Μνήμες του αιματηρού πολέμου μεταξύ των δύο πρώην σοβιετικών δημοκρατιών του Αζερμπαϊτζάν και της Αρμενίας στην ορεινή περιοχή του Ναγκόρνο – Καραμπάχ στις αρχές της δεκαετίας του 1990 με χιλιάδες νεκρούς και εκατοντάδες χιλιάδες εκτοπισμένους ξυπνά η αναζωπύρωση της βίας στην περιοχή.
Ο πόλεμος τελείωσε με ανακωχή το 1994, έκτοτε όμως καταγράφονται περιστατικά σποραδικής βίας αφού η αντιπαράθεση για την περιοχή συνεχίζεται. Δεκάδες άνθρωποι έχουν σκοτωθεί μέσα σε λίγα 24ωρα. Αυτή τη φορά όμως το βλέμμα στρέφεται στην Τουρκία που αρπάζει την ευκαιρία για να λάβει θέση σε ένα νέο σημείο της γεωπολιτικής σκακιέρας.
Ο Ερντογάν απαίτησε από την Αρμενία να βάλει τέλος σε αυτή που αποκαλεί «κατοχή» του Ναγκόρνο Καραμπάχ και προειδοποίησε ότι η Τουρκία θα συνεχίσει να στέκεται στο πλάι της «αδελφής και φίλης» της χώρας, του Αζερμπαϊτζάν, «με όλη της την καρδιά και με όλα τα μέσα», παροτρύνοντας το Μπακού να «πάρει τα πράγματα στα χέρια του».
Οι κινήσεις του Ερντογάν προκαλούν εκνευρισμό όχι μόνο σε Ευρώπη και ΗΠΑ αλλά κυρίως στην Ρωσία με δεδομένο ότι ο Καύκασος αποτελεί πεδίο γεωπολιτικού ανταγωνισμού μεταξύ Μόσχας και Αγκυρας μια επανάληψη δηλαδή αυτού που συμβαίνει στη Συρία αλλά και στη Λιβύη. Η σχέση Πούτιν-Ερντογάν δοκιμάζεται.
Η τακτική συμμαχία του Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν με τον Βλαντιμίρ Πούτιν έχει επιβιώσει διάφορων συγκρούσεων συμφερόντων στη Συρία και τη Λιβύη, αντιμετωπίζει ωστόσο μια δυσκολότερη δοκιμασία στον Καύκασο, όπου το ξέσπασμα εχθροπραξιών μεταξύ της Αρμενίας και του Αζερμπαϊτζάν θέτει τους ηγέτες της Τουρκίας και της Ρωσίας σε αντιμαχόμενα στρατόπεδα, όπως αναφέρει σε άρθρο του στο Bloomberg ο δημοσιογράφος Μπόμπι Γκος και προσθέτει: Έχοντας κόψει τις γέφυρες του με την Ευρώπη και έχοντας σπαταλήσει τις περισσότερες από τις χάρες που μπορούσαν να του κάνουν οι ΗΠΑ, ο Ερντογάν είναι σαφώς πιο αδύναμος έναντι του ανταγωνιστή του. Η Ρωσία βλέπει τον εαυτό της ως τον περιφερειακό “αστυνόμο”, ενίοτε τιμωρώντας ή/και μεσολαβώντας υπέρ της ειρήνευσης, όπως κάθε φορά κρίνει προτιμότερο το Κρεμλίνο. Η Άγκυρα έχει δεχθεί μερικούς από τους ελιγμούς της Μόσχας στην περιοχή μεταξύ της Μαύρης και της Κασπίας Θάλασσας. Για παράδειγμα, ο Ερντογάν φάνηκε αρκετά προσεκτικός ώστε να μην σταθεί εμπόδιο στον Πούτιν όταν η Ρωσία εισέβαλε στη Γεωργία το 2008. Το Αζερμπαϊτζάν, ωστόσο, είναι μια άλλη ιστορία.
Η Τουρκία και το Αζερμπαϊτζάν συνδέονται όχι μόνον ιστορικά, θρησκευτικά και γλωσσικά, αλλά και με αγωγούς πετρελαίου και φυσικού αερίου, οι οποίοι είναι ζωτικής σημασίας για τη φιλοδοξία του Ερντογάν να καταστήσει τη χώρα του απαραίτητο ενεργειακό δίαυλο μεταξύ της Κασπίας Θάλασσας και της Ευρώπης. Η Τουρκία στέκεται σταθερά στο πλευρό των διεκδικήσεων του Αζερμπαϊτζάν στο Ναγκόρνο Καραμπάχ μια επαρχία με κατά πλειονότητα εθνικά Αρμένιους κατοίκους. Όταν κατέρρευσε η Σοβιετική Ένωση, η Αρμενία κατέλαβε τη συγκεκριμένη ορεινή περιοχή, μαζί με επτά παρακείμενες περιφέρειες.
Η Ρωσία έγινε ο βασικός μεσολαβητής για μια εκεχειρία μεταξύ της Αρμενίας και του Αζερμπαϊτζάν το 1994. Έκτοτε η περιοχή παρέμεινε υπό τον έλεγχο των Αρμενίων, ωστόσο αναγνωρίζεται διεθνώς ότι αποτελεί τμήμα του εδάφους του Αζερμπαϊτζάν. Παρά τη διαμεσολάβηση της Ρωσίας, των ΗΠΑ και της Γαλλίας, οι δύο χώρες δεν μπόρεσαν να συμφωνήσουν σε μια μόνιμη συμφωνία ειρήνευσης.
Τώρα, ο Αζέρος πρόεδρος Ιλχάμ Αλίγεφ κάνει μια αποφασιστική προσπάθεια να δώσει ένα τέλος στο αδιέξοδο με στρατιωτικά μέσα – και ο Ερντογάν τον υποστηρίζει ανοιχτά. Ο Τούρκος ηγέτης επιρρίπτει την ευθύνη για τις εχθροπραξίες εξ ολοκλήρου στην αρμενική κυβέρνηση, την οποία περιγράφει ως “τη μεγαλύτερη απειλή για την ειρήνη στην περιοχή”. Καλεί δε τους Αρμένιους να αντισταθούν στην ηγεσία τους.
Η τουρκική υποστήριξη στο Αζερμπαϊτζάν δεν είναι απλώς στα λόγια αλλά και στα έργα. Οι δύο χώρες πραγματοποίησαν κοινές στρατιωτικές ασκήσεις τον περασμένο μήνα, μετά από ορισμένες στρατιωτικές αψιμαχίες με την Αρμενία οι οποίες κόστισαν τη ζωή πολλών Αζέρων στρατιωτών και πολιτών.
Τουρκικές δυνάμεις διατηρούν παρουσία σε στρατιωτική βάση στο Αζερμπαϊτζάν και έχουν πρόσβαση σε αεροπορική βάση στη χώρα. Ο Ερντογάν έχει δεσμευτεί να αναβαθμίσει τον στρατιωτικό εξοπλισμό του Αζερμπαϊτζάν και να το προμηθεύσει με νέο εξοπλισμό, συμπεριλαμβανομένων drone και πυραύλων. Η Ρωσία πουλά όπλα και στις δύο πλευρές, αλλά είναι πιο κοντά στην Αρμενία, όπου διατηρεί στρατιωτική βάση.
Μια στρατιωτική επιχείρηση στον Καύκασο θα επιβαρύνει την οικονομία της Τουρκίας, η οποία βρίσκεται ήδη σε συμπληγάδες. Η λίρα κατρακύλησε σε νέο χαμηλό και μόνο υπό τον φόβο ότι η χώρα θα μπορούσε να εμπλακεί στον πόλεμο των Αζέρων – Αρμενίων. Στον Καύκασο, ο Πούτιν έχει την ευχέρεια να παίξει παιχνίδι “καθυστερήσεων” και μακράς πνοής. Ο Ρώσος πρόεδρος γνωρίζει ότι οι εμπόλεμοι θα στραφούν αναπόφευκτα σε εκείνον προκειμένου να βρουν διέξοδο από τις μάχες. Η Ρωσία είναι η μόνη μεγάλη δύναμη που διαθέτει πραγματικό μερίδιο στη σταθερότητα του Καυκάσου, όσο και τη βούληση να την επιβάλει.
Ο Ερντογάν, έχοντας δεσμευτεί έναντι των Αζέρων δεν θα είναι εύκολο να ρίξει τους τόνους. Για να σώσει το γόητρό του θα πρέπει να καταφύγει στον Πούτιν ο οποίος θα είναι αυτός που θα του δώσει μια θέση στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων. Κάτι τέτοιο, ωστόσο, ενδεχομένως να συνδυαστεί με την απαίτηση προς τον Τούρκο ηγέτη να κάνει παραχωρήσεις σε άλλα πεδία αντιπαράθεσης όπου έχει αντικρουόμενους στόχους με τον “αγαπητό του φίλο” που εδρεύει στη Μόσχα.
Διαβάστε ακόμα
Γιατί εμπλέκεται ο Ερντογάν στη σύγκρουση Αζέρων – Αρμενίων ενώ η λίρα καταρρέει