Ανάλυση: Οι δύο πόλεμοι που άλλαξαν το μέλλον για τη Συρία (tweets + vids)

Σε κάθε κρίση υπάρχει ευκαιρία, και σε κάθε ευκαιρία παραμονεύει η κρίση. Η εντυπωσιακή πρόοδος της συριακής αντιπολίτευσης μέσα σε μία εβδομάδα και τελικά η ανατροπή του Μπασάρ Αλ Ασαντ είναι το απρόβλεπτο αποτέλεσμα δύο άλλων συγκρούσεων. Το γεγονός αφήνει αρκετούς σημαντικούς συμμάχους των ΗΠΑ να αντιμετωπίζουν μία νέα και σε μεγάλο βαθμό άγνωστη δύναμη υπό την ηγεσία ισλαμιστών που πλέον ελέγχει τη Δαμασκό, σύμφωνα με ανάλυση του CNNi.

Η Συρία έχει απορροφήσει τόσο πολύ διπλωματικό ενδιαφέρον τα τελευταία 20 χρόνια, που αυτή η εβδομάδα των σαρωτικών αλλαγών αιφνιδίασε τους πάντες. Από την εισβολή στο Ιράκ και μετά, οι ΗΠΑ έχουν προσπαθήσει να βρουν μια πολιτική για τη Συρία που να μπορεί να εξυπηρετήσει τις πολύ διαφορετικές ανάγκες των συμμάχων τους, του Ισραήλ, της Ιορδανίας, της Τουρκίας, και των κατά καιρούς εταίρων τους, Ιράκ και Λιβάνου.

Η Συρία ήταν πάντα το «περίεργο εξάρτημα» της περιοχής: συνδέοντας το πετρέλαιο του Ιράκ με τη Μεσόγειο, τους Σιίτες του Ιράκ και του Ιράν με τον Λίβανο, και τη νότια πτέρυγα του ΝΑΤΟ, την Τουρκία, με τις ερήμους της Ιορδανίας. Ο Τζορτζ Μπους ο νεότερος την τοποθέτησε στον «Άξονα του Κακού». Ο Μπαράκ Ομπάμα δεν ήθελε να την αγγίξει πολύ, για να μην την καταστρέψει περισσότερο, και ο Ντόναλντ Τραμπ την βομβάρδισε μία φορά, πολύ γρήγορα.
Βρισκόταν στον έλεγχο μιας δικτατορίας για δεκαετίες. Η Χάμα, η Χομς, η Δαμασκός – όλα και πάλι στα πρωτοσέλιδα εξαιτίας της γρήγορης πτώσης του καθεστώτος, αλλά και λόγω των πιο φρικτών γεγονότων της ιστορίας του – όπως η σφαγή 20.000 ατόμων στη Χάμα το 1982, η πολιορκία και ο λιμός στη Χομς το 2012, ή η επίθεση με Σαρίν στη Γούτα, κοντά στη Δαμασκό, που σκότωσε παιδιά σε υπόγεια το 2013. Μετά ήρθε το Ισλαμικό Κράτος από το 2014 έως το 2017. Φαινόταν ότι δεν υπήρχε τίποτα περισσότερο που θα μπορούσε να υποστεί η Συρία, μέχρι που αυτή η εβδομάδα έφερε την απελευθέρωση, μέχρι στιγμής με άγνωστο κόστος και πολλούς περιορισμούς.

Η γρήγορη αλλαγή της τύχης του Μπασάρ αλ-Άσαντ δεν προήλθε πραγματικά από τη Συρία, αλλά από τη νότια Βηρυτό και το Ντονέτσκ. Χωρίς τη φυσική στήριξη της ρωσικής αεροπορίας και της Χεζμπολάχ του Ιράν, κατέρρευσε όταν πιέστηκε τελικά.

Η βίαιη, αλλά αποτελεσματική, δίμηνη πολεμική εκστρατεία του Ισραήλ κατά της Χεζμπολάχ πιθανόν δεν υπολόγιζε την τύχη του Άσαντ. Αλλά ίσως την καθόρισε. Ομοίως, η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία, πριν από 34 μήνες, πιθανόν δεν έλαβε υπόψη το πόσα λίγα αεροσκάφη ή στρατεύματα θα άφηνε στη Μόσχα για να στηρίξει τους συμμάχους της στη Μέση Ανατολή. Ωστόσο, ο πόλεμος φθοράς έχει αφήσει τη Ρωσία «ανίκανη» να βοηθήσει τον Άσαντ, όπως παρατήρησε το Σάββατο ο εκλεγμένος Πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ. Πράγματι, ο Υπουργός Εξωτερικών της Ρωσίας Σεργκέι Λαβρόφ εμφανίστηκε αποδυναμωμένος, λέγοντας: «Ποια είναι η πρόβλεψη; Δεν μπορώ να μαντέψω. Δεν είμαστε στον τομέα των μαντειών». Αυτά δεν είναι τα λόγια ενός σταθερού και ικανού εγγυητή, αλλά μιας περιφερειακής δύναμης που βλέπει τα πιάτα της να πέφτουν.

Το Ιράν έχει βρεθεί σε μεγάλη αδυναμία τους τελευταίους έξι μήνες, καθώς ο πόλεμός του με το Ισραήλ, που συνήθως διεξαγόταν στις σκιές ή μέσω αρνήσεων, εξελίχθηκε σε επιθέσεις μεγάλου ρίσκου και κατά βάση αναποτελεσματικές επιθέσεις με πυραύλους μεγάλου βεληνεκούς. Ο κύριος πληρεξούσιός του, η Χεζμπολάχ, υπέστη καταστροφικό πλήγμα με επίθεση στο δίκτυο επικοινωνίας της και στη συνέχεια από εβδομάδες σφοδρών αεροπορικών επιδρομών. Οι υποσχέσεις της Τεχεράνης για υποστήριξη έχουν μέχρι στιγμής αποφέρει μόνο μια κοινή δήλωση με τη Συρία και το Ιράκ για «ανάγκη συλλογικής δράσης για την αντιμετώπιση» των ανταρτών.

Η Μέση Ανατολή κλονίζεται, επειδή ιδέες που θεωρούνταν δεδομένες – όπως η κυριαρχία του Ιράν και η σταθερότητα της Ρωσίας ως συμμάχου – καταρρέουν μπροστά σε νέες πραγματικότητες. Ο Άσαντ παρέμεινε στην εξουσία ως ηγέτης μιας αιματοβαμμένης μειονότητας, όχι λόγω στρατηγικής ή αντοχής, αλλά επειδή το Ιράν δολοφονούσε για λογαριασμό του και η Μόσχα βομβάρδιζε για εκείνον. Τώρα που αυτοί οι δύο σύμμαχοι είναι εξαντλημένοι αλλού, η ανισορροπία που διατηρούσε τον Άσαντ και τη μειονότητα των Αλεβιτών στην εξουσία έχει επίσης εξαφανιστεί.

Όταν οι καθιερωμένες περιφερειακές δυνάμεις φαίνονται ξαφνικά ανίκανες να δράσουν, συχνά προκύπτουν στιγμές μεγάλου κινδύνου. Αλλά αυτή τη φορά, αυτή η στιγμή καταλήφθηκε από την Τουρκία, μέλος του ΝΑΤΟ που έχει υποστεί το μεγαλύτερο βάρος από την αναταραχή της Συρίας.

Η Άγκυρα αναγκάστηκε να παίξει ένα μακροπρόθεσμο παιχνίδι στη Συρία, φιλοξενώντας πάνω από τρία εκατομμύρια πρόσφυγες από το 2012. Αναγκάστηκε επίσης να δει τους Κούρδους μαχητές – τις Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις (SDF) που οι ΗΠΑ εκπαίδευσαν, εξόπλισαν και βοήθησαν να πολεμήσουν το Ισλαμικό Κράτος – να δημιουργούν ένα προπύργιο κατά μήκος των συνόρων της. Από την οπτική της Άγκυρας, το πρόβλημα της Συρίας δεν εξαφανίστηκε ποτέ, ακόμα κι αν η προσοχή στράφηκε αλλού. Κάποια στιγμή θα έπρεπε να αλλάξει η διαρκής αναστάτωση προς όφελός της.

Η σαρωτική επίθεση της Χαγιάτ Ταχρίρ αλ-Σαμ (HTS) – με την κινητοποίηση, τον εξοπλισμό και τη στρατηγική επικοινωνίας που περιλαμβάνει διάφορες πανικόβλητες εθνοτικές ομάδες, διαβεβαιώνοντάς τες ότι η νέα κοινωνία θα τους αντιμετωπίζει όλους ως ένα – δείχνει μια εξελιγμένη προσέγγιση. Ο Πρόεδρος της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν έκανε την πιο ισχυρή μέχρι σήμερα υπόδειξη για το ποιος βρίσκεται πίσω από αυτήν την κίνηση, λέγοντας την Παρασκευή ότι προσπάθησε να διαπραγματευτεί το μέλλον της Συρίας με τον Άσαντ, απέτυχε και ευχήθηκε καλή επιτυχία στην επίθεση μέχρι τη Δαμασκό. Το μήνυμα δεν ήταν καθόλου διακριτικό. Αλλά δεν χρειάζεται να είναι σε μια εποχή τόσο μεγάλων αλλαγών που ο Ερντογάν πιθανότατα περίμενε καιρό.

Ακριβώς ποιον έχει υποστηρίξει η Τουρκία παραμένει ασαφές. Η ανώτερη ηγεσία της HTS ξεκίνησε ως αλ-Κάιντα, βρήκε το Ισλαμικό Κράτος υπερβολικά ακραίο και τώρα προσπαθεί να δείξει ότι έχει εξελιχθεί. Η ιστορία τέτοιων μεταμορφώσεων είναι μπερδεμένη. Δεν είναι πάντα εύκολο για εξτρεμιστές να μεταρρυθμιστούν, αν και είναι πιθανό κάποιες φορές να αλλάξουν αρκετά. Επιπλέον, ενώ η Τουρκία μπορεί να πυροδότησε τις επιθέσεις της HTS, η ταχύτητα της κατάρρευσης του Άσαντ μπορεί να μην είχε προβλεφθεί. Υπάρχει κάτι που λέγεται «υπερβολική επιτυχία».

Ο αντίκτυπος μιας τόσο μεγάλης και γρήγορης αλλαγής είναι άγνωστος. Στο παρελθόν, η Συρία είχε παραμείνει εγκλωβισμένη σε μισές πολιτικές και αδράνεια από τις ΗΠΑ. Το 2013, ο τότε Πρόεδρος των ΗΠΑ Μπαράκ Ομπάμα είχε δηλώσει ότι θα αντιδρούσε στρατιωτικά αν ο Άσαντ χρησιμοποιούσε χημικά όπλα, αλλά δεν τήρησε την «κόκκινη γραμμή» όταν ο Άσαντ χρησιμοποίησε Σαρίν στη Γούτα. Οι αξιωματούχοι του εν μέρει δικαιολογούσαν την υπαναχώρησή του, υποστηρίζοντας ότι περαιτέρω πλήγματα στο ήδη εύθραυστο καθεστώς Άσαντ θα μπορούσαν να επιτρέψουν στους ολοένα και πιο ριζοσπαστικούς αντάρτες να προελάσουν τόσο γρήγορα, ώστε να βρεθούν στη Δαμασκό μέσα σε μήνες. Ίσως να είχαν δίκιο τότε. Είναι ακόμη πιο πιθανό ότι η αποτυχία του Ομπάμα να δράσει ενίσχυσε τη Ρωσία και το Ιράν για χρόνια.
Η HTS μπορεί να αποδειχθεί καλύτερος κυβερνήτης του εθνοτικού μίγματος της Συρίας απ’ ό,τι ήταν ο Άσαντ, κάτι που δεν θα είναι δύσκολο. Ο Άσαντ μπορεί να εξαφανιστεί και η κούφια αυτοκρατορία του μπορεί να καταρρεύσει γρήγορα. Η Ρωσία μπορεί να γλείψει τις γεωπολιτικές πληγές της και να επικεντρωθεί στη καταστροφική αιμορραγία που προκαλεί η εισβολή της στην Ουκρανία. Το Ιράν μπορεί να κάνει έναν απολογισμό και να ετοιμαστεί για την πιθανή θύελλα επιθετικότητας που θα μπορούσε να έρθει με τη διακυβέρνηση Τραμπ στον Λευκό Οίκο.

Το επιχείρημα του Ομπάμα απευθυνόταν σε ένα δυτικό κοινό εξαντλημένο από τους πολέμους στο Ιράκ και το Αφγανιστάν και επικεντρωμένο στην τρομοκρατία.

Σηματοδότησε μια μορφή απομονωτισμού που συνδυάστηκε με την κόπωση από τον πόλεμο, κατά την οποία οι υπερβολικά απλωμένες ΗΠΑ δίσταζαν να προκαλέσουν περισσότερες αλλαγές που δεν μπορούσαν να ελέγξουν. Ο Ομπάμα κατέληξε να χρηματοδοτεί και να εξοπλίζει την αντιπολίτευση στη Συρία τόσο ανεπαρκώς, που εξοντώθηκε – και όταν οι εξτρεμιστές της ενώθηκαν με ριζοσπαστικά στοιχεία από την παρατεταμένη εξέγερση του Ιράκ κατά της αμερικανικής κατοχής, μετατράπηκαν στο Ισλαμικό Κράτος. Αυτό ήταν το χειρότερο δυνατό αποτέλεσμα. Η Δύση έπαιξε τα χαρτιά της τόσο κακά σε μια χαμηλής έντασης σύγκρουση που οδήγησε τελικά στην τετραετή φρίκη του πολέμου κατά του χαλιφάτου του Ισλαμικού Κράτους. Οι εξελίξεις τώρα μπορεί να σηματοδοτούν την απότομη και σοβαρή αλλαγή που χρειαζόταν η Συρία για να σταθεροποιηθε μετά από 13 χρόνια πολέμου τα οποία ωστόσο έχουν δείξει πόσο δύσκολο είναι να επιτευχθεί ειρήνη και πόσο μεγάλο μπορεί να είναι το μαρτύριο.

Διαβάστε ακόμη 

Η Θεσσαλονίκη αλλάζει πρόσωπο: Τα μεγάλα projects (pics) 

Δημόσιο κατά ιδιωτών για τους δασικούς χάρτες 

Ν.Γ. ΚΑΛΛΙΚΟΥΝΗΣ Α.Ε.: 174 χρόνια αδιάκοπης «μεθυστικής» πορείας (pics)

Για όλες τις υπόλοιπες ειδήσεις της επικαιρότητας μπορείτε να επισκεφτείτε το Πρώτο Θέμα