Μια περίεργη ιστορία εξελίσσεται, όπως αποκαλύπτουν έγγραφα του BBC News που δείχνουν πώς ένας ολιγάρχης από τον «εσωτερικό κύκλο» του Πούτιν κατάφερε να κρύψει την περιουσία του. Συγκεκριμένα, τα έγγραφα αποκαλύπτουν πώς ένας Ελβετός tatto artist που κατονομάστηκε ψευδώς ως ιδιοκτήτης εταιρείας, μετέφερε πάνω από 300 εκατομμύρια δολάρια σε εταιρείες που συνδέονται με τον Suleiman Kerimov. Αποκαλύπτουν επίσης πώς πέρασαν απαρατήρητες συναλλαγές 700 εκατομμυρίων δολαρίων αλλά και η μυστική ιδιοκτησία πολυτελών ακινήτων.
Η έρευνα αποκαλύπτει αστοχίες του τραπεζικού συστήματος και τα εμπόδια που εμποδίζουν τις δυτικές κυρώσεις.
Η έρευνα έγινε στο πλαίσιο του έργου των Pandora Papers Russia, μιας έρευνας με επικεφαλής τη Διεθνή Κοινοπραξία Ερευνητικών Δημοσιογράφων (ICIJ).
Suleiman Kerimov, από οικονομολόγος, ολιγάρχης
Ο Suleiman Kerimov εμφανίστηκε τον Φεβρουάριο με άλλους δώδεκα δισεκατομμυριούχους στο πλευρό του προέδρου Πούτιν, καθώς ρωσικά τανκς περνούσαν στην Ουκρανία.
Από το 2018 υπόκειται σε κυρώσεις από τις ΗΠΑ «επειδή ήταν στέλεχος της κυβέρνησης της Ρωσικής Ομοσπονδίας» έχοντας υπηρετήσει ως μέλος τόσο της κάτω όσο και της άνω βουλής του κοινοβουλίου.
Του επιβλήθηκαν κυρώσεις από την κυβέρνηση της Βρετανίας στις 15 Μαρτίου φέτος, καθώς και από την ΕΕ, η οποία είπε ότι ήταν «μέλος του στενού κύκλου των ολιγαρχών» που βρίσκονται κοντά στον Πούτιν.
Ο ίδιος κατάφερε να εξελιχθεί οικονομικά αν και από ταπεινή καταγωγή, ως οικονομολόγος επί σοβιετικής εποχής. Έγινε ένας από τους πλουσιότερους και πιο συνδεδεμένους ολιγάρχες της Ρωσίας.
Έκανε την περιουσία του αγοράζοντας ενεργειακά περιουσιακά στοιχεία και μεγάλα μερίδια σε ρωσικές τράπεζες μετά την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης.
Σύμφωνα με πληροφορίες, έκανε περιουσία ύψους 21 δισ. δολάρια επενδύοντας στον κολοσσό του φυσικού αερίου Gazprom και στη Sberbank, τη μεγαλύτερη κρατική τράπεζα.
Τον Νοέμβριο του 2006, παραλίγο να πεθάνει από τραύματα που υπέστη σε ατύχημα στη νότια Γαλλία. Είχε ατύχημα στην Promenade des Anglais της Νίκαιας με μια Ferrari Enzo αξίας 650.000 δολαρίων, η οποία τυλίχθηκε στις φλόγες. Ο ίδιος και η συνοδηγός του βγήκαν από τα συντρίμμια.
Η έρευνά του BBC για τον Suleiman Kerimov αποκαλύπτει την αποτυχία του διεθνούς τραπεζικού συστήματος να εντοπίσει ποιος ήταν πίσω από συναλλαγές εκατοντάδων εκατομμυρίων δολαρίων που οι τράπεζες χαρακτήρισαν ως ύποπτες.
Ο Kerimov είναι ανάμεσα σε περισσότερους από 4.000 Ρώσους των οποίων τα ονόματα εμφανίζονται σε δεδομένα που έλαβε η ICIJ και εξετάστηκαν ως μέρος των Pandora Papers Russia – μια νέα έρευνα από την ICIJ και παγκόσμιους εταίρους, που επιδιώκει να ρίξει φως σε κρυφές χρηματοοικονομικές συναλλαγές που συνδέονται με τους ολιγάρχες και άλλους προύχοντες που βρίσκονται κοντά στο Κρεμλίνο, στον απόηχο της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία.
Τα εταιρικά αρχεία δείχνουν πώς οι ψεύτικοι ιδιοκτήτες χρησιμοποιήθηκαν για να αυξήσουν το απόρρητο και ότι οι τράπεζες δεν γνώριζαν ακριβώς ποιος ήταν πίσω από μεγάλες συναλλαγές που έγιναν σε αμερικανικά δολάρια.
Αυτό θέτει υπό αμφισβήτηση την ικανότητα των κυβερνήσεων να εντοπίσουν και να δεσμεύσουν τα περιουσιακά στοιχεία εκείνων που στοχεύουν οι κυρώσεις, στον απόηχο της εισβολής.
«Ερχόμαστε για τα παράνομα κέρδη σας», δεσμεύτηκε ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζο Μπάιντεν. Οι ΗΠΑ ανακοίνωσαν ένα μεγάλο διακυβερνητικό πρόγραμμα για τον εντοπισμό περιουσιακών στοιχείων ολιγαρχών. Αλλά αυτό δεν θα είναι εύκολο, όπως δείχνει η υπόθεση Kerimov.
Οι ειδικοί λένε ότι οι δυτικές χώρες έχουν πολλή δουλειά να κάνουν γιατί, εδώ και χρόνια, έχουν υιοθετήσει χαλαρή προσέγγιση στην καταπολέμηση του βρώμικου χρήματος και έχουν αποτύχει να υποχρεώσουν τις τράπεζες να λογοδοτήσουν.
Τα βασικά νέα ευρήματα της έρευνας Kerimov
Η γαλλική έρευνα
Ένα απόρρητο γαλλικό δικαστικό έγγραφο – που επικαλείται το BBC – αποκαλύπτει πώς ο ολιγάρχης φέρεται να έκρυψε την περιουσία του πίσω από έναν από τους στενότερους συνεργάτες του.
Ο Suleiman Kerimov συνελήφθη τον Νοέμβριο του 2017 στη Γαλλία ως ύποπτος για ξέπλυμα εσόδων από φοροδιαφυγή. Η υπόθεση εναντίον του αφορούσε την αγορά μιας σειράς πολυτελών ακινήτων στη Γαλλική Ριβιέρα μεταξύ 2006 και 2010.
Η έρευνα επικεντρώθηκε στη Villa Hier στο Cap d’Antibes, ένα πολυτελές ακίνητο που χρησιμοποιήθηκε κάποτε ως χώρος γυρισμάτων για την ταινία του 1988 Dirty, Rotten Scoundrels.
Είχε πουληθεί σε μια ελβετική εταιρεία με την επωνυμία Swiru Holding AG το 2008 για 35 εκατ. ευρώ αλλά οι ερευνητές ανακάλυψαν κρυφές πληρωμές, που έδειχναν φοροδιαφυγή στην πραγματική τιμή αγοράς των 127 εκατ. ευρώ.
Ο Alexander Studhalter, ένας Ελβετός λογιστής και επιχειρηματίας συνελήφθη επίσης. Ισχυρίστηκε ότι ήταν ιδιοκτήτης της Swiru Holding και τεσσάρων βιλών, αλλά οι Γάλλοι ερευνητές ήταν πεπεισμένοι ότι ήταν πραγματικά ιδιοκτησία του Ρώσου ολιγάρχη.
Θεώρησαν ότι ο Studhalter ήταν ένας ψεύτικος δικαιούχος, «αχυράνθρωπος», για τον Kerimov. Ωστόσο, οι ποινικές υποθέσεις εναντίον και των δύο αντρών σταμάτησαν, με απόφαση γαλλικού εφετείου.
Το 2020, η Swiru Holding αποδέχθηκε τη συμμετοχή της στη φοροδιαφυγή και της επιβλήθηκε πρόστιμο 1,4 εκατομμυρίων ευρώ ενώ υποχρεώθηκε να πληρώσει άλλα 10,3 εκατομμύρια ευρώ για να διευθετήσει την υπόθεση.
Ο δικηγόρος του Kerimov εξέδωσε δήλωση λέγοντας ότι τα γαλλικά δικαστήρια «απέρριψαν επισήμως τους ισχυρισμούς του πρώην εισαγγελέα της Νίκαιας κατά του πελάτη του για διεξαγωγή επιχειρήσεων ξεπλύματος βρώμικου χρήματος».
Ο Studhalter υποστηρίζει σθεναρά ότι «ποτέ δεν ήταν ο αχυράνθρωπος για τον Ρώσο φίλο μου».
Όμως, σύμφωνα με το έγγραφο του γαλλικού δικαστηρίου που διέρρευσε, και το οποίο επικαλείται το BBC, αυτό δεν είναι αλήθεια.
Σε μια μυστική ακρόαση τον Ιούνιο του 2018, οι δικαστές παρουσίασαν αποδεικτικά στοιχεία που συγκέντρωσε ο ανακριτής, ο οποίος κατέληξε στο συμπέρασμα πως «ο πραγματικός και αποκλειστικός δικαιούχος των βιλών είναι ο Suleiman Kerimov και η οικογένειά του».
Τα αποδεικτικά στοιχεία περιελάμβαναν αρχεία από τρεις τράπεζες – συμπεριλαμβανομένων εγγράφων που προφανώς υπογράφηκαν από τον Studhalter, τον Kerimov και τον ανιψιό του Nariman Gadzhiev. Εκεί δήλωναν ότι ο Kerimov και ο ανιψιός του ήταν οι πραγματικοί ιδιοκτήτες της Swiru Holding.
Σε απάντηση, σύμφωνα με τα δικαστικά έγγραφα, ο Studhalter ισχυρίστηκε ότι «τα έγγραφα που κατείχε η τράπεζα και τα οποία υπογράφουν ο Suleiman Kerimov ή ανιψιός του είναι πλαστά».
Απαντώντας σε ερωτήσεις των συνεργατών του BBC και της ICIJ, ο Studhalter ισχυρίστηκε ότι ο ίδιος τραπεζικός υπάλληλος είχε πλαστογραφήσει έγγραφα σε δύο τράπεζες, αλλά είπε ότι δεν ήξερε το λόγο.
Ο Studhalter επέμεινε ακόμα ότι «Ήμουν ο μοναδικός πραγματικός ιδιοκτήτης της Swiru Holding AG από την ίδρυσή της έως ότου πούλησα την εταιρεία το 2019, όπως επιβεβαιώθηκε από την Ελβετική Ομοσπονδιακή Φορολογική Διοίκηση και ένα δικαστήριο στη Γαλλία».
Οι Γάλλοι δικηγόροι του Suleiman Kerimov δήλωσαν από την πλευρά τους πως «Μετά από αρκετά χρόνια έρευνας, δεν απαγγέλθηκαν κατηγορίες εναντίον του πελάτη μας».
Ο Studhalter είπε ότι οι τέσσερις βίλες στη Γαλλία έχουν πλέον πουληθεί. Τα επίσημα αρχεία στη Γαλλία δείχνουν ότι ο τελικός πραγματικός δικαιούχος των εταιρειών είναι η κόρη του Kerimov.
Τα ακίνητα στο Λονδίνου
Η Γαλλία δεν ήταν η μόνη χώρα ωστόσο, που έβαλε στο μικροσκόπιο τον Suleiman Kerimov. Ο ίδιος φέρεται να χρησιμοποίησε τη Swiru Holding για τη διεξαγωγή μυστικών οικονομικών συναλλαγών και στη Βρετανία.
Η έρευνά του BBC αποκάλυψε ότι την ίδια στιγμή που ο Ρώσος δισεκατομμυριούχος αγόραζε ακίνητα στη νότια Γαλλία, έχτιζε και μια άλλη μυστική αυτοκρατορία ιδιοκτησίας ακινήτων στο Λονδίνο.
Το One Cornwall Terrace είναι ένα πολυτελές τετραώροφο αρχοντικό στο τέλος μιας σειράς σπιτιών με θέα στο Regent’s Park στο Λονδίνο. Το σπίτι συνδέεται με μισό στρέμμα διαμορφωμένου οικοπέδου και με μια μεγάλη διπλή σκάλα που οδηγεί σε μια επιβλητική αυλή.
Έγινε πρωτοσέλιδο το 2013, όταν η πώλησή του για 80 εκατομμύρια λίρες, όπως ειπώθηκε, το έκανε ένα από τα πιο ακριβά ακίνητα σε ταράτσα που πουλήθηκαν ποτέ στη Βρετανία.
Τον Οκτώβριο του περασμένου έτους, έγγραφα από την οικονομική διαρροή των Pandora Papers αποκάλυψαν ότι ήταν ένα από τα δύο γειτονικά ακίνητα που αγόρασε η βασιλική οικογένεια του Κατάρ.
Αλλά τα έγγραφα δείχνουν ωστόσο, ότι αγοράστηκε για 21 εκατομμύρια λίρες το 2005 από μια υπεράκτια εταιρεία που ανήκει στη Swiru Holding, την ίδια εταιρεία που σύμφωνα με τα τραπεζικά έγγραφα της έρευνας στη Γαλλία άνηκε στον Kerimov.
Μετά την επιτυχημένη εισαγωγή της εταιρείας του Kerimov Polyus Gold – του μεγαλύτερου παραγωγού χρυσού της Ρωσίας – στο χρηματιστήριο του Λονδίνου το 2007, η One Cornwall Terrace ανακαινίστηκε.
Το έργο που διήρκησε από το 2008 έως το 2013 ήταν ένα μπόνους για τους αρχιτέκτονες, τους σχεδιαστές εσωτερικών χώρων και τους κηπουρούς του Λονδίνου.
Η ανακαίνιση κόστισε 30 εκατομμύρια λίρες, σύμφωνα με τους αρχιτέκτονες που εργάζονταν στο έργο και περιελάμβανε την προσθήκη μιας «υπερσύγχρονης πισίνας και σπα στο υπόγειο», ενώ η ανακαίνιση του κήπου «αντλούσε έμπνευση από την Piazza dell’Anfiteatro στη Λούκα της Ιταλίας».
Όμως, ενώ υπήρχαν αναφορές για έναν «ιδιώτη Ρώσο πελάτη», ο Suleiman Kerimov δεν φαινόταν ως ιδιοκτήτης και κρυβόταν πίσω από στρώματα «υπεράκτιας μυστικότητας».
Μεταφορές χρημάτων
Οι χρηματοοικονομικές δραστηριότητες της εταιρείας που ανήκει κρυφά στον Kerimov δεν περιορίζονταν μόνο στην αγορά ακινήτων.
Έγγραφα από τα Pandora Papers δείχνουν τη Swiru Holding στο κέντρο ενός επιχειρηματικού ιστού, που εμπλέκονται σε μεταφορές εκατοντάδων εκατομμυρίων δολαρίων, οι οποίες συνδέονται με τον ολιγάρχη.
Σε μια περίπτωση, τα εταιρικά αρχεία που διέρρευσαν αποκαλύπτουν ότι ένας υποψήφιος μέτοχος – κάποιος που κατέχει μετοχές προς όφελος άλλου προσώπου – κατονομάζεται ψευδώς ως ο πραγματικός ιδιοκτήτης μιας εταιρείας που εμπλέκεται σε μεταφορές χρημάτων άνω των 300 εκατομμυρίων δολαρίων.
Ο Renato Coppo είναι ένας tattoo artist στη γραφική ελβετική πόλη της Λουκέρνης με αγάπη για την «ασιατική τέχνη» και «πολυετή επαγγελματική εμπειρία στον χώρο του τατουάζ».
Το ατελιέ του βρίσκεται στην ίδια πόλη με τα γραφεία του λογιστή και επιχειρηματία Alexander Studhalter.
Σύμφωνα με έγγραφα του 2016 (ένα υπογεγραμμένο από τον ίδιο τον Studhalter) ο Coppo ήταν επίσης ο πραγματικός ιδιοκτήτης της Fletcher Ventures, μιας εταιρείας εγγεγραμμένης στις Βρετανικές Παρθένους Νήσους (BVI), αλλά υπό τη διαχείριση της Swiru Holding στην Ελβετία.
Η εταιρεία του tatto artist, Fletcher Ventures συμμετείχε σε τεράστιες συναλλαγές. Το 2013, η εταιρεία μετέφερε 100 εκατομμύρια δολάρια σε μια άλλη εταιρεία που ονομάζεται LT Trading Ltd.
Ήταν μια από τις πολλές συναλλαγές της Fletcher Ventures που έκρουσε τον κώδωνα του κινδύνου στην αμερικανική τράπεζα BNY Mellon.
Η τράπεζα τότε υπέβαλε μια αναφορά ύποπτης δραστηριότητας στο Υπουργείο Οικονομικών των ΗΠΑ, η οποία εντόπισε την Fletcher Ventures στην Ελβετία. Ο Renato Coppo δεν ταυτοποιήθηκε και η τράπεζα δεν μπόρεσε να προσδιορίσει πού ακριβώς πήγαιναν τα χρήματα.
Η διαδικτυακή έρευνα της τράπεζας εντόπισε την LT Trading σε μια διεύθυνση στη Βρετανία. Αξιωματούχοι της τράπεζας σημείωσαν ότι η βρετανική εταιρεία ειδικεύεται «στην πώληση φρούτων και λαχανικών».
Ήταν «ύποπτο» κατέληξαν οι αρχές «επειδή αυτό φαίνεται να είναι ασυνεπές με τον υποτιθέμενο επιχειρηματικό τομέα της LT Trading Limited».
Μάλιστα, η τράπεζα είχε εντοπίσει μια ομώνυμη εταιρεία σε λάθος χώρα. Έγγραφα που διέρρευσαν από τα Pandora Papers δείχνουν ότι η LT Trading δεν είχε καμία σχέση με την ομώνυμη βρετανική εταιρεία παραγωγής.
Ο πραγματικός ιδιοκτήτης της LT Trading που κατονομάζεται στα εταιρικά αρχεία ήταν ο ανιψιός του Kerimov, Nariman Gadzhiev. Όπως και η Fletcher Ventures, η εταιρεία διοικούνταν στην Ελβετία από τη Swiru Holding.
Σύμφωνα με τα έγγραφα, υπήρξε μόνο μία συναλλαγή, σε μια σειρά τραπεζικών εμβασμάτων που πραγματοποιήθηκαν από το 2010 έως το 2015 συνολικού ύψους 700 εκατομμυρίων δολαρίων.
Η συναλλαγή καταγράφηκε στις αρχές των ΗΠΑ ως ύποπτη και ως μία περίπτωση όπου οι τραπεζικοί υπάλληλοι δεν κατάφεραν να εντοπίσουν κάποια σύνδεση με τον Ρώσο ολιγάρχη.
Τα αρχεία που διέρρευσαν δείχνουν επίσης ότι το 2013, η Fletcher Ventures έστειλε 202 εκατομμύρια δολάρια στην LLC Gilia στη Μόσχα, μια εταιρεία με δεσμούς με μια επενδυτική εταιρεία του Kerimov. Οι τραπεζικοί υπάλληλοι δεν μπόρεσαν ούτε σε αυτή την περίπτωση, να αναγνωρίσουν ποιος βρισκόταν πίσω από τη ρωσική εταιρεία.
Πέρυσι, όταν οι ιθύνοντες πλησίασαν τον Coppo, σχετικά με τις συναλλαγές της Fletcher Ventures και της πολλών εκατομμυρίων εταιρείας του, εκείνος αρνήθηκε να απαντήσει σε ερωτήσεις και παρέπεμψε τους δημοσιογράφους που συνεργάζονταν με το BBC και το ICIJ στον Studhalter.
Παρά το γεγονός ότι υπέγραψε ένα έγγραφο που έλεγε ότι Coppo ήταν ο πραγματικός ιδιοκτήτης, ο Studhalter είπε ότι το υπέγραψε κατά λάθος και δημοσίευσε άλλα αρχεία που δήλωναν ότι αυτός, και όχι ο Coppo, ήταν ο πραγματικός ιδιοκτήτης της Fletcher Ventures.
Ο Coppo δεν έδωσε καμία απάντηση.
Η Fletcher Ventures δεν είναι η μόνη εταιρεία για την οποία ο Studhalter κατηγορεί την γραφειοκρατία.
Ένα έγγραφο που διέρρευσε δείχνει ότι η Fren Global Corp παρείχε δάνεια αξίας περίπου 3 δισεκατομμυρίων δολαρίων σε μια εταιρεία που συνδέεται με τον Suleiman Kerimov και την οικογένειά του. Αυτή εταιρεία φέρεται να κατείχε μετοχές της Polyus Gold.
Σύμφωνα με έγγραφα που υπέγραψε ο Studhalter, αυτός ήταν ο πραγματικός ιδιοκτήτης της Fren Global Corp. Όμως ο Studhalter λέει ότι πούλησε τη Fren Global Corp το 2014 «ως εταιρεία χωρίς περιουσιακά στοιχεία» στον Nariman Gadzhiev, ανιψιό του Kerimov.
Όταν ρωτήθηκε για το θέμα, ο Studhalter ισχυρίστηκε ότι δεν αναγνώρισε αυτό που περιέγραψε ως «παραμορφωμένη ηλεκτρονική υπογραφή» στο συγκεκριμένο έγγραφο.
Άλλα περιουσιακά στοιχεία που αποδίδονται στη Swiru Holding και πιστεύεται ότι ανήκαν στον Kerimov περιλαμβάνουν ένα ειδικά κατασκευασμένο Boeing 737 και ένα σούπερ γιοτ, τελευταίας αξίας 150 εκατομμυρίων δολαρίων. Ο Studhalter λέει ότι αυτός και όχι ο Kerimov ήταν ο πραγματικός ιδιοκτήτης.
Στις 8 Απριλίου, η ΕΕ επέβαλε κυρώσεις στον γιο του Kerimov, Said Kerimov, ο οποίος αποχώρησε από το διοικητικό συμβούλιο της Polyus Gold. Η αποκάλυψη ότι η κόρη του έχει πλέον τις γαλλικές βίλες μπορεί να καταστήσει τα ακίνητα στόχο κυρώσεων στη Γαλλία.
Και σε δήλωση την περασμένη εβδομάδα, ο Γάλλος εισαγγελέας της Νίκαιας που είναι υπεύθυνος για τις υποθέσεις για τις οποίες κατηγορήθηκαν επίσημα οι κ. Kerimov και Studhalter, επέστησε την προσοχή της έρευνας «στο γεγονός ότι η διαδικασία εξακολουθεί να βρίσκεται σε εξέλιξη».
Διαβάστε ακόμη
Στη σκιά της ακρίβειας το λιανεμπόριο
Το «μεγάλο κανόνι»: Ξανά στο σφυρί και με σκόντο τα ακίνητα της οικογένειας Πατρώνη στη Σύρο