Το ορυχείο Debswana στην Μποτσουάνα, είναι ένα τεράστιο «καζάνι» παραγωγής διαμαντιών.
Η επιχείρηση, η οποία είναι μια κοινοπραξία μεταξύ της De Beers και της κυβέρνησης της Μποτσουάνα, είναι το πλουσιότερο αδαμαντωρυχείο στον κόσμο και ο διευθύνων σύμβουλος Albert Milton το χαρακτηρίζει ως «ένα από τα πιο σημαντικά περιουσιακά στοιχεία στη χώρα».
«Ο πρίγκιπας των μεταλλείων», όπως ονομάζεται άνοιξε το 1982, όταν το εμπόριο διαμαντιών μετέτρεψε την Μποτσουάνα από μία από τις φτωχότερες χώρες του πλανήτη σε μια από τις πλουσιότερες της Αφρικής.
Η εξόρυξη υπολογίζεται περίπου στα 10,6 εκατομμύρια καράτια ετησίως ή μόλις πάνω από 2.100 κιλά.
Σήμερα, τα διαμάντια αποτελούν περισσότερο από το 60% των εξαγωγών της Μποτσουάνα και σχεδόν το 25% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος της.
Το 1972 ανακαλύφθηκε το κοίτασμα που έμελλε να αποτελέσει το πλουσιότερο ορυχείο στον κόσμο στην πόλη Jwaneng, περίπου 170 χλμ. δυτικά της Gaborone.
Το 1975 ξεκίνησε και η λειτουργία του ορυχείου στην πόλη Letlhakane, η δε κυβέρνηση είχε ήδη αυξήσει το ποσοστό της στην εν λόγω εταιρεία που εκμεταλλευόταν τα ορυχεία αυτά, από το 15% (το 1968) στο 50%.
Το 1991 η De Beers Botswana Mining Company μετονομάζεται σε Debswana Mining Company (από τα γράμματα De Beers και Botswana), διατηρώντας αναλλοίωτο το ποσοστό συνιδιοκτησίας των δύο μετόχων στο 50%. Όλες οι ποσότητες ακατέργαστων διαμαντιών που εξάγονται από τα ορυχεία της χώρας πωλούνται κάθε χρόνο από την Debswana στην εταιρεία Diamond Trading Company (DTC), με έδρα το Λονδίνο, η οποία ανήκει στην De Beers και αποτελεί το σκέλος διεθνών πωλήσεών της.
Η Debswana γίνεται με διαφορά η μεγαλύτερη εταιρεία παραγωγής (σε αξία) διαμαντιών στον κόσμο. Μαζί με το τέταρτο ορυχείο της χώρας, το οποίο βρίσκεται στην Damtshaa και άρχισε να λειτουργεί το 2002, παράγει περίπου το 1/4 της παγκόσμιας παραγωγής.
Τότε η κυβέρνηση ξεκινά διαβουλεύσεις προκειμένου η επεξεργασία του εξαγόμενου από τα ορυχεία ακατέργαστου προϊόντος να μη γίνεται μόνο μέσω της Diamond Trading Company Λονδίνου. Το 2006 υπογράφεται μεταξύ κυβέρνησης και De Beers ακόμα μία συμφωνία-σταθμός, με την οποία συστάθηκε η Diamond Trading Company Botswana, με ποσοστό συνιδιοκτησίας 50% για κάθε μέρος.
Στόχος της συμφωνίας είναι να γίνεται πλέον και στην Μποτσουάνα όχι μόνον η αρχική διαλογή και εκτίμηση των ακατέργαστων διαμαντιών, αλλά και η τελική επεξεργασία τους (κοπή και γυάλισμα). Έτσι ανοίγει ο δρόμος προκειμένου όλη η γραμμή παραγωγής, από την εξόρυξη των ακατέργαστων πετρών μέχρι και την πώληση των επεξεργασμένων διαμαντιών, να πραγματοποιείται μέσα στη χώρα, με εμφανή τα σημαντικά οφέλη.
Το Νοέμβριο του 2007 ανακοινώθηκε η λίστα με τις 16 μονάδες, με έδρα την Μποτσουάνα, που επιφορτίζονται με την κατεργασία διαμαντιών και την ευθύνη της δημιουργίας μιας βιώσιμης εγχώριας αγοράς στον τομέα αυτό.
