Η κεντρώα Ευρώπη αντεπιτέθηκε. Αφού η ακροδεξιά ταρακούνησε το πολιτικό κατεστημένο στις εκλογές του περασμένου μήνα σε ολόκληρη την ήπειρο, οι ίδιοι, πληγωμένοι ηγέτες των κυρίαρχων κομμάτων διόρισαν εκ νέου την δική τους βετεράνο κεντρώα πολιτικό στην πιο ισχυρή θέση στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
Η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, μια 65χρονη πρώην υπουργός Άμυνας της Γερμανίας, ανταμείφθηκε για την καθοδήγηση της Ε.Ε. σε μια ταραχώδη περίοδο πανδημίας και πολέμου με μια ακόμη πενταετή θητεία στην ηγεσία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.
Για τη μητέρα επτά παιδιών -η οποία είναι πλέον και γιαγιά- η εκλογή της σηματοδοτεί το τέλος μιας μακράς και επίπονης εκστρατείας για να διατηρήσει τη θέση στην οποία αναδείχθηκε από τη σχετική αφάνεια το 2019. Κατά τη διάρκεια της προσπάθειάς της να διεκδικήσει άλλα πέντε χρόνια στον ανώτατο ευρωπαϊκό θώκο, προσπάθησε να αναδείξει την οικογενειακή της ιδιότητα, ενσαρκώνοντας τις παραδοσιακές κεντροδεξιές συντηρητικές αξίες που γενικά καθορίζουν την ορθοδοξία των Βρυξελλών.
Παρ’ όλα αυτά, με τις λαϊκιστικές και εθνικιστικές δυνάμεις που βρίσκονται πλέον σε αντιπαράθεση με το πολιτικό ρεύμα της Ευρώπης να συγκεντρώνουν δυναμική σε ολόκληρη την ήπειρο -και πέρα από τον Ατλαντικό- δεν θα πρέπει να υπολογίζει σε κάποιον «μήνα του μέλιτος».
Μέχρι τη λήξη της δεύτερης θητείας της το 2029, μια νέα προεδρία του Ντόναλντ Τραμπ στις ΗΠΑ θα μπορούσε να έχει περάσει, η ακροδεξιά ηγέτιδα Μαρίν Λεπέν θα μπορούσε να κυβερνά τη Γαλλία και οποιοσδήποτε άλλος λαϊκιστής θα μπορούσε να κάθεται στο τραπέζι των συνόδων κορυφής της Ε.Ε., δίπλα στον Βίκτορ Όρμπαν της Ουγγαρίας.
Η φον ντερ Λάιεν έχει να αντιμετωπίσει επικριτές που επισημαίνουν το μυστικοπαθές και απόμακρο στυλ ηγεσίας της. Συνήθως συμβουλεύεται μόνο λίγους έμπιστους συμβούλους – οι οποίοι είναι συνήθως Γερμανοί – και μάλιστα κοιμάται στο ίδιο κτίριο με το γραφείο της, στον 13ο όροφο των κεντρικών γραφείων της Επιτροπής στις Βρυξέλλες.
Όταν η πίεση είναι αυξημένη, τείνει να παίρνει τα πιο σοβαρά θέματα στα χέρια της, ένα ένστικτο που μπορεί να της δημιουργήσει προβλήματα.
Στο αποκορύφωμα της πανδημίας, για παράδειγμα, η φον ντερ Λάιεν άφησε να εννοηθεί ότι είχε διαπραγματευτεί προσωπικά μια τεράστια σύμβαση εμβολίων με τον διευθύνοντα σύμβουλο της Pfizer μέσω γραπτού μηνύματος στο κινητό της τηλέφωνο, γεγονός που οδήγησε σε μια εν εξελίξει αγωγή που ισχυρίζεται ότι παραβίασε τους κανόνες διαφάνειας της Ε.Ε.
Πιο πρόσφατα, μετά την επίθεση της Χαμάς κατά του Ισραήλ στις 7 Οκτωβρίου πέρυσι, η ίδια εκτίμησε άσχημα την πολιτική διάθεση στις χώρες της Ε.Ε., συναντώντας τον πρωθυπουργό Βενιαμίν Νετανιάχου. Αυτό προκάλεσε μείζονα πολιτική κρίση, απειλώντας να ανατρέψει την αξιοπιστία της, την ώρα που ετοιμαζόταν να ξεκινήσει την εκστρατεία της για επανεκλογή.
Στη δεξιά πτέρυγα της ευρωπαϊκής πολιτικής, αντιμετωπίζει επικριτές που κατακρίνουν τον εναγκαλισμό της με «προοδευτικές» πολιτικές, όπως η δράση για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής.
Η συχνά περίεργη συμπεριφορά της φον ντερ Λάιεν της έχει χαρίσει το προσωνύμιο «βασίλισσα Ούρσουλα» στις Βρυξέλλες. Οι Ευρωπαίοι ηγέτες και οι νομοθέτες της προσέφεραν μια δεύτερη θητεία εν μέρει επειδή δεν είχαν άλλη βιώσιμη επιλογή. Η εναλλακτική λύση θα προκαλούσε μια αδιανόητα χαοτική αναταραχή, σε μια κρίσιμη στιγμή για τους 450 εκατομμύρια πολίτες της Ε.Ε.
Με την επιστροφή του Τραμπ στον Λευκό Οίκο τον Νοέμβριο να μοιάζει πιο πιθανή από ποτέ, θα δυσκολευτεί πολύ να διατηρήσει τις διατλαντικές σχέσεις σε ομαλή κατάσταση. Τα τελευταία τέσσερα χρόνια υπήρξε αυτό που χαρακτηρίζεται ευρέως ως «χρυσή εποχή» για τη σχέση Ε.Ε.-ΗΠΑ υπό τον Τζο Μπάιντεν.
Ο βοηθός της, Mπγιορν Σέιμπερτ έχει συνεργαστεί στενά με τον σύμβουλο εθνικής ασφάλειας του Μπάιντεν, Τζέικ Σάλιβαν, για να συντονίσουν τις πολιτικές για τα πάντα, από την οικονομική και στρατιωτική στήριξη της Ουκρανίας μέχρι την πολιτική για την Κίνα.
Ο Τραμπ, ωστόσο, ως γνωστόν αρέσκετα να ανταγωνίζεται τους ηγέτες της Ε.Ε.
Τώρα, με τον απομονωτιστή γερουσιαστή του Οχάιο, Τζέι Ντι Βανς, ως υποψήφιο αντιπρόεδρό του, ο Τραμπ θα μπορούσε κάλλιστα να προχωρήσει ακόμη παραπέρα, κάνοντας πράξη τις απειλές του για υποβάθμιση της επένδυσης των ΗΠΑ στο ΝΑΤΟ – μια τρομακτική προοπτική για πολλές ευρωπαϊκές κυβερνήσεις που δεν διαθέτουν τη δική τους ισχυρή άμυνα.
Ενώ οι ηγέτες της Ε.Ε. παρηγορήθηκαν από το γεγονός ότι ο Τραμπ δεν υπονόμευσε ουσιαστικά τη συμμαχία του ΝΑΤΟ ως πρόεδρος, αυτή τη φορά είναι προετοιμασμένοι για το ενδεχόμενο ο Τραμπ και ο Βανς να κάνουν πράξη τις απειλές τους να αποσυρθούν από τον 80ετή διατλαντικό δεσμό.
Ο διορισμός του Βανς είναι ιδιαίτερα ανησυχητικός για την Ευρώπη και για την φον ντερ Λάιεν. Πράγματι, η διαβεβαίωση του 39χρονου γερουσιαστή ότι «δεν θα μπορούσε να τον νοιάζει λιγότερο τι συμβαίνει στην Ουκρανία» απειλεί να αφήσει την ίδια και τους υπόλοιπους φιλοουκρανούς ηγέτες της Ευρώπης μόνους τους να αντιμετωπίσουν τη ρωσική επιθετικότητα.
Εκτός από το γεγονός ότι ενδεχομένως θέτει σε κίνδυνο τη διατλαντική τάξη ασφαλείας, ο Τραμπ δημιούργησε τις προϋποθέσεις για μια τρομερή οικονομική σύγκρουση με την Ε.Ε., ανακοινώνοντας την πρόθεσή του να επιβάλει δασμούς 10 τοις εκατό σε όλα τα εισαγόμενα αγαθά.
Η φον ντερ Λάιεν «θα δεχθεί περισσότερα χτυπήματα οικονομικού εθνικισμού, εμπορικού πολέμου και προστατευτισμού από μια κυβέρνηση Τραμπ», δήλωσε ηε μπειρογνώμονας πολιτικής Μάγκντα Ρούγκε. «Εκεί που μπορεί να μπορέσει να δημιουργήσει μια θετική σχέση είναι στην Κίνα, παίζοντας μεγάλο ρόλο στην προώθηση της οικονομικής ασφάλειας και των ελέγχων των εξαγωγών», συμπλήρωσε.
Με τις ΗΠΑ και την Ευρώπη να βαίνουν ενδεχομένως σε διαφορετικά μονοπάτια όσον αφορά την πολιτική έναντι της Ρωσίας αν ο Τραμπ κερδίσει τον Νοέμβριο, η φον ντερ Λάιεν ενδέχεται να εμβαθύνει στον έναν τομέα όπου οι Βρυξέλλες και ένας Ρεπουμπλικανικός Λευκός Οίκος θα μπορούσαν να τα βρουν – δηλαδή στην Κίνα, σύμφωνα με την Ρούγκε.
«Το να προσεγγίσει τους Αμερικανούς και να τους πείσει ότι δεν είναι αντίπαλός τους στο θέμα της Κίνας και ότι το να πληγεί η Ευρώπη με δασμούς δεν είναι προς το συμφέρον τους, αυτό είναι κάτι το οποίο μπορεί να καταφέρει», δήλωσε η Ρούγκε.
Η προσπάθεια της φον ντερ Λάιεν δεν θα είναι ευκολότερη στο εσωτερικό της Ευρώπης, όπου έχει να αντιμετωπίσει τον Ούγγρο πρωθυπουργό Όρμπαν.
Ενώ η φον ντερ Λάιεν έχει κερδίσει μια σημαντική μάχη για τις κεντρώες δυνάμεις, σύμμαχοι όπως ο Γάλλος πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν και ο Γερμανός καγκελάριος Όλαφ Σολτς, συνήθως οι δύο κινητήριοι μοχλοί που προωθούν την Ε.Ε., είναι πολιτικά αποδυναμωμένοι μετά τα θλιβερά εκλογικά αποτελέσματα στις χώρες τους.
Στην έλλειψη υποστήριξης που της παρέχεται από τους παραδοσιακούς συμμάχους της στην Ε.Ε. έρχεται να προστεθεί η ανοιχτή εχθρικότητα από το εσωτερικό του μπλοκ μέσω δεξιών λαϊκιστών όπως ο Γκέερτ Βίλντερς στην Ολλανδία και η Μαρίν Λεπέν στη Γαλλία. Ο Όρμπαν, μάλιστα, αυτοσυστήνεται ως ηγέτης της αντιπολίτευσης της φον ντερ Λάιεν.
Οι ηγέτες της ακραίας δεξιάς υπόσχονται να αντισταθούν καθώς η φον ντερ Λάιεν αντιμετωπίζει την υπ’ αριθμόν ένα πρόκληση της δεύτερης θητείας της: να διαθέσει τεράστια ποσά από την Ε.Ε. για την επαναβιομηχανοποίηση και τον επανεξοπλισμό της Ε.Ε.
Οι συνεργάτες της φον ντερ Λάιεν επιμένουν ότι έχει το πλεονέκτημα της εμπειρίας για να αντιμετωπίσει αυτό που έρχεται. Παρά ταύτα, σε μια πόλη που είναι γνωστή για τη γραφειοκρατική της γλώσσα, άλλοι αξιωματούχοι της ΕΕ είναι απροσδόκητα ωμοί σχετικά με τις προκλήσεις της.
«Οτιδήποτε κοστίζει κάτι, όπως για παράδειγμα η άμυνα της Ουκρανίας, θα αποδειχθεί προβληματικό» κατά τη διάρκεια της δεύτερης θητείας της φον ντερ Λάιεν, δήλωσε ανώνυμα ανώτερος διπλωμάτης της Ε.Ε., σύμφωνα με το Politico.
Διαβάστε ακόμη
Για όλες τις υπόλοιπες ειδήσεις της επικαιρότητας μπορείτε να επισκεφτείτε το Πρώτο ΘΕΜΑ