Ιστορικής σημασίας για τη λειτουργία των αμερικανικών πανεπιστημίων με κοινωνικές, πολιτικές αλλά και οικονομικές συνέπειες αποτελεί η ετυμηγορία του Ανώτατου Δικαστηρίου των ΗΠΑ που ουσιαστικά βάζει τέλος στην πολυετή πολιτική του «affirmative action», ήτοι δηλαδή της πολιτικής θετικών διακρίσεων που υποχρέωνε τα ιδρύματα της χώρας να λαμβάνουν υπόψη τους και φυλετικά κριτήρια για την εισδοχή νέων φοιτητών.
Η πολιτική του affirmative action είχε δρομολογηθεί, εδώ και δεκαετίες, με στόχο την πατάξη των φυλετικών διακρίσεων, υποχρεώνοντας ακόμη και τα πιο απαιτητικά (και ακριβά) πανεπιστήμια του λεγόμενου Ivy League, όπως πχ το Χάρβαρντ να προσθέτουν έναν ικανό αριθμό νέων φοιτητών από τις μειονότητες, κυρίως Αφροαμερικανούς (για τους οποίους δρομολογήθηκε καταρχάς το μέτρο) και αργότερα Λατίνους προκειμένου να δημιουργούν μια πολυφυλετική και πολυ-πολιτισμική κοινότητα φοιτητών.
Landmark Supreme Court decision says colleges can no longer take race into consideration as an express factor in admissions https://t.co/kLrzt1csAl
— CNN (@CNN) June 29, 2023
Ένα βασικό επιχείρημα υπέρ του μέτρου ήταν πως, πέρα από τη δημιουργία πολυφυλετικών φοιτητικών κοινοτήτων, έδινε την ευκαιρία σε φτωχότερα παιδιά με ταλέντα να έχουν την ευκαιρία να σπουδάσουν σε ένα κορυφαίο πανεπιστήμιο που δύσκολα θα μπορούσαν να ενταχθούν υπό άλλες συνθήκες.
Τα τελευταία χρόνια, ωστόσο, στην αμερικανική κοινωνία και στις τάξεις των πανεπιστημίων είχε δημιουργηθεί ένα ισχυρό κίνημα αντί-affirmative action, που ουσιαστικά βασιζόταν στο σκεπτικό ότι κάποιοι μαθητές (κυρίως λευκοί) με πολύ υψηλές βαθμολογίες και όλα τα προσόντα για να ενταχθούν σε ένα κορυφαίο πανεπιστήμιο κάποιες φορές έμεναν εκτός, διότι τα ιδρύματα έπρεπε στις νέες εισδοχές να περιλαμβάνουν ουσιαστικά και παιδιά μειονοτήτων, για να «πιάσουν» τις ποσοστώσεις που είχαν θέσει, χωρίς τα παιδιά αυτά να έχουν πάντα ανάλογες βαθμολογίες και προσόντα.
Η απόφαση του Ανωτάτου Δικαστηρίου βασίστηκε στην εξέταση δύο υποθέσεων που είχαν μάλιστα διαφορετικά χαρακτηριστικά. Η μία αφορούσε το πλέον διάσημο πανεπιστήμιο του Χάρβαρντ, κατά του οποίου στράφηκε η οργάνωση Students for Fair Admissions ζητώντας την κατάργηση των φυλετικών κριτηρίων που λειτουργούσαν υπέρ των Αφροαμερικανών και των Λατίνων και ενάντια στους Ασιάτες Αμερικανούς και όχι μόνο. Η άλλη υπόθεση στρεφόταν κατά του Πανεπιστημίου της Βορείου Καρολίνας, που είναι ένα δημόσιο πανεπιστήμιο.
Αμφότερα τα πανεπιστήμια ισχυρίστηκαν ότι το κριτήριο της φυλής (και του χρώματος) είναι μόλις ένας παράγοντας στις αιτήσεις εισαγωγής, αλλά και πως η κατάργηση του affirmative action σίγουρα θα οδηγήσει σε μια σημαντική πτώση του όγκου των φοιτητών από λιγότερο προνομιακές κοινωνικές ομάδες. Όμως, οι θέσεις τους τελικά δεν έγιναν δεκτές.
Το Ανώτατο Δικαστήριο έκρινε κατά πλειοψηφία (οι έξι υπερσυντηρητικοί δικαστές ψήφισαν υπέρ και οι τρεις προοδευτικοί απείχαν) πως το μέτρο ουσιαστικά είναι αντισυνταγματικό, αποδεχόμενο τον ισχυρισμό ότι αντίκειται στη βασική αρχή της ισότητας που κατοχυρώνεται από το Σύνταγμα και το άρθρο 14. Επομένως το κριτήριο της φυλής δεν θα πρέπει να λαμβάνεται υπόψη στις αιτήσεις για την εισαγωγή σε ένα πανεπιστήμιο.
Σημειωτέον πως δεν είναι η πρώτη φορά που η εφαρμογή του affirmative action φτάνει στα δικαστήρια και μάλιστα έως και στα ανώτατα θεσμικά όργανα, όμως μέχρι τώρα «άντεχε» στις πιέσεις. Αυτό που άλλαξε είναι πως η ισορροπία δυνάμεων μεταξύ των ανώτατων δικαστών (που διορίζονται διά βίου και όταν κάποιος αποβιώσει ο εκάστοτε Αμερικανός πρόεδρος ορίζει τον αντικαταστάτη του) έχει αλλάξει σταδιακά τα τελευταία χρόνια και από το 2016 γίνεται όλο και πιο συντηρητική.
Για παράδειγμα ο Ντόναλντ Τραμπ είχε την τύχη επί των ημερών του να ελέγξει τον διορισμό τριών νέων ανώτατων δικαστών, συμβάλλοντας έτσι καθοριστικά στη συντηρητική στροφή του. Και τα αποτελέσματα είναι πλέον ορατά στις αποφάσεις του.
Αμερικανοί σχολιαστές υποστηρίζουν πως η σημερινή απόφαση είναι από τις πλέον κομβικές των τελευταίων χρόνων για τα δεδομένα της κοινωνίας, μετά και την επίσης ιστορική απόφαση του Ιουνίου του 2022 για την ανατροπή των δεδομένων στο καθεστώς των αμβλώσεων που είχε κάνει άνω-κάτω τη χώρα και είχε πυροδοτήσει μεγάλες διαδηλώσεις. Αναλόγως σημαντικές αντιδράσεις αναμένεται να καταγραφούν και τώρα.
Για το θέμα έκανε δηλώσεις ο Λευκός Οίκος, με τον Τζο Μπάιντεν να ασκεί δριμεία κριτική στην απόφαση και να δηλώνει κατηγορηματικά αντίθετος με τους δικαστές. «Σήμερα το Δικαστήριο για άλλη μια φορά απομακρύνθηκε από τα δεδομένα δεκαετιών. Διαφωνώ πολύ, πάρα πολύ με την απόφαση» τόνισε ο Αμερικανός πρόεδρος επισημαίνοντας ότι η διαφορετικότητα είναι ένα από τα ισχυρά σημεία των ΗΠΑ, ξεκινώντας βέβαια από πανεπιστημιακά δεδομένα.
Διαβάστε ακόμα
Τα 7 μέτρα – «ανάσα» που εντάσσονται στο πρώτο οικονομικό νομοσχέδιο
Για όλες τις υπόλοιπες ειδήσεις της επικαιρότητας μπορείτε να επισκεφτείτε το Πρώτο ΘΕΜΑ