Η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν επέστρεψε την περασμένη εβδομάδα από τις καλοκαιρινές της διακοπές για να προετοιμαστεί για μια δεύτερη θητεία στην κορυφή της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Τα επόμενα πέντε χρόνια υπόσχονται να είναι πιο απαιτητικά από την πρώτη της θητεία.
Αν και η πρώτη πενταετία της συμπεριλάμβανε την πανδημία και τον πόλεμο στην Ουκρανία, η δεύτερη θητεία της θα συμπεριλαμβάνει τον ίδιο πόλεμο, έναν νέο πρόεδρο των ΗΠΑ και μια ενισχυμένη ακροδεξιά σε όλη την Ευρώπη.
Προς όποια κατεύθυνση κι αν κοιτάξει κανείς, υπάρχουν προβλήματα για τη φον ντερ Λάιεν.
Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο είναι πιο κατακερματισμένο από ποτέ. Στο τραπέζι του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου κάθονται αρκετοί που είναι δεξιοί και ανοιχτά εχθρικοί προς τη φον ντερ Λάιεν, ενώ ο αριθμός αυτός θα μπορούσε να αυξηθεί.
Ο πόλεμος στην Ουκρανία συνεχίζεται, όπως ακριβώς κάνει και η σύγκρουση στη Μέση Ανατολή, ενώ οι Ηνωμένες Πολιτείες διστάζουν να συνεχίσουν να παρέχουν χρηματοδότηση στο Κίεβο. Ο Τραμπ θα μπορούσε κάλλιστα να κερδίσει τις αμερικανικές εκλογές τον Νοέμβριο.
Εν τω μεταξύ, οι Βρυξέλλες αγωνίζονται να χρηματοδοτήσουν τόσο τις αυξανόμενες αμυντικές δαπάνες όσο και την πράσινη μετάβαση. Κατά την επόμενη πενταετία, η φον ντερ Λάιεν θα πρέπει επίσης να προετοιμάσει το μπλοκ για τη μελλοντική διεύρυνσή του. Στο πλαίσιο αυτής της διαδικασίας, οι 449 εκατομμύρια πολίτες που βρίσκονται σήμερα στην Ευρωπαϊκή Ένωση θα πρέπει να παραμείνουν πεπεισμένοι -ή να πειστούν- ότι το μέλλον της Ε.Ε. δεν βρίσκεται μόνο στο Παρίσι ή τη Βαρσοβία, αλλά και στο Κίεβο, το Τσισινάου και την Ποντγκόριτσα.
Κατά τη διάρκεια της πανδημίας και της κρίσης στην Ουκρανία, η φον ντερ Λάιεν «έδειξε ότι έχει την ικανότητα» να κατευθύνει το μπλοκ σε δύσκολες στιγμές, τόνισε διπλωμάτης της Ε.Ε. στο Politico.
Ο Βιρτζίνιους Σινκεβίτσιους, ευρωπαίος νομοθέτης και Επίτροπος κατά την πρώτη θητεία της φον ντερ Λάιεν, δήλωσε ότι «η δεύτερη θητεία μπορεί να είναι στην πραγματικότητα πολύ πιο δύσκολη από την πρώτη», καθώς η πανδημία και ο πόλεμος στην Ουκρανία της έδωσαν το περιθώριο ελιγμών.
Στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν και ο Γερμανός καγκελάριος Όλαφ Σολτς, που συνήθως αποτελούν την «μηχανή» που οδηγεί το μπλοκ προς τα εμπρός, είναι πολιτικά αποδυναμωμένοι μετά τις ήττες τους στις εκλογές του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου.
Άλλοι βασικοί, σταθεροί ηγέτες, όπως ο Ολλανδός πρωθυπουργός Μαρκ Ρούτε και ο Βέλγος πρωθυπουργός Αλεξάντερ Ντε Κρόο, δεν θα βρίσκονται πλέον στο τραπέζι του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, ενώ ο Πολωνός πρωθυπουργός Ντόναλντ Τουσκ είναι πολύ απασχολημένος στο εσωτερικό της χώρας για να ασκήσει έλεγχο στην ευρωπαϊκή σκηνή.
Αυτό παρέχει την ευκαιρία στη φον ντερ Λάιεν «να γίνει ηγέτης», δήλωσε ένας διπλωμάτης της Ε.Ε. Παρά ταύτα, η μεταβαλλόμενη δυναμική παρέχει τόσο μια ευκαιρία όσο και μια πρόκληση για την ίδια, αφού ενδέχεται να μπορέσει να καλύψει το κενό εξουσίας ή να αντιμετωπίσει προβλήματα λόγω των νέων προκλήσεων που την περιμένουν.
Το στυλ ηγεσίας της φον ντερ Λάιεν έχει ενοχλήσει τους ηγέτες και τους εκπροσώπους τους στις Βρυξέλλες, οι οποίοι συχνά αισθάνονταν αιφνιδιασμένοι από την ταχεία διαδικασία λήψης αποφάσεων που ακολουθούσε. Με τις λαϊκιστικές και εθνικιστικές δυνάμεις να μαίνονται ενάντια στο πολιτικό ρεύμα της Ευρώπης, οι Ευρωπαίοι αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων κινδυνεύουν να γίνουν πιο νευρικοί και λιγότερο προβλέψιμοι στη διαδικασία λήψης αποφάσεων.
Εν τω μεταξύ, ο Ούγγρος πρωθυπουργός Βίκτορ Όρμπαν δεν διστάζει να υπονομεύσει το μπλοκ εκ των έσω και ελπίζει να αποκτήσει περισσότερους συμμάχους τόσο εντός όσο και εκτός της Ένωσης.
Η περίπλοκη σχέση που είχε η φον ντερ Λάιεν με τον πρόεδρο του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Σαρλ Μισέλ, δεν μπορεί παρά να βελτιωθεί με τον διάδοχό του, τον πρώην πρωθυπουργό της Πορτογαλίας, Αντόνιο Κόστα, με τον οποίο η φον ντερ Λάιεν έχει άριστη σχέση.
Οι Βρυξέλλες ευελπιστούν ότι το δίδυμο θα μιμηθεί την επιτυχημένη σχέση εργασίας που δημιούργησε ο πρώτος πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Χέρμαν βαν Ρομπάι, με τον πρώην πρόεδρο της Επιτροπής, Ζοζέ Μανουέλ Μπαρόζο, μεταξύ 2009 και 2014.
Στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, τα πράγματα φαίνονται ακόμη πιο δύσκολα. Οι κεντρώες δυνάμεις κατάφεραν να ενωθούν και να υποστηρίξουν τη φον ντερ Λάιεν για μια ακόμη θητεία στην προεδρία της Επιτροπής. Αλλά ο κατακερματισμός και η μετατόπιση του Κοινοβουλίου προς την ακροδεξιά σημαίνουν ότι η φον ντερ Λάιεν και η ομάδα της θα πρέπει να εργαστούν σκληρά για να πείσουν τους ευρωβουλευτές για οποιαδήποτε νέα νομοθεσία.
Κατά την επόμενη πενταετία, η φον ντερ Λάιεν θα πρέπει να προετοιμάσει την Ε.Ε. για το μέλλον, διασφαλίζοντας ότι διαθέτει αρκετά χρήματα και προετοιμάζοντας την επέκτασή της.
Οι πρωτεύουσες του μπλοκ είναι βαθιά διχασμένες ως προς το ποια θα πρέπει να είναι η κορυφαία προτεραιότητά τους: η ενίσχυση της αμυντικής βιομηχανίας απέναντι σε μια όλο και πιο επιθετική Ρωσία, η αύξηση των πράσινων επενδύσεων για την επίτευξη των κλιματικών στόχων ή η παροχή της δυνατότητας στη βιομηχανία να παραμείνει ανταγωνιστική εν μέσω της πίεσης της Ουάσινγκτον και του Πεκίνου.
Περίπου τα δύο τρίτα του προϋπολογισμού της Ε.Ε. δαπανώνται για την επιδότηση της γεωργικής βιομηχανίας και των έργων υποδομής στις φτωχότερες περιοχές της Ευρώπης. Η αλλαγή αυτού του καθεστώτος θα ήταν «σαν να ανοίγουμε το κουτί της Πανδώρας», όπως δήλωσε ανώτερος διπλωμάτης της Ε.Ε.
Οι διαπραγματεύσεις για τον επταετή προϋπολογισμό της Ε.Ε. ύψους τρισεκατομμυρίων ευρώ είναι πάντα σκληρές, καθώς κάθε ποσό πρέπει να συμφωνηθεί και από τις 27 κυβερνήσεις. Την τελευταία φορά, οι συνομιλίες κορυφώθηκαν σε μια πενθήμερη μαραθώνια σύνοδο κορυφής. Αυτή τη φορά, οι ηγέτες της Ε.Ε. θα πρέπει να συμφωνήσουν για τον προϋπολογισμό της περιόδου μεταξύ 2028 και 2034.
Αυτό θα απαιτήσει σημαντικές αποφάσεις σχετικά με την εξεύρεση χρημάτων για τη στήριξη της πολεμικής προσπάθειας της Ουκρανίας και την πράσινη μετάβαση, ενώ παράλληλα θα προετοιμάσει τα οικονομικά του μπλοκ για την επερχόμενη διεύρυνση. Οι συζητήσεις θα είναι επομένως ακόμη πιο δύσκολες από ό,τι προηγουμένως.
Η μάχη για τα οικονομικά του μπλοκ συνδέεται με μια άλλη βασική πρόκληση για τη δεύτερη θητεία της φον ντερ Λάιεν: την προετοιμασία του μπλοκ για τη διεύρυνση από 27 σε δυνητικά 36 χώρες. Η Ουκρανία είναι η πιο προβεβλημένη από τις χώρες που ελπίζουν να ενταχθούν, με τη φον ντερ Λάιεν και τον Σαρλ Μισέλ να προσπαθούν να ξεπεράσουν ο ένας τον άλλον σε μια καμπάνια φιλίας προς τον Βολοντιμίρ Ζελένσκι.
Τώρα, η ευκαιρία που προσφέρεται σε εκατομμύρια ανθρώπους στην Ουκρανία, τη Μολδαβία και τα Δυτικά Βαλκάνια πρέπει να μετατραπεί σε σοβαρές διαπραγματεύσεις για χρήματα, μεταρρυθμίσεις και χρονοδιαγράμματα, κάτι που αναμένεται να πάρει πολύ χρόνο.
Διαβάστε ακόμη