Δεσμούς σε βάθος χρόνου, πολιτική ισχύ στο ισλαμικό τόξο, νομιμοποίηση στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής και πακτωλό εκατομμυρίων περιελάμβανε η σχέση του Τούρκου προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν με τον επικεφαλής του πολιτικού γραφείου της Χαμάς, Ισμαήλ Χανίγια, η δολοφονία του οποίου βύθισε στη θλίψη την πολιτική ηγεσία της γειτονικής χώρας.
Τιμώντας τη μνήμη του δολοφονηθέντος ηγέτη της παλαιστινιακής ισλαμιστικής οργάνωσης και βασικού συνομιλητή του Ισραήλ στις ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις, ο «Σουλτάνος» κήρυξε εθνικό πένθος, ενώ τέλεσε μνημόσυνο μέσα στην Αγια-Σοφιά την ώρα της ταφής του στην Ντόχα, αποχαιρετώντας τον, όχι τυχαία, από το πλέον εμβληματικό μνημείο της Κωνσταντινούπολης.
Ο δημόσιος θρήνος του Τούρκου προέδρου για τον Παλαιστίνιο ηγέτη, ωστόσο, υπήρξε μια αναλαμπή στις συνεχείς λεκτικές απειλές που εξαπολύει το τελευταίο διάστημα με σφοδρότητα κατά του Ισραήλ, αφήνοντας ανοιχτό ακόμη και το ενδεχόμενο τουρκικής εισβολής, την ώρα που το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών αποκάλεσε «γενοκτόνο» τον πρωθυπουργό της χώρας Μπέντζαμιν Νετανιάχου συγκρίνοντάς τον με τον Χίτλερ.
«Ελευθέρας» στη Χαμάς
Η στενή διαπροσωπική σχέση του Τούρκου προέδρου με τον επικεφαλής του πολιτικού γραφείου της Χαμάς δεν αποτελούσε είδηση, καθώς ο δολοφονηθείς Χανίγια συνήθιζε να περνά αρκετό χρόνο στην Τουρκία ατενίζοντας συχνά τον Βόσπορο. Αντίστοιχη πρακτική χαρακτηρίζει και πολλά ακόμη από τα ηγετικά στελέχη της Χαμάς, τα οποία είχαν βρει καταφύγιο τα τελευταία χρόνια στη γειτονική χώρα με την απόλυτη ανοχή και υποστήριξη της διοίκησης Ερντογάν. Η ελεύθερη είσοδος των κεφαλών της παλαιστινιακής ισλαμιστικής οργάνωσης σε τουρκικό έδαφος, αν και ευρέως γνωστή, είχε εκτιμηθεί ως ελεγχόμενη από τον διεθνή παράγοντα.
Με δεδομένη την τεταμένη σχέση της Αγκυρας με το Τελ Αβίβ, το «ελευθέρας» της Χαμάς στην Τουρκία είχε εκληφθεί διπλωματικά περισσότερο ως εξισορροπητική ενέργεια του «Σουλτάνου» απέναντι στην πολιτική του Ισραήλ, αλλά και στον πρωθυπουργό του, Μπέντζαμιν Νετανιάχου, εναντίον του οποίου ο Τούρκος πρόεδρος εξαπολύει με κάθε ευκαιρία εμπρηστικές επιθέσεις, αποκαλώντας τον, μεταξύ άλλων, «χασάπη της Γάζας».
Ο Μπέντζαμιν Νετανιάχου είναι, μεταξύ άλλων, «χασάπης της Γάζας» και «νέος Χίτλερ», σύμφωνα με τον Τούρκο πρόεδρο
Ιδεολογία και επέκταση
Πέρα όμως από τη συγκρουσιακή σχέση Τουρκίας – Ισραήλ για την περιφερειακή ηγεμονία στη λεκάνη της Ανατολικής Μεσογείου, το κλίμα μεταξύ των δύο χωρών επιδεινώθηκε κατακόρυφα το 2010 με την απώλεια εννέα Τούρκων, όταν ισραηλινά στρατεύματα εισέβαλαν στο «Μαβί Μαρμαρά», πλοίο που συνόδευε έναν στολίσκο με βοήθεια προς τη Γάζα. Για αρκετούς αναλυτές, ωστόσο, οι δεσμοί που είχε σφυρηλατήσει ο Ερντογάν με τα ηγετικά κλιμάκια της Χαμάς και κυρίως τον δολοφονηθέντα Ισμαήλ Χανίγια υπερβαίνουν την αντισιωνιστική ρητορική του και κυρίως εξυπηρετούν εκτός από τα προσωπικά και τα εθνικά συμφέροντα της γειτονικής χώρας.
Εξοικειώνοντας σταδιακά την τουρκική κοινή γνώμη με «το κίνημα αντίστασης που υπερασπίζεται την παλαιστινιακή πατρίδα ενάντια σε μια δύναμη κατοχής», όπως την αποκαλεί επίσημα ο Τούρκος πρόεδρος τη Χαμάς, από τον Αύγουστο του 2020 και εξής οι δημόσιες επαφές του με ηγετικά στελέχη της οργάνωσης απέκτησαν εντυπωσιακή συχνότητα. Δεν είναι λίγες οι φορές που υψηλόβαθμη παλαιστινιακή αντιπροσωπεία περνούσε το κατώφλι των προεδρικών γραφείων τόσο στην Κωνσταντινούπολη όσο και στην Αγκυρα, από την οποία δεν απουσίαζε σχεδόν ποτέ ο Ισμαήλ Χανίγια.
Ως κίνηση σεβασμού και εκτίμησης, άλλωστε, ο «Σουλτάνος» χαιρέτισε εγκάρδια τον δολοφονηθέντα ηγέτη της Χαμάς όταν εκείνος τον επισκέφτηκε φέτος τον Απρίλιο για πρώτη φορά μετά την εισβολή της 7ης Οκτωβρίου, δημοσιοποιώντας στιγμιότυπα από τη θερμή χειραψία τους, αλλά και τον τριπλό ασπασμό του Ερντογάν στον ηγέτη της Χαμάς, κίνηση που τον κατέταξε αυτομάτως στους στενούς φίλους του μετά από μια συνάντηση δυόμισι ωρών και κεκλεισμένων των θυρών.
Εκδηλωτικός a la carte, πάντως, στις διμερείς συναντήσεις του με την παλαιστινιακή αντιπροσωπεία, όταν παρίστατο και ο Παλαιστίνιος πρόεδρος, Μαχμούντ Αμπάς, όπως τον Ιούλιο του 2023, ο Τούρκος πρόεδρος φρόντιζε να εκφράζει με κάθε ευκαιρία τη συμπάθειά του προς τον Χανίγια. Δεν δίστασε μάλιστα να τον αποκαλέσει σε ομιλία του «ηγέτη του παλαιστινιακού αγώνα», βλέποντας μάλλον στο πρόσωπο του Αμπάς την πλέον ηγετική μορφή της Αλ Φατάχ, εν αντιθέσει με τη Χαμάς, η δράση της οποίας φέρεται να τον «συγκινεί» πολιτικά. Το «κίνημα αντίστασης» της Χαμάς αποτελεί, την ίδια ώρα, πρόσφορο όχημα για την επέκταση της σφαίρας επιρροής της Τουρκίας στη Μέση Ανατολή – και κυρίως της προσωπικής εμβέλειας του Ερντογάν ως παγκόσμιου ηγέτη του ισλαμικού κόσμου.
Πολύ περισσότερο όταν η Χαμάς διατηρεί ανοιχτούς διαύλους επικοινωνίας με το Ιράν, αλλά και τη Χεζμπολάχ, ενώ η κορυφή της οργάνωσης είναι από χρόνια εγκατεστημένη στο Κατάρ συνομιλώντας μέσω της Ντόχα με τα αραβικά εμιράτα. Ταυτόχρονα, «η Χαμάς αντιπροσωπεύει την ίδια την ουσία του παλαιστινιακού απελευθερωτικού κινήματος» στην κοσμοθεωρία του Τούρκου προέδρου, σύμφωνα με το περιοδικό «Foreign Policy», παρέχοντας έτσι πλήρη νομιμοποίηση σε όλο το φάσμα των ενεργειών της. Σε αυτό το πλαίσιο, ο Τούρκος πρόεδρος έχει πολλάκις αποκαλέσει δημόσια τα στελέχη της Χαμάς «μαχητές της αντίστασης» που προσιδιάζουν στην αντίληψή του με τις «Εθνικές Δυνάμεις της Τουρκίας», μια παράτυπη πολιτοφυλακή που αναπτύχθηκε στη γειτονική χώρα μετά τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, αυξάνοντας τα επίπεδα αποδοχής τους στην τουρκική κοινωνία.
Πέρα από το ιδεολογικό πλαίσιο, αλλά και το περιφερειακό δίκτυο της Χαμάς, ο ρόλος της Τουρκίας αναδείχθηκε ως κομβικός και στα πλέον δραματικά γεγονότα, καθώς ο δολοφονηθείς Ισμαήλ Χανίγια φέρεται να βρισκόταν στην Κωνσταντινούπολη όταν η παλαιστινιακή ισλαμιστική οργάνωση εισέβαλε στο Ισραήλ, το «μαύρο Σάββατο» της 7ης Οκτωβρίου, αφήνοντας πίσω της 1.200 νεκρούς και 240 ομήρους.
Την παρουσία του Χανίγια στον Βόσπορο στην πιο ακραία στιγμή κλιμάκωσης της σύγκρουσης μεταξύ Ισραήλ και Χαμάς τα τελευταία χρόνια επιβεβαίωσε εμμέσως o Ακίφ Τσαγατάι Κιλίτς, σύμβουλος Εξωτερικής Πολιτικής και Ασφάλειας του προέδρου Ερντογάν, όπως μετέδωσε το CNN. Απαντώντας σιβυλλικά για τον Χανίγια πως «μπορεί να ήταν» την 7η Οκτωβρίου στην Κωνσταντινούπολη, ο Κιλίτς υπεραμύνθηκε παράλληλα της «φιλοξενίας» ανώτερων στελεχών της οργάνωσης στην Τουρκία με στόχο η παραμονή τους εκεί «να επιφέρει ειρήνη».
Διαβάστε περισσότερα στο Protothema.gr