Ένα «κοκτέιλ» εκρηκτικών προβλημάτων θα αντιμετωπίσουν τις επόμενες δεκαετίες οι ανεπτυγμένες χώρες -κυρίως της Δύσης, αλλά όχι μόνον αυτές -καθώς θα βλέπουν τον πληθυσμό τους να γηράσκει, τις ανάγκες για κρατικές δαπάνες να μεγαλώνουν και την επιρροή τους στο διεθνές εμπόριο να μειώνεται υπό την πίεση ανταγωνιστών όπως η Κίνα, αλλά και άλλες χώρες.
Το προβλήματα αυτά, καθώς και τα σενάρια που θα αντιμετωπίσουν οι κρατικοί προϋπολογισμοί των χωρών του ΟΟΣΑ, τέθηκαν επί τάπητος στη διάρκεια συνεδρίασης της Ομάδας Παγκόσμιας Στρατηγικής του οργανισμού, που πραγματοποιήθηκε υπό ελληνική προεδρία στο Παρίσι τον περασμένο Δεκέμβριο.
Τη συνεδρίαση προετοίμασε ο μόνιμος αντιπρόσωπος της Ελλάδας στον ΟΟΣΑ, Γιώργος Παγουλάτος, ενώ προήδρευσε η υπουργός Εσωτερικών, κυρία Νίκη Κεραμέως.
Οι γεωπολιτικές αλλαγές και η υποχώρηση της παγκοσμιοποίησης, σε συνδυασμό με τις αυξημένες ανάγκες για χρηματοδότηση της πράσινης μετάβασης και της άμυνας, αλλά και της γήρανσης του πληθυσμού, θα ασκήσουν πιέσεις για αυξημένες κρατικές δαπάνες και πρόσθετα φορολογικά έσοδα.
Η οικονομική πίεση στα συνταξιοδοτικά συστήματα από τη γήρανση του πληθυσμού μπορεί να οδηγήσει σε αύξηση ορίων ηλικίας εργασίας και μείωση του ύψους των συντάξεων. Ταυτόχρονα, το επίκεντρο της παγκόσμιας οικονομίας θα μεταφέρεται από τη Δύση στην περιοχή της Ασίας – Ειρηνικού, ενώ η οικονομική σημασία της Αφρικής και η επιρροή της στη διεθνή σκηνή θα ενισχύονται διαρκώς.
Ένα μεγάλο ερώτημα είναι εάν οι διεθνείς συναλλαγές θα ενισχύονται σε ένα πλαίσιο πολυμερούς οργάνωσης και διεθνών κανόνων ή, αντιθέτως, θα αναπτυχθούν ανταγωνισμοί, τριβές ή ακόμα και συγκρούσεις.
Η έκθεση του ΟΟΣΑ περιλαμβάνει τέσσερα διαφορετικά σενάρια, χωρίς να «επιλέγει» κάποιο από αυτά ως πιθανότερο.
Σενάριο 1: Ανάκαμψη της πολυμέρειας και της πράσινης ανάπτυξης. Οι χώρες του ΟΟΣΑ παραμένουν πρωτοπόρες στη διαχείριση της πράσινης μετάβασης και βλέπουν την επιστροφή στη δημοσιονομική σταθερότητα σε συνδυασμό με την υποστήριξη της διεθνούς τάξης που βασίζεται σε πολυμερείς κανόνες και τις ανοιχτές αγορές.
Σενάριο 2: Πολυπολικότητα και αναδυόμενες οικονομίες με διεκδικητική συμπεριφορά. Η αργή πρόοδος στη μεταρρύθμιση του πολυμερούς συστήματος και η ταχεία οικονομική ανάπτυξη των αναπτυσσόμενων και αναδυόμενων οικονομιών εντείνουν τις προσπάθειες αναθεώρησης της παγκόσμιας τάξης, οδηγώντας σε έναν πολυπολικό κόσμο.
Σενάριο 3: Διαιρεμένος κόσμος και ανταγωνισμός μεγάλων δυνάμεων. Ένας συνασπισμός χωρών και ένα οικοσύστημα διεθνών οργανισμών υπό την ηγεσία της Κίνας ορίζουν δικά τους πρότυπα διεθνών συναλλαγών και συνεργασίας και εξελίσσονται σε σαφή εναλλακτική λύση στον ΟΟΣΑ.
Σενάριο 4: Αντιπαράθεση και μόνιμη κρίση. Η πολυμερής συνεργασία διακόπτεται, εκδηλώνεται εσωτερική διχόνοια στο εσωτερικό των χωρών. Η κλιματική καταστροφή αναγκάζει τον ΟΟΣΑ να χορηγεί βοήθεια στην παγκόσμια οικονομία.
Ορισμένα από τα βασικά σημεία της έκθεσης που αποτέλεσε τη βάση για τη συνεδρίαση της Ομάδας Παγκόσμιας Στρατηγικής είναι τα εξής:
Η ΠΑΓΚΟΣΜΙΟΠΟΙΗΣΗ ΥΠΟΧΩΡΕΙ ΓΙΑ ΠΡΩΤΗ ΦΟΡΑ ΜΕΤΑ ΤΟΝ ΔΕΥΤΕΡΟ ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΠΟΛΕΜΟ
Η πανδημία, οι συγκρούσεις και η ενεργειακή κρίση επιδείνωσαν τα δημόσια οικονομικά. Το δημόσιο χρέος αυξήθηκε για να στηριχθούν οι οικονομίες στις διαδοχικές κρίσεις. Για το 2024 προβλέπεται μέσος λόγος χρέους προς ΑΕΠ περίπου 114% στον ΟΟΣΑ. Οι στρατιωτικές δαπάνες παγκοσμίως έφθασαν σε νέο υψηλό επίπεδο 2,24 τρισεκατομμυρίων δολαρίων το 2022, το οποίο περιελάμβανε τη μεγαλύτερη ετήσια αύξηση 13% στην Ευρώπη εδώ και τουλάχιστον 30 χρόνια.
Το μακροοικονομικό πλαίσιο παραμένει εύθραυστο, με υποτονική ανάπτυξη του παγκόσμιου εμπορίου και υψηλότερο κόστος μετακύλισης του χρέους, που οφείλεται στην αύξηση των επιτοκίων που έκαναν οι κεντρικές τράπεζες για να καταπολεμήσουν τον πληθωρισμό.
ΟΙ ΔΑΠΑΝΕΣ ΕΞΥΠΗΡΕΤΗΣΗΣ ΤΟΥ ΔΗΜΟΣΙΟΥ ΧΡΕΟΥΣ ΑΥΞΑΝΟΝΤΑΙ
Οι χώρες του ΟΟΣΑ γερνούν, όπως και πολλές χώρες που δεν είναι μέλη του ΟΟΣΑ στην Ασία και τη Λατινική Αμερική, γεγονός που αυξάνει τις πιέσεις στα δημόσια οικονομικά, ανεξάρτητα από γεωπολιτικά σοκ. Με τη γήρανση του πληθυσμού, η αύξηση του πληθυσμού σε ηλικία εργασίας επιβραδύνεται. Στις χώρες του ΟΟΣΑ, θα καταστεί αρνητική στη δεκαετία του 2030 και το μερίδιό του στο συνολικό πληθυσμό προβλέπεται να μειωθεί κατά 10% στον ΟΟΣΑ έως το 2060.
Ο πληθυσμός άνω των 65 αυξάνεται σε όλες τις χώρες του ΟΟΣΑ και η Ελλάδα είναι η χώρα με την τρίτη μεγαλύτερη αύξηση, όπως φαίνεται και στο παρακάτω διάγραμμα.
Ο ΠΛΗΘΥΣΜΟΣ ΗΛΙΚΙΑΣ ΑΝΩ ΤΩΝ 65 ΕΤΩΝ ΘΑ ΣΥΝΕΧΙΣΕΙ ΝΑ ΑΥΞΑΝΕΤΑΙ
Δημογραφικό και συντάξεις
Πολλές μεγάλες πόλεις βρίσκονται αντιμέτωπες με την ερήμωση του πληθυσμού. Η διατήρηση των σημερινών επιπέδων στις δημόσιες υπηρεσίες και τις κοινωνικές παροχές θα δημιουργήσει δημοσιονομικές πιέσεις ύψους 8 ποσοστιαίων μονάδων του ΑΕΠ μεταξύ 2021 και 2060 και θα απαιτήσει διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις για τη σταθεροποίηση των λόγων δημοσίου χρέους στη μέση χώρα του ΟΟΣΑ.
Μόνο το κόστος των συντάξεων αναμένεται να αυξηθεί κατά σχεδόν 2 ποσοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ έως το 2040. Για τα διανεμητικά συνταξιοδοτικά συστήματα, η διατήρηση των ποσοστών αναπλήρωσης θα δεχθεί πιέσεις για μείωση των συντάξεων, εκτός εάν παραταθεί η ηλικία εργασίας, αυξηθούν τα ποσοστά εισφορών ή ενισχυθεί η παραγωγικότητα της εργασίας.
Για τα κεφαλαιοποιητικά συνταξιοδοτικά συστήματα που βασίζονται σε επενδύσεις περιουσιακών στοιχείων, οι επενδύσεις σε χώρες του ΟΟΣΑ με χαμηλούς ρυθμούς ανάπτυξης ενδέχεται να δημιουργήσουν ανεπαρκή ποσοστά απόδοσης και να απαιτήσουν μεγαλύτερη διαφοροποίηση σε αναδυόμενες χώρες με υψηλότερους ρυθμούς ανάπτυξης.
Οι δαπάνες για την υγεία θα πρέπει να αυξηθούν κατά 4,7 ποσοστιαίες μονάδες του ΑΕΠ στο 20,6% των κρατικών εσόδων στις χώρες του ΟΟΣΑ έως το 2040 και στο 22,2% για να εξασφαλιστεί μεγαλύτερη ανθεκτικότητα του συστήματος υγείας.
Η πλειονότητα της μελλοντικής αύξησης του πληθυσμού θα συγκεντρωθεί στην Αφρική, η οποία προβλέπεται να φθάσει σε πληθυσμό 2,5 δισεκατομμυρίων ανθρώπων το 2050. Το 2030, το μερίδιο της Αφρικής στον παγκόσμιο πληθυσμό σε ηλικία εργασίας (18%) θα υπερβαίνει τα μερίδια του πληθυσμού σε ηλικία εργασίας του ΟΟΣΑ (16%) και της Κίνας (17%).
Πράσινη μετάβαση
Οι χώρες του ΟΟΣΑ πρέπει να αναλάβουν έκτακτες προσπάθειες για τη χρηματοδότηση της πράσινης μετάβασης. Σύμφωνα με τις τρέχουσες τάσεις, η παγκόσμια θερμοκρασία προβλέπεται να αυξηθεί κατά 3,2°C ή περισσότερο σε σχέση με τα προβιομηχανικά επίπεδα έως το 2100, με ταχέως αυξανόμενους κινδύνους υπέρβασης μη αναστρέψιμων σημείων καμπής. Για να επιβραδυνθεί ή να αντιστραφεί αυτό θα απαιτηθεί ένας πρωτοφανής οικονομικός μετασχηματισμός.
Από τη μία, τα καθαρά δημόσια έσοδα θα συρρικνωθούν από 0,7% σε 3,4% του ΑΕΠ, για να επιτευχθεί ο καθαρός μηδενισμός των εκπομπών. Για παράδειγμα, η μείωση των φορολογικών εσόδων από φόρους στα ορυκτά καύσιμα και τις εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα θα επιβαρύνει τους κρατικούς προϋπολογισμούς και ενδέχεται να επιβάλει τη μετάβαση από τους φόρους στα καύσιμα σε τέλη βάσει της απόστασης.
Παράλληλα, οι δαπάνες θα πρέπει να αυξηθούν. Η επίτευξη των στόχων του Παρισιού το 2050 θα απαιτήσει να υπερτριπλασιαστούν οι παγκόσμιες ετήσιες επενδύσεις σε καθαρή ενέργεια και να φτάσουν περίπου τα 4 τρισεκατομμύρια δολάρια ΗΠΑ έως το 2030.
Κλιματική αλλαγή
Η ίδια η κλιματική αλλαγή θα μπορούσε να εκτροχιάσει την αναπτυξιακή πορεία σε πολλές χώρες, καθώς θα μπορούσε να εκτοπίσει μεταξύ 78 και 175 εκατομμυρίων ανθρώπων μέχρι το 2050, αν και αυτό προβλέπεται να συμβεί κυρίως εντός των εθνικών συνόρων.
Η υποσαχάρια Αφρική είναι η πιο ευάλωτη περιοχή με εκτιμήσεις για 28,3 έως 71,1 εκατομμύρια ανθρώπους που θα εκτοπιστούν από το κλίμα, ακολουθούμενη από την Ανατολική Ασία και τον Ειρηνικό με 20,2 έως 36,2 εκατομμύρια, τη Νότια Ασία με 16,9 έως 35,7 εκατομμύρια, τη Βόρεια Αφρική με 4,5 έως 13,0 εκατομμύρια και τη Λατινική Αμερική με 5,8 έως 10,7 εκατομμύρια ανθρώπους μέχρι το 2050.
Διαβάστε ακόμη
Oμιλος Τσάκου: Πρωτοπόρoς στην πράσινη μετάβαση της παγκόσμιας ναυτιλίας (pics)
Αυτά είναι τα 5 εμπόδια για την παγκόσμια οικονομία το 2024 (πίνακες)
Πώς θα εξελιχθεί η αγορά των startup το 2024 (pics)
Για όλες τις υπόλοιπες ειδήσεις της επικαιρότητας μπορείτε να επισκεφτείτε το Πρώτο ΘΕΜΑ