Όταν οι τράπεζες οδήγησαν την παγκόσμια οικονομία σε κρίση το 2008, οι ρυθμιστικές αρχές τόσο των Βρυξελλών όσο και της Ουάσινγκτον αναγκάστηκαν να λάβουν ραγδαία και ιστορικά μέτρα για τη διάσωσή τους.
Yπάρχουν, όμως, και ορισμένες κρυφές πτυχές της οικονομίας οι οποίες ενδέχεται, πια, να δημιουργήσουν μία παρόμοια κρίση.
Πολλοί οικονομολόγοι κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου σε ό,τι αφορά τις «σκιώδεις τράπεζες» (shadow banking/nonbanks) οι οποίες μεν μπορεί να μην αποτελούν τράπεζες με την παραδοσιακή έννοια της λέξης, αλλά συμπεριλαμβάνουν επενδυτικά ταμεία, ασφαλιστικές εταιρείες, εταιρείες διαχείρισης ιδιωτικών επενδυτικών κεφαλαίων και συνταξιοδοτικά ταμεία.
Οι οντότητες αυτές όχι μόνο απέφυγαν την αυστηροποίηση των κανόνων που διέπουν το ευρύτερο τραπεζικό σύστημα αλλά βγήκαν κερδισμένες αφού μπορούσαν, πια, να επωμίζονται ολοένα και αυξανόμενο επενδυτικό ρίσκο το οποίο κάποτε προοριζόταν για τις συστημικές τράπεζες.
Η περίοδος ευμάρειας της παγκόσμιας οικονομίας, όμως, έχει φτάσει στο τέλος της. Οι κεντρικές τράπεζες έχουν προχωρήσει σε δραματική αύξηση των επιτοκίων τους σε μια προσπάθεια χαλιναγώγησης του καλπάζοντος πληθωρισμού, βάζοντας τέλος στην εποχή του φθηνού χρήματος.
Οι αρχές, πια, φοβούνται πως τα τρωτά σημεία τα οποία κάποτε αποτέλεσαν την «αχίλλειο πτέρνα» των τραπεζών τώρα πια θα οδηγήσουν τις οντότητες αυτές σε κρίση και θα προκαλέσουν κατάρρευση της παγκόσμιας οικονομίας.
Παραδείγματα προς αποφυγή
Σύμφωνα με συνέντευξη της επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Αρχής Κινητών Αξιών και Αγορών (ΕΑΚΑΑ/ESMA), Βερένα Ρος, στο Politico, «η μείωση της χρηματοδότησης στο σκιώδες αυτό τραπεζικό σύστημα σημαίνει πως ορισμένα από τα προβλήματα έρχονται πια στο προσκήνιο».
Μέχρι τώρα, οι «μίνι-κρίσεις» οι οποίες έχουν λάβει χώρα υποδεικνύουν το πως τα προβλήματα του τομέα αυτού μπορούν εύκολα να μεταδοθούν και στην ευρύτερη οικονομία.
Ένα εξαιρετικό παράδειγμα ήταν το κραχ των συνταξιοδοτικών ταμείων στη Βρετανία το περασμένο φθινόπωρο, το οποίο οδήγησε την Τράπεζα της Αγγλίας σε άμεση παρέμβαση για την εξισορρόπηση των αγορών.
Παράλληλα, η μεταβλητότητα των τιμών στην αγορά των futures δεδομένου του πολέμου στην Ουκρανία οδήγησε σε σημαντική έλλειψη ρευστότητας στις ευρωπαϊκές εταιρείες ενέργειας.
Στις αρχές της πανδημίας, η προσπάθεια αύξησης της ρευστότητας πολλών εταιρειών δημιούργησε προβλήματα στις αγορές βραχυπρόθεσμων ομολόγων, οδηγώντας στη παρέμβαση των κεντρικών τραπεζών.
Το 2021, η κατάρρευση του επενδυτικού ταμείου Archegos προκάλεσε τεράστιες απώλειες στις τράπεζες, υποδεικνύοντας την πιθανότητα δημιουργίας «ντόμινο» μετάδοσης των προβλημάτων.
Οι κίνδυνοι
Σύμφωνα με τη Ρος «τα παραδείγματα αυτά έχουν ως κοινούς παράγοντες τη μεταβλητότητα, τη μόχλευση και την διασύνδεση μεταξύ τους. Έχουμε στη διάθεσή μας στοιχεία τα οποία μας οδηγούν στο επίκεντρο των προβλημάτων τα οποία πρέπει να αντιμετωπίσουμε».
Εκτός από την ΕΑΚΑΑ/ESMA, άλλες ρυθμιστικές αρχές έχουν επίσης κρούσει τον κώδωνα του κινδύνου. Σύμφωνα με το ανώτατο στέλεχος της Γαλλικής Επιτροπής Κεφαλαιαγοράς (AMF), Ζερόμ Ρεμπούλ, «η αλλαγή αυτή στις συνθήκες των αγορών θα μπορούσε να οδηγήσει σε βραχυπρόθεσμη έλλειψη ρευστότητας και σε βεβιασμένες πωλήσεις. Αυτό, με τη σειρά του, θα δημιουργήσει έναν φαύλο κύκλο όπου η πώληση μειώνει περαιτέρω τις τιμές και αυξάνει την πίεση που δέχονται οι επενδυτές, ή προκαλεί αύξηση των εκκλήσεων για ρευστότητα μέσω των margin calls και των παραγώγων. Αυτό είναι και το δυσμενές σενάριο για το οποίο ανησυχούν οι περισσότεροι ειδικοί».
Τρόποι αντιμετώπισης
Κανείς, όμως, δεν γνωρίζει τον ιδανικό τρόπο με τον οποίο το πρόβλημα αυτό θα αντιμετωπιστεί. Οι ρυθμιστικές αρχές ανά τον πλανήτη θέλουν να προστατεύσουν τον «σκιώδη τραπεζικό τομέα» αυτόν ενάντια στην έλλειψη ρευστότητας η οποία ενδέχεται να οδηγήσει σε γενικευμένη κρίση. Οι κεντρικοί τραπεζίτες, από την πλευρά τους ζητούν άμεση λήψη αποφάσεων αλλιώς θα αναγκαστούν να παρέχουν ρευστότητα στις αγορές για την εξισορρόπησή τους, τη στιγμή που θέλουν να κάνουν ακριβώς το αντίθετο λόγω του πληθωρισμού.
Οι απόψεις για το εύρος της πιθανής παρέμβασής τους διίστανται. Αν και οι κεντρικές τράπεζες θέλουν να επιβάλλουν παρόμοια μέτρα εποπτείας με αυτά που ισχύουν για τις συστημικές τράπεζες, οι επιτροπές κεφαλαιαγοράς προτιμούν επιλογές «κομμένες και ραμμένες» στα μέτρα των εκάστοτε ταμείων η ασφαλιστικών.
Όπως τόνισε και η Ρος, δεν μπορεί να υπάρξει μία «χρυσή τομή» η οποία θα αποτελέσει πανάκεια για το πρόβλημα: «Η εποπτεία μας πρέπει να είναι προσαρμοσμένη στις ανάγκες του κάθε τομέα για να επιτύχει».
Παρ’ όλα αυτά, όλοι συμφωνούν πως υπάρχει πραγματική ανάγκη για την επιβολή μέτρων τα οποία θα προστατεύσουν τη σταθερότητα της οικονομίας, ιδιαίτερα σε περιόδους κρίσης.
Funds, όχι τράπεζες
Ο τομέας των επενδυτικών ταμείων αντιτίθεται σθεναρά σε οποιαδήποτε μορφή ελέγχου η οποία θα τον εξαναγκάσει να έχει αποθεματικά ρευστότητας όπως οι τράπεζες και δε θέλει να συμπεριληφθεί στον υπόλοιπο κλάδο του «shadow banking».
Παρ’ όλα αυτά, ακόμα και τα ταμεία αυτά αναγνωρίζουν το γενικότερο πρόβλημα. Σύμφωνα με το στέλεχος της ICI, Μάικλ Πεντρόνι, «υπάρχουν κίνδυνοι δημιουργίας κρίσης στον ευρύτερο κλάδο του nonbanking. Τα προβλήματα αυτά εμφανίζονται όποτε υπάρχει έξοδος από μία περίοδο χαλαρής νομισματικής πολιτικής».
Όσο για τη Ρος, τονίζει πως «γίνονται προσπάθειες για τη δημιουργία νομοθεσίας για την προστασία των αγορών και τη διευκόλυνση της πρόσβασης στα οικονομικά δεδομένα των εταιρειών αυτών από τις εποπτικές αρχές. Από τη μία πρέπει να βελτιώσουμε την ασφάλεια της ευρωπαϊκής αγοράς, αλλά από την άλλη πρέπει να γνωρίζουμε πως αποτελούμε μέρος ενός παγκόσμιου χρηματοοικονομικού συστήματος».
Διαβάστε ακόμα
Ποινική έρευνα για τη «μαύρη» λίστα των $100 δισ. στην Credit Suisse
Γιώργος Γλου: Το νέο σφυρί για τη βίλα στην Καστέλα και το «θρίλερ» με την τιμή (pics)
Tηλεργασία στο Δημόσιο: Τι αλλάζει για τους υπαλλήλους – Ποιοι εξαιρούνται