάλωτους μέσω των συνδέσεών τους με τα άλλα συστήματα. Επειδή είναι ένα παγκόσμιο δίκτυο, υπάρχουν λίγες επιλογές για παρέμβαση εθνικών ή διεθνών οργανισμών προκειμένου να καταπολεμηθεί η διαφθορά και το ξέπλυμα χρήματος.

«Δεν ξέρω πώς θα μπορούσε κάποιος να το εξουδετερώσει αυτό το δίκτυο και δεν είμαι σίγουρος ότι θα μπορούσε. Το σύστημα φαίνεται απαραβίαστο”, δήλωσε ο Κέζριγουολ.

*Η έρευνα, έχει δημοσιευτεί στο Applied Network Science.