Τα αρνητικά επιτόκια είναι ένα φαινόμενο που εμφανίστηκε για πρώτη φορά τα… τελευταία 4.000 χρόνια, όπως τουλάχιστον προκύπτει από την «Ιστορία των επιτοκίων», των ιστορικών οικονομολόγων Sidney Homer και Richard Sylla, αλλά εδώ και μερικά χρόνια είναι ο κανόνας.
Η χρηματοπιστωτική κρίση και στη συνέχεια η οικονομική κρίση που προκαλεί ο κορωνοϊός οδηγούν τις κεντρικές τράπεζες τη μία μετά την άλλη στον κόσμο των αρνητικών επιτοκίων.
Η πρακτική αυτή, σε συνδυασμό με τη δημιουργία νέου χρήματος (το λεγόμενο «τύπωμα») το οποίο οι κεντρικές τράπεζες διοχετεύουν στην οικονομία αγοράζοντας ομόλογα έχει αποτρέψει την ύφεση και την κατάρρευση του χρηματοπιστωτικού συστήματος, αλλά έχει παρενέργειες.
Οι κυβερνήσεις σε όλο τον κόσμο δανείζονται «σαν να μην υπάρχει αύριο», τροφοδοτώντας και τις πολιτικές στήριξης εν μέσω κορωνοϊού. Σύμφωνα με στοιχεία του ΟΟΣΑ, ο δανεισμός των 37 χωρών που μετέχουν στον οργανισμό έφτασε τα 11 τρισ. δολάρια στους πέντε πρώτους μήνες του 2020, ποσό που είναι κατά 70% υψηλότερο από το μέσο όρο των τελευταίων πέντε ετών.
Συνολικά υπάρχουν σήμερα στη διεθνή αγορά ομόλογα με αρνητική απόδοση αξίας 16,6 τρισ. δολαρίων, δύο φορές πάνω από τα 8 τρισ. δολάρια που ήταν τον περασμένο Μάρτιο και πολύ κοντά στο ύψος ρεκόρ των 17 τρισ. δολαρίων που είχαν φτάσει τον Αύγουστο του 2019.
Το Διεθνές Ινστιτούτο Χρηματοοικονομικών (IIF – Institute of International Finance) υπολόγισε στα μέσα της χρονιάς ότι στο τέλος του 2019 το παγκόσμιο χρέος είχε φτάσει τα 255 τρισεκατομμύρια δολάρια, ποσό που είναι 40% μεγαλύτερο από ότι το 2008 και αντιστοιχεί στο 322% του παγκόσμιου ΑΕΠ.
Ο πρώτος κλάδος που υφίσταται τις παρενέργειες είναι ο τραπεζικός, καθώς δεν μπορεί να «περάσει» τα αρνητικά επιτόκια στους πελάτες, ούτε στα δάνεια ούτε στις καταθέσεις, με αποτέλεσμα να διαβρώνεται η κερδοφορία τους.
Η Τράπεζα της Αγγλίας, φαίνεται ότι ετοιμάζεται και αυτή να περάσει σε αρνητικά επιτόκια, καθώς κρίνει ότι με το βασικό επιτόκιο στο 0,1% που έχει σήμερα η νομισματική πολιτική δεν αποδίδει, καθώς ζήτησε χθες από τις εμπορικές τράπεζες να αξιολογήσουν τις επιπτώσεις από τα αρνητικά επιτόκια στη λειτουργία τους.
Ήδη οι τιμές των ευρωπαϊκών τραπεζών (δείκτης Eurostoxx Τραπεζών) είναι σε διαπραγμάτευση στα χρηματιστήρια με λόγο τιμής προς λογιστική αξία στο 0,38, ενώ στα τέλη του 2013, λίγο προτού ξεκινήσει η πολιτική των μηδενικών επιτοκίων της ΕΚΤ ο λόγος ήταν 0,81.