Οι διαπραγματεύσεις στην COP29 συνεχίζονταν πυρετωδώς. Οι αλληλοκατηγορίες είχαν ρίξει μια απελπισμένη, κεκλεισμένων των θυρών συνεδρίαση σε κάτι που έμοιαζε με μοιραίο αδιέξοδο.
Καθώς οι συνομιλίες παρέμεναν στάσιμες, μια ομάδα απεσταλμένων από ορισμένα από τα πιο ευάλωτα έθνη – συμπεριλαμβανομένων των νησιωτικών κρατών που θεωρούνται ευρέως ως τα πρώτα θύματα της ανόδου της στάθμης των θαλασσών και της ανεξέλεγκτης θερμοκρασίας – αποχώρησαν ξαφνικά.
Αν και το να φτάνουν οι συνομιλίες για το κλίμα στο χείλος του γκρεμού δεν είναι κάτι καινούργιο, η Σύνοδος στο Αζερμπαϊτζάν έθεσε την προοπτική ενός σεναρίου που είχε συμβεί μόλις μία φορά σε τρεις δεκαετίες: την κατάρρευση του κύριου διαπραγματευτικού αγωγού της COP. Με μια φράξια των πιο απειλούμενων χωρών να διαμαρτύρεται ότι είχε αγνοηθεί συστηματικά από χώρες των οποίων ο πλούτος οφειλόταν στην καύση ορυκτών καυσίμων, φαινόταν ότι οι συνομιλίες ήταν έτοιμες να καταρρεύσουν.
Το αδιέξοδο του περασμένου Σαββάτου σηματοδότησε το ναδίρ 14 ημερών συνομιλιών στο Αζερμπαϊτζάν – και ήταν μια στιγμή που παρέχει προειδοποιήσεις για το δύσκολο μέλλον της παγκόσμιας συνεργασίας για το κλίμα. Η εκλογή του Ντόναλντ Τραμπ μόλις μία εβδομάδα πριν από την έναρξη της COP29 υποσχέθηκε να απομακρύνει τελικά τις ΗΠΑ από τις μελλοντικές διαπραγματεύσεις. Ο κίνδυνος οπισθοδρόμησης παραμόνευε στη σύνοδο κορυφής, με τη Σαουδική Αραβία να ηγείται ενός ελιγμού για να παραμερίσει μια συμφωνία σχετικά με τη «μετάβαση από τα ορυκτά καύσιμα» που είχε κερδηθεί με κόπο στις περσινές συνομιλίες της COP28 στο Ντουμπάι.
Ωστόσο, αντί να προκαλέσουν ολική κατάρρευση, οι απογοητευμένοι απεσταλμένοι επέστρεψαν στο τραπέζι με νέα αποφασιστικότητα να εξασφαλίσουν ακόμη και μια απογοητευτική τελική συμφωνία. Στο τέλος, επικράτησε η αίσθηση της ανησυχίας για τους κινδύνους που εγκυμονεί η αποχώρηση από την COP29 χωρίς νέα οικονομική δέσμευση.
Μια μικρότερη ομάδα διαπραγματευτών κλειδώθηκε σε ένα μικρό δωμάτιο του δεύτερου ορόφου, μακριά από τις κάμερες, για να ασχοληθεί με τα ουσιώδη. Το κόλπο πέτυχε. Οι απεσταλμένοι εμφανίστηκαν δυόμισι ώρες αργότερα με ένα πλαίσιο συμφωνίας. Χαμογελαστοί διπλωμάτες στριμώχτηκαν σε ένα γεμάτο ασανσέρ, ενώ μια χούφτα δικηγόρων έμεινε πίσω για να μετατρέψει τον πιθανό συμβιβασμό σε επίσημο κείμενο.
Οι φτωχές χώρες είχαν κερδίσει μερικές βασικές παραχωρήσεις από τους πλούσιους ομολόγους τους, συμπεριλαμβανομένης της υπόσχεσης για ετήσια στήριξη τουλάχιστον 300 δισεκατομμυρίων δολαρίων για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής. Αυτό σηματοδοτεί τριπλασιασμό της ετήσιας υπόσχεσης που έληγε για την παροχή 100 δισεκατομμυρίων δολαρίων – και επιπλέον 50 δισεκατομμύρια δολάρια περισσότερα ετησίως από ό,τι είχε τεθεί επί τάπητος την προηγούμενη ημέρα.
Παρά ταύτα, απείχε πολύ από αυτό που ήθελαν οι αναπτυσσόμενες χώρες: δισεκατομμύρια αντί για περισσότερα από 1 τρισεκατομμύριο δολάρια ετησίως που είχαν επιδιωχθεί για την κατασκευή ενέργειας χωρίς εκπομπές ρύπων και την αύξηση της ανθεκτικότητας στη ζέστη, την ξηρασία, τις πυρκαγιές και τις βίαιες καταιγίδες.
Ο κόσμος πρέπει να μειώσει ταχέως τη ρύπανση που θερμαίνει τον πλανήτη για να έχει ελπίδες να μείνει κοντά στο κρίσιμο όριο του 1,5C που έχει τεθεί στη Συμφωνία του Παρισιού, και δεν υπάρχει καμία αμφισβήτηση ότι τα χρήματα που συγκεντρώθηκαν στο Μπακού δεν θα είναι επαρκή.
Ακόμη και πριν στεγνώσει το μελάνι της συμφωνίας COP29, υπήρχε σκεπτικισμός σχετικά με το τι πραγματικά επιτεύχθηκε. Ο εκπρόσωπος της Ινδίας καταδίκασε τη συμφωνία των 300 δισεκατομμυρίων δολαρίων ως «ψευδαίσθηση». Μέρος της ένστασης προέρχεται από τον τρόπο με τον οποίο η συμφωνία συνυπολογίζει διάφορα ποσά προς αυτό το κεντρικό ποσό. Στο μέλλον, οι συνεισφορές σε πολυμερείς δανειστές όπως η Παγκόσμια Τράπεζα από την Ινδία, την Κίνα και άλλες αναπτυσσόμενες χώρες θα προσμετρώνται, μειώνοντας ενδεχομένως τα ποσά που αναμένονται από τα πλούσια έθνη. Στον Διεθνή Οργανισμό Χρηματοδότησης, για παράδειγμα, η Ινδία και το Ηνωμένο Βασίλειο είναι περίπου ίσοι μέτοχοι.
Είναι επίσης ακόμη ασαφές τι ακριβώς μετράει ως χρηματοδότηση για το κλίμα, ένα πρόβλημα το οποίο ισχύει ακόμη και στο πλαίσιο της προηγούμενης συμφωνίας για την παροχή 100 δισεκατομμυρίων δολαρίων ετησίως. Τα περισσότερα χρήματα πηγαίνουν στις αναπτυσσόμενες χώρες με τη μορφή δανείων και όχι επιχορηγήσεων, καθιστώντας τα μη ελκυστικά ή εντελώς άχρηστα για τα υπερχρεωμένα έθνη. Παρ’ όλα αυτά, το σχέδιο που εγκρίθηκε επίσημα αποτελεί τη μεγαλύτερη δέσμευση χρηματοδότησης που προέκυψε ποτέ από τις συνομιλίες του ΟΗΕ για το κλίμα.
Η COP29 θα κατέληγε πάντα στα χρήματα. Η κύρια εντολή ήταν να αντικατασταθεί μια δέσμευση που έληξε, η οποία είχε υπογραφεί για πρώτη φορά το 2009 και η οποία υποχρέωνε τα πλούσια έθνη να παρέχουν 100 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως κυρίως σε δημόσια χρηματοδότηση για να βοηθήσουν τα φτωχότερα έθνη.
Οι πλούσιες χώρες που είναι υποχρεωμένες να πληρώσουν περισσότερα ήθελαν επίσης να διασφαλίσουν ότι και άλλα έθνη θα ενισχύσουν τις φιλοδοξίες τους για μείωση των εκπομπών. Η Ε.Ε. και οι ΗΠΑ επιδίωξαν να επiβεβαιώσουν τη δέσμευση που είχε γίνει πρωτοσέλιδο από την περσινή σύνοδο κορυφής στο Ντουμπάι, η οποία για πρώτη φορά κατέληξε σε συναίνεση για μια παγκόσμια μετάβαση από τα ορυκτά καύσιμα. Στόχος τους ήταν να εδραιώσουν την υπόσχεση ακόμη πιο επίσημα στη διαδικασία της COP, συμβάλλοντας στην αποτροπή της υπαναχώρησης και προωθώντας μια υπόσχεση επί χάρτου για την υλοποίηση πραγματικών δράσεων.
Ωστόσο, η προσπάθεια της Ε.Ε. και των ΗΠΑ συνάντησε εξαρχής αντιδράσεις, προκαλώντας μια πολύωρη διαμάχη σχετικά με την ημερήσια διάταξη της συνόδου κορυφής, η οποία εμπόδισε τις συνομιλίες. Η Σαουδική Αραβία αντιτάχθηκε σε οποιαδήποτε ρητή στοχοποίηση των ορυκτών καυσίμων στο φετινό κείμενο. Η υπουργός Περιβάλλοντος της Βραζιλίας επέκρινε την προσπάθεια αυτή ως αντιπερισπασμό από τις συνομιλίες για τα χρήματα της COP29.
Ένα νέο σχέδιο πρότασης που κυκλοφόρησε στις 22 Νοεμβρίου προσέφερε μια πρώτη ματιά στην πρόοδο και σε συγκεκριμένους πρωτογενείς αριθμούς. Τα πλούσια έθνη θα δεσμευτούν για 250 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως έως το 2035. Αλλά το ποσό αυτό προκάλεσε άμεση αντίδραση ως υπερβολικά πενιχρό.
Οι διαπραγματευτές εργάστηκαν όλη τη νύχτα, ενώ ορισμένοι κοιμόντουσαν σε πολυθρόνες. Μερικοί επέστρεψαν στα ξενοδοχεία για διάλειμμα μιας ώρας αφού ξημέρωσε για να φρεσκαριστούν. Το Αζερμπαϊτζάν βρέθηκε όλο και περισσότερο στο περιθώριο, καθώς οι χώρες ανέλαβαν να διαμορφώσουν το κείμενο και να το παρουσιάσουν ως τελειωμένη συμφωνία. Οι ΗΠΑ και η Ε.Ε. συμφώνησαν τελικά να αυξήσουν τη βασική χρηματοδοτική δέσμευση σε 300 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως, αλλά αντιστάθηκαν στην αλλαγή του τι μετράει για τη δέσμευση αυτή.
Μέχρι το πρωί του Σαββάτου, κατά τη διάρκεια των συνομιλιών κεκλεισμένων των θυρών που προχωρούσαν γραμμή προς γραμμή προς ένα πιθανό νέο σχέδιο χρηματοδότησης, υπήρχε βαθιά δυσαρέσκεια μεταξύ των μικρών νησιών και μιας ομάδας των λιγότερο ανεπτυγμένων χωρών.
Οι εν λόγω απεσταλμένοι αποχώρησαν δύο ώρες μετά την έναρξη, καθώς ακτιβιστές έκαναν πορεία φωνάζοντας: «Καμία συμφωνία είναι καλύτερη από μια κακή συμφωνία». Αλλά οι φτωχές χώρες είχαν ακούσει ένα διαφορετικό μήνυμα στις αίθουσες διαπραγμάτευσης. Αν έφευγαν τώρα, κινδύνευαν με ένα ακόμη χειρότερο αποτέλεσμα το επόμενο έτος. Μερικές φορές η απειλή γινόταν ρητά, αλλά ήταν πάντα υπονοούμενη. Μια ζοφερή αποφασιστικότητα επικράτησε. «Χρειαζόμαστε μια συμφωνία», δήλωσε ο ειδικός εκπρόσωπος του Παναμά για την κλιματική αλλαγή.
Οι κουρασμένοι διπλωμάτες συγκεντρώθηκαν εκ νέου στο επάνω γραφείο της προεδρίας. Οι εκπρόσωποι των ανεπτυγμένων χωρών -συμπεριλαμβανομένων της Ε.Ε., των ΗΠΑ και του Ηνωμένου Βασιλείου, είχαν συμβιβαστικό τόνο.
Οι αναπτυσσόμενες χώρες πίεσαν για λιγότερα χρήματα μέσω της «δημιουργικής λογιστικής», ενός γενικού όρου που αναφέρεται στα δάνεια που παρέχονται μέσω πολυμερών αναπτυξιακών τραπεζών, όπως η Παγκόσμια Τράπεζα και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο.
Σύμφωνα με το Bloomberg, τα πλούσια έθνη συμφώνησαν να ορίσουν το βασικό συνολικό ποσό στα 300 δισεκατομμύρια δολάρια και να καταστήσουν το ποσό αυτό κατώτατο όριο στήριξης, επιβεβαιώνοντας ότι ήταν «τουλάχιστον» αυτό που θα έπρεπε να παρέχεται κάθε χρόνο έως το 2035. Αρνήθηκαν να υποχωρήσουν σε αλλαγές όσον αφορά τα είδη χρηματοδότησης που θα προσμετρώνται στο σύνολο.
Στο τέλος, όμως, η πλούσια παράταξη υποχώρησε όσον αφορά μια κορυφαία προτεραιότητα των αναπτυσσόμενων χωρών, συμφωνώντας σε μια «σημαντική αύξηση» των πόρων που κατευθύνονται μέσω των υφιστάμενων ταμείων για το κλίμα. Η τελική συμφωνία αναφέρει ότι οι χρηματοδοτικές εκροές προς τα προγράμματα αυτά θα πρέπει να τριπλασιαστούν τουλάχιστον μέχρι το τέλος της δεκαετίας. Τα πλούσια έθνη συμφώνησαν επίσης στο τελικό κείμενο σε μια «επανεξέταση» της δέσμευσης χρηματοδότησης το 2030.
Όταν, όμως, οι διαπραγματευτές συγκεντρώθηκαν στην κύρια ολομέλεια για να σταθμίσουν την τελική συμφωνία, η Ινδία προσπάθησε να εκφράσει επίσημα αντιρρήσεις για το μέγεθος και τη δομή του σχεδίου χρηματοδότησης. Οι εκπρόσωποι της χώρας σήκωσαν τα χέρια τους – και τελικά αγνοήθηκαν.
Τα πλούσια έθνη απέτυχαν στην προσπάθειά τους να κερδίσουν μια πραγματική διεύρυνση της δεξαμενής δωρητών, ώστε η Κίνα, η Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα να μοιραστούν το βάρος της στήριξης των αναπτυσσόμενων χωρών. Στο τέλος, οι χώρες αυτές θα ενθαρρυνθούν απλώς να κάνουν εθελοντικές συνεισφορές. Η Ε.Ε. και οι ΗΠΑ έχασαν επίσης την ευκαιρία τους για μια πλήρη έγκριση της περσινής δέσμευσης για μετάβαση από τα ορυκτά καύσιμα και αρκέστηκαν σε μια πιο γενική επιβεβαίωσή της.
Διαβάστε ακόμη
Ο Τραμπ αναστατώνει τις αγορές με τις νέες απειλές του για επιπλέον δασμούς
Καλώδιο: Τα φρένα στο έργο και οι διαφωνίες με τους Κύπριους τινάζουν στον αέρα το χρονοδιάγραμμα
Εύσημα από Κομισιόν για την δημοσιονομική σταθερότητα στην Ελλάδα
Για όλες τις υπόλοιπες ειδήσεις της επικαιρότητας μπορείτε να επισκεφτείτε το Πρώτο Θέμα