Καθώς ο κόσμος περιδινίζεται σε δύο μεγάλους πολέμους και μια άνευ προηγουμένου κρίση στους δημοκρατικούς του θεσμούς, μπορεί να αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι η σημερινή Ελλάδα μπορεί να προσφέρει λαμπρά διδάγματα για το πώς οι δημοκρατίες μπορούν να επιβιώσουν.
Φέτος, αναφέρει το Politico, η Ελλάδα γιόρτασε την 50ή επέτειο της αποκατάστασης της δημοκρατίας της, μετά την κατάρρευση μιας επταετούς στρατιωτικής χούντας που ακολούθησε η εισβολή της Τουρκίας στην Κύπρο τον Ιούλιο του 1974. Η περίοδος που ακολούθησε – γνωστή ως «Μεταπολίτευση» είχε ως στόχο την αποκατάσταση της δημοκρατίας της χώρας και τη διατήρηση της εθνικής της ανεξαρτησίας.
Κατά τη διάρκεια ενός έτους όπου το 50% του παγκόσμιου πληθυσμού προσέρχεται στις κάλπες, το ταξίδι μισού αιώνα της Ελλάδας υπογραμμίζει την ανθεκτικότητα και την προσαρμοστικότητα που απαιτούνται για τη διατήρηση της δημοκρατίας, την επανεκκίνηση της οικονομίας και την επανασύνδεση των γεωπολιτικών συμμαχιών.
Οι τελευταίες πέντε δεκαετίες δεν ήταν καθόλου εύκολες ή απλές για την ελληνική δημοκρατία. Μετά από μια δικτατορία που σημαδεύτηκε από βασανιστήρια, τον αποκλεισμό των φερόμενων ως κομμουνιστών από τον πολιτικό βίο και την αυθαίρετη αφαίρεση της ιθαγένειας, η Ελλάδα έκανε ένα δυνατό ξεκίνημα στη δημοκρατική της πορεία.
Σε αυτή τη νέα εποχή, η χώρα αποκατέστησε το κράτος δικαίου και τις ατομικές ελευθερίες. Νομιμοποίησε όλα τα κόμματα – συμπεριλαμβανομένου του Κομμουνιστικού Κόμματος – διοργάνωσε ελεύθερες εκλογές, κατήργησε τη μοναρχία και δημιούργησε ένα νέο φιλελεύθερο σύνταγμα.
Στη συνέχεια, η Ελλάδα εντάχθηκε στην Ευρωπαϊκή Οικονομική Κοινότητα (ΕΟΚ) – τον προκάτοχο της Ε.Ε. – το 1981 και υιοθέτησε το ευρώ το 2001. Η ποιότητα ζωής σε ολόκληρη τη χώρα βελτιώθηκε δραματικά: Το 1974, το 33% του πληθυσμού δεν είχε αποφοιτήσει από το δημοτικό σχολείο, το 40% ήταν αγρότες και το 64% των δρόμων δεν ήταν ακόμη καλυμμένοι με άσφαλτο. Αλλά μέχρι το 2008, το ελληνικό βιοτικό επίπεδο ήταν εφάμιλλο των ανεπτυγμένων χωρών.
Ωστόσο, καθώς η παγκόσμια χρηματοοικονομική κρίση του 2008 έπληξε την Ευρώπη, αποκάλυψε το μη βιώσιμο χρέος του δημόσιου τομέα της Ελλάδας, οδηγώντας σε μια καταστροφική οικονομική κρίση που κόστισε στη χώρα το 26% του ΑΕΠ της. Ωστόσο, μετά τη διαπραγμάτευση μέτρων λιτότητας, την αναδιάρθρωση του χρέους της, τη λήψη πακέτων διάσωσης και τον εξορθολογισμό του δημόσιου προϋπολογισμού της, η Ελλάδα είναι σήμερα μία από τις ταχύτερα αναπτυσσόμενες οικονομίες της Ε.Ε.
Ποια διδάγματα μπορούν λοιπόν να αντληθούν από αυτό το 50ετές δημοκρατικό πείραμα, σύμφωνα με το άρθρο των στελεχών του Deon Policy Institute, Αφροδίτη Ξύδη και Γεώργιο Λάσκαρη στο Politico;
Πρώτον, η δημοκρατία μπορεί να διατηρηθεί αν αποφευχθεί η παγίδα του λαϊκισμού. Η δημοκρατία της Ελλάδας άνθισε στα χρόνια που ακολούθησαν τη δικτατορία της. Αυτή η άνευ προηγουμένου πολιτική σταθερότητα οικοδομήθηκε πάνω στον λειτουργικό δικομματισμό, και έγινε επίσης δυνατή χάρη σε ένα «δανεικό» μοντέλο ευημερίας. Όμως, καθώς η κρίση του 2008 εμβαθύνθηκε, οι Έλληνες ψηφοφόροι στράφηκαν σε περιθωριακά κόμματα και η εμφανής ασυμμετρία οικονομικής και πολιτικής ισχύος εντός της Ε.Ε. απλώς τροφοδότησε την απειλή του λαϊκισμού.
Ωστόσο, ακόμη και ενώ η Ελλάδα βρισκόταν στο χείλος της χρεοκοπίας, η συμμετοχή της χώρας στην Ε.Ε. παρέμεινε αδιαπραγμάτευτη, διατηρώντας τη δημοκρατία και αποφεύγοντας ένα πιθανό Grexit. Μέχρι το 2019, το εκκρεμές επέστρεψε προς το κέντρο, με την εκλογή μιας κεντροδεξιάς κυβέρνησης, στην οποία δόθηκε εντολή για βαθιές μεταρρυθμίσεις, δεσμευμένες από εξορθολογισμό των δαπανών.
Κατά τη διάρκεια της Μεταπολίτευσης, η Ελλάδα απομακρύνθηκε από τη γεωργία και τη βιομηχανία προς μια οικονομία υπηρεσιών με μεγάλο δημόσιο τομέα, χαμηλές εξαγωγές και υψηλή παρουσία μικρομεσαίων επιχειρήσεων. Τα χαμηλά επιτόκια της χώρας και η έλλειψη λογοδοσίας στους Ευρωπαίους ομολόγους της, σήμαινε ότι η χώρα δανείστηκε υπερβολικά για να χρηματοδοτήσει την ανάπτυξή της χωρίς να επιτύχει παραγωγικότητα ευρωπαϊκού επιπέδου. Η κρίση που ακολούθησε προκάλεσε ανεργία ρεκόρ (28%) και ακραία φτώχεια (18%).
Ωστόσο, επέβαλε επίσης την ανάγκη για ανάπτυξη με γνώμονα τον ιδιωτικό τομέα. Μετά το λαϊκιστικό της πείραμα, υπό νέα ηγεσία, η Ελλάδα αύξησε τις άμεσες ξένες επενδύσεις, τις εξαγωγές και ανέκτησε το καθεστώς της επενδυτικής βαθμίδας για να φτάσει σε ρυθμό αύξησης του ΑΕΠ 5,6% το 2022.
Το ταξίδι της Ελλάδας αποδεικνύει επίσης ότι οι συμμαχίες με βάση τις αξίες είναι απαραίτητες. Κατά τη διάρκεια της χούντας, η Ελλάδα ήταν απομονωμένη και είχε λίγους συμμάχους. Ωστόσο, μετά την αποκατάσταση της δημοκρατίας, η διατήρησή της συνδέθηκε με την εθνική ανεξαρτησία και, με σκοπό να εδραιωθεί η προσήλωση της χώρας στη Δύση καθώς και για να προστατευθούν τα συμφέροντα της Δύσης στην Ανατολή, η Ελλάδα εντάχθηκε στην ΕΟΚ. Η ειρήνη εξακολουθεί να επικρατεί σήμερα, παρά τις αυξημένες εντάσεις με την Τουρκία. Η χώρα χρησιμοποιεί τώρα τη στρατηγική της θέση για να παρέχει λύσεις εφοδιαστικής αλυσίδας εν μέσω των πολέμων στην Ουκρανία και το Ισραήλ, ενισχύοντας παράλληλα και την εύρυθμη μεταφορά ενέργειας στην περιοχή.
Καμία ελληνική κυβέρνηση δεν μπορεί να σταματήσει να σκέφτεται το αύριο. Την τελευταία πενταετία, ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης και το κόμμα του, η Νέα Δημοκρατία, βοήθησαν να μπει η χώρα σε τροχιά ανάκαμψης. Παρά ταύτα, οι προκλήσεις εξακολουθούν να υπάρχουν.
Όπως και πολλά άλλα ευρωπαϊκά έθνη, η Ελλάδα βιώνει σήμερα μια πόλωση στην πολιτική της. Το πολιτικό οικοσύστημα της χώρας πρέπει να επανασταθεροποιηθεί και να προωθήσει κόμματα που μπορούν να κυβερνήσουν αξιόπιστα και όχι έναν συνδυασμό μικρών κομμάτων. Εν τω μεταξύ, εφαρμόζονται μέτρα για την αύξηση των πραγματικών μισθών και της παραγωγής, ωστόσο τα προ της κρίσης επίπεδα ευημερίας εξακολουθούν να φαίνονται ανέφικτα στο εγγύς μέλλον.
Όπως έχουν τα πράγματα, η σημερινή κυβέρνηση πρέπει να προχωρήσει σε βαθύτερες οικονομικές μεταρρυθμίσεις για να δώσει κίνητρα σε οικονομικούς τομείς υψηλής αξίας, να επιτρέψει περισσότερη καινοτομία και να βελτιώσει την τριτοβάθμια εκπαίδευση.
Ταυτόχρονα, πρέπει να επανασχεδιάσει τους ελέγχους και τις ισορροπίες της. Εδώ, η επικείμενη συνταγματική αναθεώρηση της κυβέρνησης αποτελεί μια ευκαιρία για να κρατήσει υπό έλεγχο την εκτελεστική εξουσία που είναι επικεντρωμένη στον πρωθυπουργό μέσω ισχυρότερων νομοθετικών και δικαστικών κλάδων, καθώς και ενός αποτελεσματικού Τύπου. Τέλος, η Ελλάδα θα πρέπει να συνεχίσει να μετατρέπει την περίπλοκη κατάσταση ασφαλείας της σε πλεονέκτημα, ηγούμενη των διευθετήσεων ασφαλείας σε επίπεδο Ε.Ε., τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό.
Καθώς οι γεωπολιτικές εντάσεις αυξάνονται και οι δυτικές δημοκρατίες αντιμετωπίζουν αυξανόμενους κινδύνους, το ορόσημο της Ελλάδας επιβεβαιώνει ότι μόνο η δημοκρατία και η διεθνής συνεργασία μπορούν να δώσουν λύσεις στις προκλήσεις του 21ου αιώνα.
Τα λόγια του Παύλου Μπακογιάννη – του φιλελεύθερου Έλληνα νομοθέτη που πλήρωσε την αφοσίωσή του στη δημοκρατία με την ίδια του τη ζωή – εξακολουθούν να έχουν απήχηση ακόμη και σήμερα: «Στη δημοκρατία δεν υπάρχουν αδιέξοδα».
Διαβάστε ακόμη
Ανταρκτική: Πώς είναι να κάνεις διακοπές στο Νότιο Πόλο
Ταμείο Ανάκαμψης: «Κλειδώνουν» 2 δισ. ευρώ για το «Σπίτι μου 2»
Νέο φορολογικό νομοσχέδιο: Φοροαπαλλαγές 50% για επενδύσεις σε startups επιχειρήσεις (γράφημα + pic)
Για όλες τις υπόλοιπες ειδήσεις της επικαιρότητας μπορείτε να επισκεφτείτε το Πρώτο ΘΕΜΑ