της Σμαρώς Μακροπούλου
Το έγκλημα πληρώνει.
Αυτό είναι το μάθημα που πήραν οι επενδυτές από το σχέδιο Ponzi του Bernie Madoff, το οποίο πρωταγωνιστούσε στα πρωτοσέλιδα πριν από 10 χρόνια αυτή την εβδομάδα.
Το έγκλημα πληρώνει για τους δράστες, τις οικογένειές τους και τους φίλους τους. Ο Madoff κατέληξε στη φυλακή, αλλά πολλοί άνθρωποι απέκτησαν πολλά χρήματα κατά τη διάρκεια της μακροχρόνιας απάτης του.
Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο τα σχέδια Ponzi επιβιώνουν ακόμη και σήμερα, εξαπατώντας ακόμα και τους “έξυπνους” επαγγελματίες στην Wall Street.
Τώρα, μια δεκαετία μετά τη σύλληψη του Madoff, ο πικρός αγώνας για την αποκατάσταση των χαμένων δισεκατομμυρίων των επενδυτών έχει αφήσει καταπληκτικούς τόσο εμπειρογνώμονες όσο και θύματα.
Ενώ κανείς δεν θα συλλέξει ποτέ τα φαντασμαγορικά κέρδη που ο Madoff ισχυριζόταν ότι κερδίζει, οι καταθέσεις μετρητών από τους πελάτες του ήταν ο πρωταρχικός στόχος για τον Irving Picard, δικηγόρο της Νέας Υόρκης που επιβλέπει την εκκαθάριση της επιχείρησης του Madoff στο πτωχευτικό δικαστήριο. Μέχρι στιγμής έχει ανακτήσει 13,3 δισεκατομμύρια δολάρια – περίπου το 70% των εγκεκριμένων αξιώσεων – μηνύοντας εκείνους που κέρδισαν από το σχέδιο, εν γνώσει τους ή όχι. Και ο Picard έχει δισεκατομμύρια ακόμη να κυνηγήσει.
Η απάτη από τον Madoff εξάλειψε τα 19 δισεκατομμύρια δολάρια που του είχαν εμπιστευτεί οι πλούσιοι επενδυτές, φιλανθρωπικές οργανώσεις και διασημότητες που ξεκίνησαν ήδη από τη δεκαετία του 1970, βάσει εγκεκριμένων ισχυρισμών μέχρι στιγμής. Για χρόνια, «μαγείρευε» λογαριασμούς πελατών και 45 δισ. δολάρια σε ψεύτικα κέρδη, έως ότου η χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 εκθέσει την απάτη και οδηγήσει στην κατάρρευση της συμβουλευτικής του εταιρείας.
Όταν ο Μαντόφ συνελήφθη με την κατηγορία της φοροδιαφυγής στις 11 Δεκεμβρίου 2008, η κατάρρευση της εταιρείας του επηρέασε περίπου 4800 λογαριασμούς πελατών και ξεκίνησε παρατεταμένες νομικές μάχες. Ο Madoff δήλωσε ένοχος και υπηρετεί 150ετή φυλάκιση, ενώ οι πέντε κορυφαίοι βοηθοί του καταδικάστηκαν. Οι γιοι του, που δούλευαν γι ‘αυτόν, είναι νεκροί – ο ένας κρεμάστηκε και ο άλλος πέθανε από καρκίνο. Η σύζυγός του, Ruth, ζει σε ένα νοικιασμένο σπίτι στο Κονέκτικατ. Η κυβέρνηση της επέτρεψε να κρατήσει 2,5 εκατομμύρια δολάρια μετά την παραδοχή ενοχής του Madoff.
Το σχέδιο Ponzi
Το όνομα της απάτης αυτής προέρχεται από τον Charles Ponzi, o οποίος υποσχόταν απόδοση 50% σε επενδύσεις μέσα σε μόλις 90 ημέρες, με πάντα έναν κεντρικό διαχειριστή, που έχει τον απόλυτο έλεγχο. Ο Διαχειριστής χρησιμοποιεί τα κεφάλαια νεοεισερχόμενων πελατών για να πληρώσουν τις αποδόσεις για τις οποίες έχει δεσμευθεί στους παλαιότερους. Με αυτό τον τρόπο η επιχείρηση εμφανίζεται νόμιμη και επικερδής, χωρίς στην πραγματικότητα να υπάρχει κανένα κέρδος από τις επενδύσεις. Ο διαχειριστής βάζει στην τσέπη του ό,τι περισσεύει για να βγάλει περισσότερα χρήματα και να επεκτείνει το σχήμα του.
Ποιος θα συμφωνούσε με μια τέτοια αδιαφανή επένδυση; Πολλοί πλούσιοι άνθρωποι.
Οι επενδυτές του Χόλιγουντ, συμπεριλαμβανομένων των Steven Spielberg, Kevin Bacon και John Malkovich. Η κληρονόμος της L’Oréal, Liliane Bettencourt – Ο Fred Wilpon, ιδιοκτήτης των New York Mets. Και τραπεζίτες όπως ο Rene-Thierry Magon de la Villehuchet, ο οποίος αυτοκτόνησε εβδομάδες μετά τη σύλληψη του Madoff.
Μετά το αρχικό χάος που ακολούθησε τη σύλληψη του Madoff, ο Picard επικεντρώθηκε σε μια απλή φόρμουλα για να ανακτήσει τα βασικά μετρητά για τα θύματά του: Ξεκίνησε να μηνύει τους πελάτες που έβγαλαν περισσότερα χρήματα από αυτά που επένδυσαν. Η στρατηγική προκάλεσε διαμάχη αλλά τελικά ευλογήθηκε από τα δικαστήρια.
Μεταξύ των πελατών των 80 ψεύτικων λογαριασμών είναι μια εταιρεία που ανήκει στους δισεκατομμυριούχους αδελφούς Charles και David Koch, οι οποίοι άρχισαν να επενδύουν στον Madoff στα μέσα της δεκαετίας του 1990. Η εταιρεία των αδερφών Koch επιδιώκει να κρατήσει 21,5 εκατομμύρια δολάρια που είχαν σταλεί από την επιχείρηση του Madoff το 2005 σε ένα ταμείο που εδρεύει στις Βρετανικές Παρθένες Νήσους.
Οι επενδυτές που δεν ήταν άμεσοι πελάτες της Madoff – όσοι επένδυσαν μέσω επενδυτικών ταμείων ή διαχειριστών χρημάτων – δεν είχαν δικαίωμα να διεκδικήσουν το μερίδιό τους από το κεφάλαιο μετρητών που κατάφερε να συγκεντρώσει ο Picard. Για αυτούς, το Υπουργείο Δικαιοσύνης δημιούργησε ξεχωριστό ταμείο ύψους 4 δισεκατομμυρίων δολαρίων για την αντιστάθμιση ορισμένων ζημιών.
Η σύλληψη του Madoff δεν σημαίνει βεβαίως το τέλος των οικονομικών σχεδίων απάτης, ωστόσο ήταν ένα μεγάλο σοκ για τον κόσμο της Wall Street και λειτούργησε ως καμπανάκι αφύπνισης για τις ρυθμιστικές αρχές.
Με πληροφορίες από Bloomberg, Business Insider