Η εκτίναξη του παγκόσμιου χρέους προκαλεί εφιάλτες στις κεντρικές τράπεζες, οι οποίες φοβούνται ότι ο συνδυασμός υψηλού χρέους, μηδενικών επιτοκίων και 25 τρισ. δολαρίων νέου χρήματος από την ποσοτική χαλάρωση μπορεί να οδηγήσει σε μια νέου τύπου κρίση, με την εμφάνιση πληθωρισμού.
Προς το παρόν ο πληθωρισμός είναι «είδος υπό εξαφάνιση» σε βαθμό που η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα σχεδιάζει να αλλάξει το στόχο για πληθωρισμό 2% που ισχύει σήμερα και να αποδεχθεί ακόμα και υψηλότερα επίπεδα για περιορισμένο χρονικό διάστημα, έτσι ώστε να έχει ευχέρεια κινήσεων για τα μέτρα νομισματικής χαλάρωσης τα οποία είναι απαραίτητα «σήμερα». Όλες οι κεντρικές τράπεζες δηλώνουν ανοιχτά ότι θα συνεχίσουν να «τυπώνουν» χρήμα για όσο διάστημα χρειάζεται.
Από την άλλη πλευρά, όμως, τα επιτελεία των νομισματικών αρχών βλέπουν με ανησυχία ότι εάν «αύριο» οι συνθήκες αλλάξουν και χρειάζεται να προχωρήσουν σε αύξηση επιτοκίων για να «μαζέψουν» το χρήμα που κυκλοφορεί δεν θα έχουν την ευχέρεια να το κάνουν χωρίς να προκαλέσουν προβλήματα στα υπερχρεωμένα κράτη και τους ιδιώτες που σήμερα δανείζονται σαν να μην υπάρχει αύριο για να επιβιώσουν μέσα στην κρίση.
Σήμερα, εν μέσω της πανδημίας και της παγκόσμιας αγωνίας για την έκβασή της, τα σενάρια αυτά μοιάζουν απόμακρα, αλλά στις κεντρικές τράπεζες εξετάζουν ήδη τα σενάρια που είναι πιθανά όταν οι συνθήκες αλλάξουν, ίσως με την εμφάνιση των εμβολίων.
Οι κυβερνήσεις ευθύνονται περίπου για τα μισά από τα 15 τρισ. δολάρια νέου χρέους που δημιουργήθηκε φέτος, καθώς οι κρατικοί προϋπολογισμοί επιβαρύνθηκαν με τις δαπάνες αντιμετώπισης των συνεπειών του Covid-19.
Σύμφωνα με τα στοιχεία του Institut of International Finance (IIF) το συνολικό χρέος των αναπτυγμένων κρατών σκαρφάλωσε στο 432% του ΑΕΠ το τρίτο τρίμηνο έναντι 380% στο τέλος του 2019. Στις αναδυόμενες οικονομίες ο λόγος του χρέους προς το ΑΕΠ έφτασε στο 250% το τρίτο τρίμηνο. Συνολικά, ο λόγος του χρέους προς το παγκόσμιο ΑΕΠ αναμένεται να φτάσει στο 356% στο τέλος του 2020.
Υπό κανονικές συνθήκες η αύξηση του χρέους συνοδεύεται από αύξηση επιτοκίων, η οποία λειτουργεί εξισορροπητικά, αλλά τώρα το χρέος αυξάνεται, τα επιτόκια είναι μηδενικά και οι κεντρικές τράπεζες έχουν δημιουργήσει μια τεράστια «φούσκα» χρήματος, δεκάδων τρισεκατομμυρίων δολαρίων.
Προς το παρόν η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, όπως και η ομοσπονδιακή τράπεζα των ΗΠΑ είναι αποφασισμένες να «τυπώσουν» όσο χρήμα χρειάζεται για να στηρίξουν την αγορά και να επιτρέψουν στις κυβερνήσεις να δανείζονται με μηδενικά ή αρνητικά επιτόκια προκειμένου να χρηματοδοτήσουν την άμυνα απέναντι στον κορωνοϊό.
Ωστόσο, πίσω από τις επίσημες ανακοινώσεις τα επιτελεία των κεντρικών τραπεζών ανησυχούν για την πρωτοφανή κατάσταση η οποία διαμορφώνεται παγκοσμίως η οποία κινδυνεύει να οδηγήσει σε μια νέα κρίση με χαρακτηριστικά πληθωρισμού στο μέλλον.
Υπολογίζεται ότι μόνο μέσα στην πανδημία οι μεγάλες κεντρικές τράπεζες δημιούργησαν πάνω από 7 τρισ. δολάρια, με τα οποία αγόρασαν ομόλογα διοχετεύοντας, έτσι, ισόποση ρευστότητα στην αγορά, προκειμένου να κρατηθούν οι τράπεζες, οι αγορές και οι οικονομίες. Πρόκειται για την λεγόμενη ποσοτική χαλάρωση ή «τύπωμα» χρήματος.
Αν δεν καταφέρουν να μαζέψουν όλο αυτο το «νέο χρήμα» που «τύπωσαν», το οποίο -μαζί με εκείνο που δημιούργησαν τα 12 τελευταία χρόνια για να αντιμετωπίσουν την χρηματοπιστωτική κρίση- ξεπερνά τα 25 τρισεκατομμύρια δολάρια, υπάρχει ο κίνδυνος να δημιουργηθούν μεγάλες πληθωριστικές πιέσεις, οι οποίες θα οδηγήσουν την οικονομία σε μια αποσταθεροποίηση, αντίστροφη μεν από εκείνη που υφίσταται σήμερα, αλλά εξίσου επικίνδυνη.
Βέβαια, ο πληθωρισμός είναι είδος υπό εξαφάνιση τα τελευταία χρόνια, αντίθετα πολλές φορές εμφανίστηκε αποπληθωρισμός, ήτοι υποχώρηση των τιμών, παρά τις τεράστιες ποσότητες χρήματος που «τυπώνονταν».
Αυτό έρχεται σε αντίθεση με την οικονομική θεωρία, η οποία προβλέπει ότι όταν η νομισματική κυκλοφορία αυξάνεται περισσότερο από την παραγωγή, ενισχύεται και ο πληθωρισμός. Όμως τελευταία ο κανόνας αυτός δεν έχει επιβεβαιωθεί, καθώς παρότι ο δείκτης-βαρόμετρο νομισματικής κυκλοφορίας Μ2 (μετρητά + καταθέσεις) αυξάνεται ταχύτατα και πολύ περισσότερο από το ΑΕΠ, οι τιμές δεν ακολουθούν.
Οι οικονομολόγοι έχουν προτείνει διάφορες εξηγήσεις για το φαινόμενο αυτό, όπως την νέα τεχνολογία η οποία αυξάνει την παραγωγικότητα ή ακόμα την παγκοσμιοποίηση η οποία εξαφάνισε τις πληθωριστικές πιέσεις τις δύο τελευταίες δεκαετίες ή, ακόμα, το γεγονός ότι ένα μεγάλο μέρος από το «φρέσκο χρήμα» τοποθετείται στις αγορές κεφαλαίου σε μετοχές και ομόλογα οι τιμές των οποίων έχουν απογειωθεί και έτσι δεν μετατρέπεται σε ζήτηση προϊόντων και υπηρεσιών η οποία θα μπορούσε να «σπρώξει» την τιμή τους προς τα πάνω και να προκαλέσει πληθωριστικές πιέσεις.
Όμως οι συνθήκες μπορεί να αλλάξουν άρδην στο μέλλον, και για την ακρίβεια όλη η ανθρωπότητα ελπίζει ότι θα αλλάξουν, με την εμφάνιση εμβολίων που θα επιτρέψουν στην οικονομία να επανέλθει σε κανονικούς ρυθμούς οι οποίοι θα προκαλέσουν και αύξηση της ζήτησης.
Διαβάστε επίσης:
Folli Follie: «Eξαϋλώνονται» τα ποσοστά των Κουτσολιούτσων – Τι προβλέπει η συμφωνία εξυγίανσης
Ε.Ε: Χαλαρώνει η πίεση για μηδενισμό των εκκρεμών συντάξεων
Μητσοτάκης: Ευκαιρία για ριζική μεταστροφή της εθνικής οικονομίας το Ταμείο Ανάκαμψης