Χαρακτηριστική της παγκόσμιας γεωπολιτικής κρίσης ήταν η πρόσφατη δήλωση του Υπουργού Ενέργειας της Σαουδικής Αραβίας, Πρίγκιπα Abdulaziz bin Salman ο οποίος διερωτήθηκε «Κοιτάξτε τι συμβαίνει γύρω μας αυτές τις μέρες. Ποιός μπορεί να ασχοληθεί με την κλιματική αλλαγή αυτή τη στιγμή;».
Το ερώτημά του είναι χαρακτηριστικό του αφηγήματος που προώθησε κατά τη διάρκεια της ομιλίας του στο Συνέδριο COP26 για την κλιματική αλλαγή που έλαβε χώρα στη Γλασκώβη τον περασμένο Νοέμβριο. Ο Σαουδάραβας Πρίγκιπας τόνισε πως η παγκόσμια οικονομία μπορεί να μειώσει τις εκπομπές αερίων χωρίς να απαγκιστρωθεί εντελώς από τους υδρογονάνθρακες.
Σε πρόσφατες δηλώσεις του στο CNBC, o Abdulaziz υπογράμμισε πως η μεγαλύτερη εξαγωγέας πετρελαίου του κόσμου δεν πρόκειται να σταματήσει να αντλεί το πολύτιμο αγαθό: «Είμαστε υπέρ της άντλησης πετρελαίου, υπέρ της άντλησης φυσικού αερίου, υπέρ της χρήσης άνθρακα».
Ο πόλεμος στην Ουκρανία θα εισέλθει σύντομα στον τέταρτο μήνα του, επιδεινώνοντας περαιτέρω την κατάσταση που επικρατεί στις αγορές ενέργειας και τροφίμων και σε ό,τι αφορά την κλιματική αλλαγή.
Οι G7 προειδοποίησαν πρόσφατα πως η εισβολή της Ρωσίας «έχει προκαλέσει μία από τις χειρότερες ενεργειακές και επισιτιστικές κρίσεις της σύγχρονης ιστορίας, απειλώντας τους οικονομικά ασθενέστερους ανά τον πλανήτη».
Σε παρόμοιο μήκος κυμάνθηκε και η δήλωση του Γενικού Γραμματέα του ΟΗΕ, Antonio Guterres ο οποίος υπογράμμισε πως η επίθεση της Ρωσίας θα επηρεάσει την παγκόσμια προσπάθεια επίτευξης των κλιματικών στόχων, ιδιαίτερα δεδομένης της μεταστροφής αρκετών χωρών από ρωσικό φυσικό αέριο σε καύση άνθρακα. Ο Guterres χαρακτήρισε την επιλογή αυτή ως «παραλογισμό», προειδοποιώντας πως «η εξάρτηση της παγκόσμιας οικονομίας από τους υδρογονάνθρακες εξασφαλίζει την αμοιβαία εξασφαλισμένη καταστροφή μας».
Έξι μήνες μετά το πέρας του COP26, όταν οι διαπραγματευτές έφυγαν από τη Γλασκώβη με ένα αίσθημα προόδου, η παγκόσμια ενεργειακή κατάσταση έχει αλλάξει ριζικά.
Αν και αρκετές χώρες έχουν «πατήσει φρένο» στην επίτευξη των κλιματικών τους στόχων, άλλες, όπως τα κράτη-μέλη της Ε.Ε., συμπλέοντας με τις απόψεις του Guterres έχουν -αντιθέτως- «πατήσει γκάζι» για την απαγκίστρωσή τους από τους υδρογονάνθρακες και την μετάβασή τους σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας.
Ενεργειακή ασφάλεια και ενεργειακή μετάβαση
Το θέμα της ενεργειακής ασφάλειας έχει βρεθεί και πάλι στο προσκήνιο, δεδομένου του πολέμου στην Ουκρανία. Μία από τις μεγαλύτερες προκλήσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης αυτή τη στιγμή είναι η απεξάρτησή της από τη ρωσική ενέργεια και η επιτάχυνση της μετάβασής της προς τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Παρ’ όλα αυτά, πολλά εκ των κρατών-μελών της Ε.Ε. εξαρτώνται από το ρωσικό φυσικό αέριο και το ρωσικό πετρέλαιο.
Μιλώντας στο CNBC από το Κίεβο, η ειδικός για την κλιματική αλλαγή Svitlana Krakovska υπογράμμισε πως η επιβίωση και όχι η ενεργειακή ασφάλεια αποτελούσε το κύριο μέλημα των Ουκρανών ακόμα και πριν την εισβολή: «Από την πλευρά μου, αφού βρίσκομαι ακόμα στην Ουκρανία και βιώνω την κατάσταση από κοντά, θα έλεγα πως η επιβίωσή μας είναι μεγαλύτερη ανάγκη από την ενέργεια, την οποία η Ρωσία χρησιμοποιεί ως μοχλό άσκησης γεωπολιτικής πίεσης. Όσο καθυστερούμε τη μετάβασή μας στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, τόσο μικρότερες οι πιθανότητες επιβίωσής μας ως είδος».
Η καύση άνθρακα και λοιπών υδρογονανθράκων αποτελεί τον κύριο λόγο της κλιματικής αλλαγής. Οι επιστήμονες έχουν πολλάκις τονίσει πως η μείωση της αύξησης της θερμοκρασίας στους 1,5 βαθμούς Κελσίου σύντομα θα αποδειχθεί ανέφικτη, χωρίς την άμεση και ριζική αλλαγή του τρόπου ζωής μας. Το πλαφόν αυτό θεωρείται σημαντικό αφού αποτελεί «σημείο καμπής» του περιβάλλοντος. Τα σημεία αυτά θεωρούνται πως προκαλούν μη αναστρέψιμες κλιματικές αλλαγές σε παγκόσμιο επίπεδο.
Η Krakovska, η οποία είναι και επικεφαλής του ουκρανικού Υδρομετεωρολογικού Ινστιτούτου ανέφερε πως αν και δε μπορεί να εκτιμήσει συνολικά τις επιπτώσεις της ρωσικής εισβολής, υπάρχουν ήδη σημάδια καταστροφής του περιβάλλοντος.
Για παράδειγμα, η επιστήμονας ανέφερε πως υπάρχουν τεράστιες πυρκαγιές που μαίνονται σε δάση της Σιβηρίας. Οι Ρώσοι στρατιώτες που συνήθως καταπολεμούν τις πυρκαγιές αυτές έχουν μετατεθεί στην πρώτη γραμμή του πολέμου.
Σημειωτέον πως -σύμφωνα με τη Greenpeace– οι ανεξέλεγκτες πυρκαγιές αυτές καλύπτουν υπερδιπλάσιο έδαφος από τις αντίστοιχες περσινές λόγω της έλλειψης πυροσβεστικού δυναμικού. Οι φωτιές στη Σιβηρία δεν καταστρέφουν μόνο τα δάση αλλά λειώνουν και παγετώνες πλούσιους σε μεθάνιο που ρυπαίνουν περαιτέρω την ατμόσφαιρα.
Ενεργειακή ζήτηση
Για πολλούς, ο πόλεμος στην Ουκρανία πρέπει να αποτελέσει μάθημα όσον αφορά τη χρήση των πετρελαϊκών αποθεμάτων των επιμέρους χωρών. «Μπορούμε να αντιμετωπίσουμε μία έλλειψη ζήτησης πολύ πιο γρήγορα από μια ζήτηση προσφοράς», ανέφερε χαρακτηριστικά ο Michael Lazarus, στέλεχος του Stockholm Environment Institute στο CNBC.
Αναφορικά, στις αρχές Μαρτίου ο Παγκόσμιος Οργανισμός Ενέργειας (ΙΕΑ) δημοσίευσε οδηγό 10 βημάτων για τη μείωση της ζήτησης πετρελαίου, όπως τη μείωση των ορίων ταχύτητας στους αυτοκινητόδρομους κατά 10χλμ/ώρα, την τηλεργασία και την απαγόρευση κυκλοφορίας αυτοκινήτων στις πόλεις κάθε Κυριακή.
Ο Οργανισμός τόνισε πως τα μέτρα αυτά, εκτός από τη μείωση της ρύπανσης θα βοηθήσουν και στη μείωση των δαπανών των νοικοκυριών ενώ θα αποτελέσουν το πρώτο βήμα για μία μετάβαση στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και την απεξάρτηση από τη ρωσική ενέργεια: «Αν και αρκετά από τα μέτρα αυτά ενδέχεται να αποδειχθούν δύσκολα στην εφαρμογή τους, όπως η μείωση των ταχυτήτων ή η αλλαγή των ενεργειακών συνηθειών των νοικοκυριών, είναι εφικτά εάν υπάρχει η σύμπλευση της κοινής γνώμης. Οι πολίτες θέλουν να βοηθήσουν την κατάσταση, θέλουν να δράσουν. Πρόκειται για μία πολύ καλή ευκαιρία για τη μείωση της ζήτησης».
Ενεργειακό κόστος
Στις αρχές Απριλίου οι ειδήμονες επιστήμονες της κλιματικής αλλαγής του κόσμου προειδοποίησαν πως η προσπάθεια για τη μείωση της αύξησης της θερμοκρασίας πρέπει να ξεκινήσει «ή τώρα ή ποτέ».
Το πάνελ του ΟΗΕ για την κλιματική αλλαγή υποστήριξε τις απόψεις αυτές, τονίζοντας πως οι εκπομπές αερίων θα πρέπει να έχουν μειωθεί στο ήμισυ μέχρι το τέλος της δεκαετίας για την επίτευξη του στόχου αυτού.
«Εδώ είναι που έχουμε και μία αντίφαση», ανέφερε ο Jose Manuel Barroso, νυν πρόεδρος της Goldman Sachs International και πρώην επικεφαλής της Κομισιόν, κατά τη διάρκεια συνεδρίου για τον πόλεμο στην Ουκρανία και την Ευρωπαϊκή μετάβαση στην «πράσινη» ενέργεια που έλαβε χώρα στις 10 Μαΐου.
«Αν και σε μεσοπρόθεσμο και μακροπρόθεσμο επίπεδο όλοι συμφωνούμε πως η εξάρτησή μας από τους υδρογονάνθρακες θα πρέπει να μειωθεί, το ερώτημα παραμένει για το πόσο θα κοστίσει μια τέτοια προσπάθεια. Εδώ -πιστεύω- πως θα αντιμετωπίσουμε αντίσταση. Φοβούμαι, επίσης, πως η ατζέντα της κλιματικής αλλαγής ενδέχεται να πληγεί ανεπανόρθωτα από την ενεργειακή κρίση που δημιουργεί ο πόλεμος στην Ουκρανία».
Η Διακυβερνητική Επιτροπή για την Κλιματική Αλλαγή (IPCC), όμως, δε συμφωνεί με όσους αναφέρουν πως το κόστος θα αποδειχθεί δυσβάσταχτο, τονίζοντας πως «το κόστος δεν είναι τόσο υψηλό όσο νομίζουμε. Χωρίς να λαμβάνουμε υπόψη τα κέρδη της μετάβασης αυτής όσον αφορά το κλίμα, το παγκόσμιο ΑΕΠ του 2050 θα κυμανθεί μόλις λίγες μονάδες βάσης υπό του αντίστοιχου αν συνεχίσουμε την άκρατη χρήση υδρογονανθράκων».
Διαβάστε ακόμη:
Έξοδος από τη «σκληρή» εποπτεία σε 100 ημέρες – Τι αλλάζει
Συνέδριο ΠΑΣΟΚ/ΚΙΝΑΛ: Κάλεσμα Ανδρουλάκη σε συστράτευση – Να αποδείξουμε ότι αλλάξαμε (vid)