Οσον αφορά τα οικονομικά του κορωνοϊού, οι επιπτώσεις μπορεί να μην εμφανιστούν έως ότου υποχωρήσει η πανδημία, σύμφωνα με το Politico.
Στην Ευρώπη η πανδημία οδήγησε σε επιτάχυνση της αυτοματοποίησης αλλά και της οικονομικής ανισότητας. Παράλληλα, η πανδημία έχει “παγώσει” τυχόν πολιτικές αναταραχές, αλλά οι υποκείμενοι λόγοι έχουν αυξηθεί.
Βοήθεια στην πληρωμή μισθών, απαγόρευση εξώσεων, επιμήκυνση αποπληρωμής δανείων, όλα τα παροδικά αυτά μέτρα έχουν μετριάσει τις πληγές του μεγαλύτερου οικονομικού σοκ από τον Β’ ΠΠ. Αλλά οι λογαριασμοί θα έρθουν όταν τελειώσουν τα προγράμματα βοήθειας, κάτι που σημαίνει πως το “καλοκαίρι της ανάκαμψης” θα επεκταθεί σε ένα γκρίζο φθινόπωρο και ένα χειμώνα οικονομικών και κοινωνικών αναταραχών.
Με τις οικονομίες να εξέρχονται από το τούνελ της πανδημίας, οι ρυθμιστές θα πρέπει να λάβουν δύσκολες αποφάσεις: ελάφρυνση των προβλημάτων των πολιτών που επλήγησαν περισσότερο από την πανδημία, ή μαζικές επενδύσεις σε ένα πιο πράσινο και τεχνολογικό μέλλον.
Εάν επέλθει ένας οικονομικός χειμώνας, όπως αναμένουν οι οικονομολόγοι, οι πολίτες θα αποφασίσουν -εάν όχι στις κάλπες– στους δρόμους. Ιστορικά, έχουν υπάρξει κοινωνικές αναταραχές μετά από πανδημίες, σύμφωνα με πρόσφατη έρευνα του ΔΝΤ, με ζενίθ τα δύο χρόνια μετά το πέρας της πανδημίας.
Ο μεγάλος χειμώνας
Κατά τη διάρκεια της πανδημίας η οικονομική ανισότητα αποτελούσε κάτι για το οποίο συζητούσαν πολλοί, αλλά σχεδόν κανείς δεν έκανε τίποτα. Στην Ευρώπη, τα δημοφιλή κινήματα όπως των Κίτρινων Γιλέκων στη Γαλλία και οι απεργίες του Δημοσίου στην Ελλάδα, έπαψαν.
Παράλληλα, τα στατιστικά δείχνουν πως δεν είναι όλα τόσο άσχημα. Οι χρεοκοπίες, για παράδειγμα, μειώθηκαν δραματικά στην αρχή της πανδημίας και βρίσκονται χαμηλότερα από το 2019, σύμφωνα με τη Eurostat. Μερικές έρευνες αναφέρουν πως η διαφορά των μισθών μεταξύ των δύο φύλων μειώθηκε κατά τη διάρκεια της πανδημίας.
Ολα, όμως, αυτά αποτελούν οφθαλμαπάτη.
Ο φόβος της πανδημίας και τα περιοριστικά μέτρα σταμάτησαν τις πορείες αλλά δεν αντιμετώπισαν τα προβλήματα που τις υποδαυλίζουν. Αυτά αναμένεται να χειροτερεύσουν: Πάνω από το 40% των απαντήσεων σε έρευνα του ΟΟΣΑ με δείγμα 25.000 ατόμων σε 25 χώρες αποκάλυψαν πως είχαν επαγγελματικό πρόβλημα κατά τη διάρκεια της πανδημίας, είτε μισθολογικό, είτε άλλο.
Προς το παρόν, όμως, η οικονομική βοήθεια των κυβερνήσεων “κρύβει” το πραγματικό κόστος της πανδημίας.
«Οταν τελειώσουν αυτά τα υποστηρικτικά μέτρα, τότε θα δούμε τα πραγματικά δεδομένα», ανέφερε ο Χοσέ Γκαρσία-Μοντάλβο του Barcelona Graduate School of Economics. Στην Ισπανία, η μισθολογική ανισότητα έφτασε σε ζενίθ τις πρώτες έξι εβδομάδες των lockdown, λόγω της απουσίας του τουρισμού. Το βοηθητικό πρόγραμμα της κυβέρνησης προσέδωσε το 70% των μισθών των εργαζόμενων κατά τη διάρκεια της παύσης, αλλά δεν αποτέλεσε πανάκεια. Η κυβέρνηση μελετά επέκταση της βοήθειας μέχρι το Σεπτέμβριο, αναλόγως πόσοι από τους 600.000 εργαζόμενους με άδεια απουσίας καταλήξουν να απολυθούν.
Αντιθέτως, το 2020 ήταν επιβοηθητικό για όσους πλούσιους με φουσκωμένους λογαριασμούς μπορούσαν να συνεχίσουν να εργάζονται αλλά δεν είχαν τίποτα για να ξοδέψουν τους μισθούς τους. Σύμφωνα με μια έρευνα, ο συγκεντρωμένος οικονομικός πλούτος στη Γαλλία είναι μεγαλύτερος κατά 50 δισ ευρώ σε σχέση με αυτό που θα ήταν χωρίς την πανδημία. Περίπου το 50% των μετρητών κατέληξαν στα χέρια του ανώτατου 10%. Για το χαμηλότερο 10%, το χρέος αυξήθηκε.
Οσο μεγάλη πληγή κι αν ήταν η πανδημία με τους -μέχρι τώρα- 3,4 εκατομμύρια νεκρούς ανά τον κόσμο, δεν μπορεί να συγκριθεί με τον “Μαύρο Θάνατο” της πανώλης, η οποία είχε κοστίσει τις ζωές του 50% των Ευρωπαίων τον 13ο αιώνα και παράλληλα είχε διαλύσει τον πλούτο και τις ζωές τόσο των πλουσίων, όσο και των φτωχών.
Αντιθέτως, η πανδημία του κορωνοϊού αύξησε τη ζήτηση εκπαιδευμένων εργαζομένων, κάτι το οποίο δε βρίσκεται σε μεγάλη προσφορά. Στη Φλάνδρα του Βελγίου, μόλις το 74% των ενηλίκων έχουν απασχόληση. Παρόλα αυτά, τα ⅔ των 600 ερωτηθέντων εταιρειών σε πρόσφατη έρευνα στην περιοχή ανέφεραν πως δεν μπορούν να βρουν εκπαιδευμένο προσωπικό.
Ο συνδυασμός της ανισότητας και της έλλειψης απασχόλησης και εσόδων αυξάνουν την κοινωνική αναταραχή, σύμφωνα με την Ρούι Ζου, οικονομολόγο του ΔΝΤ η οποία ανέλυσε τις προηγούμενες πανδημίες, κάτι το οποίο οδηγεί σε ένα φαύλο κύκλο κοινωνικοοικονομικών αναταραχών.
Συνδυαστικοί παράγοντες
Εκτός των ιστορικών δεδομένων, υπάρχουν πολλοί λόγοι που η πανδημία θα μπορούσε να δημιουργήσει τεράστιες πιέσεις στις κοινωνίες.
Με την πανδημία να τις έχει παραλύσει, επιταχύνθηκαν η αυτοματοποίηση και η ψηφιοποίηση. Τα ρομπότ απέδειξαν πως έχουν άλλο ένα πλεονέκτημα σε σχέση με τους ανθρώπους. Οι επιχειρήσεις που προετοιμάζονται για την επόμενη πανδημία επενδύουν μακροπρόθεσμα σε μηχανήματα για τα εργοστάσιά τους, ενώ οι υπηρεσίες ψηφιακών meeting θα καλύπτουν τα στελέχη. Μια ανάλυση στην Ιταλία επέδειξε πως το 1% με 7% του πληθυσμού υιοθέτησαν την τηλεργασία πριν την πανδημία, με την ευχέρεια της εργασίας από το σπίτι, κυρίως για «μεγαλύτερους σε ηλικία, άντρες με σπουδές».
Για τους μαθητές και τους φοιτητές, η επίδραση της τηλεμάθησης είναι επίσης ανόμοια. Η μάθηση των μικρών παιδιών, η οποία αποτελεί βασική προϋπόθεση στην ανάπτυξή των κοινωνικών τους ικανοτήτων, δεν μπορεί να αντικατασταθεί από το Zoom. Ερευνα στη Γερμανία ανέδειξε πως τα παιδιά μάθαιναν πραγματικά σε ποσοστό 50% όταν τα μαθήματα γίνονταν μέσω του διαδικτύου, σε σχέση με τα σχολεία.
Το γεγονός πως η πανδημία έπληξε τα φτωχότερα στρώματα της κοινωνίας πρόκειται να επηρεάσει και την οικονομική ανάκαμψη περισσότερο. Οι άνθρωποι που ζουν σε μικρά διαμερίσματα, οι οποίοι έπρεπε να πάνε στη δουλειά, ήταν πολύ πιο πιθανό να κολλήσουν τον ιό, ενώ είχαν μεγαλύτερες πιθανότητες για υποκείμενα νοσήματα που σοβάρευαν την κατάσταση.
Το κοινωνικοοικονομικό στάτους συνδέεται άμεσα και με τις απόψεις για τα εμβόλια και την ικανότητα εμβολιασμού. Μια έρευνα στη Βρετανία έδειξε πως 12%-14% των ανθρώπων με έσοδα κάτω των 30.000 λιρών ετησίως δεν ήθελαν να κάνουν το εμβόλιο, σε σχέση με 5% των ανθρώπων με ετήσια έσοδα 40.000.
Τα lockdown επίσης επηρέασαν και την ψυχολογική κατάσταση πολλών. Ερευνα στην Αυστρία επέδειξε πως μετά από μόλις τέσσερις εβδομάδες lockdown, η κατάθλιψη και η αυπνία είχαν αυξηθεί, κυρίως για τους φτωχότερους.
Παρόν ή μέλλον;
Οι επιδράσεις της πανδημίας μπορεί να επηρεάσουν τους ρυθμιστές όσο η ίδια η πανδημία.
Παρά τα δίκτυα κοινωνικής ασφάλισης στην Ευρώπη, οι προστασίες δεν είναι και τόσο μεγάληες. Περίπου τα ⅔ των ανθρώπων που έχασαν τις δουλειές τους πριν τον κορωνοϊό δεν μπορούσαν να λάβουν επίδομα ανεργία, σύμφωνα με τον Μαρκ Πίρσον του ΟΟΣΑ. Οι Ευρωπαίοι πολίτες το έχουν παρατηρήσει. Αν και η κρίση του 2008 δεν έκανε πολλά για να αλλάξει τις προσδοκίες των πολιτών όσον αφορά την προστασία των κυβερνήσεων, η πανδημία το κατάφερε: Περίπου το 68% των πολιτών, σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ, θέλει μεγαλύτερη κυβερνητική παρεμβατικότητα.
Σε αντίθεση με την προηγούμενη κρίση όπου οι κυβερνήσεις έπρεπε να προχωρήσουν με μέτρα λιτότητας, αυτή τη φορά “άνοιξαν τις κάνουλες”. Στην Ευρώπη, παρόλα αυτά, μεγάλο μέρος των 750 δισ ευρώ δεν προορίζεται για άμεση βοήθεια αλλά για μετατροπή της οικονομίας σε μια πιο “πράσινη” και μελλοντικά βιώσιμη.
Οι πολιτικοί πολλάκις κατηγορούνται πως δεν έχουν μακροπρόθεσμες βλέψεις. Αλλά μέσω της χρήσης του Ταμείου Ανάκαμψης για την μετατροπή της οικονομίας, οι Βρυξέλλες ρισκάρουν τη θυσία του παρόντος, για το μέλλον.
Διαβάστε ακόμη
Γυρίζει σελίδα: Στη φάση της ανάπτυξης περνά η Alpha Bank
Θανάσης Δαγούμας: Γιατί ο καθηγητής της ΡΑΕ μπαίνει στο μάτι των διαχειριστών της αγοράς
Πειραιάς: Στις κορυφαίες θέσεις παγκοσμίως με βάση τον δείκτη αποδοτικότητας των λιμανιών