Δεν υπάρχει διαφυγή από το Ozempic και το Wegovy. Τα φάρμακα για τον διαβήτη και την παχυσαρκία είναι ένα παγκόσμιο φαινόμενο. Έχουν προσελκύσει τους πλούσιους και τους διάσημους, έχουν δημιουργήσει πωλήσεις δισεκατομμυρίων και έχουν ανοίξει μια νέα αγορά για τα φάρμακα απώλειας βάρους, η οποία σύμφωνα με τις εκτιμήσεις της Goldman Sachs θα φτάσει τα 100 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως μέχρι το 2030.

Η ανάπτυξη της σεμαγλουτίδης, του βασικού συστατικού των φαρμάκων, έχει επίσης μετατρέψει την Novo Nordisk στην πιο πολύτιμη εταιρεία της Ευρώπης, με μεγάλες επιπτώσεις για την πατρίδα της, τη Δανία.

Η χρηματιστηριακή αξία της Novo, που υπερβαίνει τα 570 δισεκατομμύρια δολάρια, είναι μεγαλύτερη από την οικονομία της Δανίας. Το φιλανθρωπικό της ίδρυμα είναι πλέον το μεγαλύτερο στον κόσμο, με περιουσιακά στοιχεία διπλάσια από εκείνα του Ιδρύματος του Μπιλ Γκέιτς. Ο φόρος εισοδήματος της φαρμακοβιομηχανίας στη Δανία πέρυσι ήταν 2,3 δισεκατομμύρια δολάρια, ενώ οι τεράστιες επενδύσεις και η αυξημένη παραγωγή της βοήθησαν την εγχώρια οικονομία να αναπτυχθεί σχεδόν κατά 2%, περισσότερο από τέσσερις φορές τον μέσο όρο της Ε.Ε. Αυτό οδήγησε σε κυβερνητικές δαπάνες ρεκόρ για την άμυνα, την πράσινη μετάβαση και τη στήριξη της Ουκρανίας. Χωρίς τη συμβολή της Novo, η δανέζικη οικονομία θα είχε μείνει στάσιμη.

Λίγα πράγματα στη Δανία μπορούν να ξεφύγουν από τη βαρυτική έλξη της Novo. Η ατζέντα της επηρεάζει τις εκπαιδευτικές και ερευνητικές προτεραιότητες και οι πολιτικοί λαμβάνουν υπόψη τους την προοπτική της εταιρείας πριν από τη λήψη αποφάσεων σχετικά με τη μεταναστευτική πολιτική ή την ανάπτυξη νέων υποδομών.

Η φαρμακοβιομηχανία έχει δημιουργήσει χιλιάδες θέσεις εργασίας στη χώρα των έξι εκατομμυρίων κατοίκων, ενώ αναμένεται να δημιουργήσει ακόμα περισσότερες.

Η τεράστια κλίμακα της Novo στη Δανία συνεπάγεται επίσης κινδύνους, τόσο για την εταιρεία όσο και για την εγχώρια αγορά της. Κάθε κίνησή της μελετάται από τα μέσα μαζικής ενημέρωσης, γεγονός που την καθιστά ιδιαίτερα ευάλωτη σε δημόσιες αντιδράσεις και ρυθμιστικές αλλαγές. Ένα στρατηγικό σφάλμα της εταιρείας θα είχε αντίκτυπο στα δημόσια ταμεία, στην επιστημονική έρευνα και ακόμη και στις θέσεις εργασίας για την επόμενη γενιά αποφοίτων των δανέζικων πανεπιστημίων.

Ενώ η Novo δεν μπορεί να προβλέψει πώς οι αποφάσεις της μπορεί να επηρεάσουν τη Δανία, ο διευθύνων σύμβουλος Λαρς Φρούεργκαρντ Γιόργκενσεν δήλωσε σε συνέντευξή του πως παραμένει ρεαλιστής σχετικά με τον πιθανό αντίκτυπο της φαρμακοβιομηχανίας στη χώρα.

Πάραυτα, η Novo βρίσκεται σε περίοπτη θέση με ό,τι κι αν αυτό συνεπάγεται. Αν συνεχίσει να επεκτείνεται, θα αυξηθεί και η δύναμη και η επιρροή που ασκεί στη Δανία. Αν καταγράψει απώλειες η οικονομία και η κοινωνία της χώρας θα αισθανθούν τις επιπτώσεις.

Οι οικονομολόγοι αποκαλούν το φαινόμενο αυτό ως «φαινόμενο Nokia», αναφερόμενοι στον φινλανδικό κολοσσό των τηλεπικοινωνιών, η κατάρρευση του οποίου, αρχής γενομένης την δεκαετία του 2000, παρέσυρε ολόκληρη την οικονομία της χώρας. Η παρακμή της τότε εταιρείας δεν εξαφάνισε μόνο χιλιάδες θέσεις εργασίας, αλλά οι αλυσιδωτές επιπτώσεις επεκτάθηκαν στα φινλανδικά πανεπιστήμια, τις επιχειρήσεις και τον δημόσιο τομέα. Ορισμένοι αναλυτές βλέπουν ήδη παραλληλισμούς.

Παράδειγμα η περιοχή στο πρώην ψαροχώρι του Kalunborg, Η Novo επιχειρεί στο Kalundborg από τα τέλη της δεκαετίας του 1960, παράγοντας εκεί περίπου το 50% της παγκόσμιας προμήθειας ινσουλίνης. Τώρα, η φαρμακοβιομηχανία ξοδεύει 60 δισεκατομμύρια κορώνες (8,6 δισεκατομμύρια δολάρια) για να χτίσει και να ανακαινίσει ένα σύμπλεγμα εργοστασίων στο συγκρότημά της, το οποίο έχει μέγεθος μεγαλύτερο από το μισό της οικονομικής περιοχής του Λονδίνου. Μεταξύ των φαρμάκων που θα παράγουν είναι και η σεμαγλουτίδη.

Η γύρω περιοχή μεταμορφώνεται. Η Novo και το ίδρυμα που ελέγχει τα τρία τέταρτα των μετοχών της συμβάλλουν στη χρηματοδότηση ενός σιδηροδρομικού σταθμού, ενός κολεγίου βιοτεχνολογίας και ενός ερευνητικού εργαστηρίου στην περιοχή. Δύο πανεπιστήμια σχεδιάζουν να ξεκινήσουν προγράμματα σπουδών στο Kalundborg, ενώ κατασκευάζεται αυτοκινητόδρομος που θα συνδέει την πόλη με την πρωτεύουσα.

Καθώς η αξία της Novo έχει ανέβει, το ίδιο συνέβη και με το Kalundborg. Τα έσοδα από τους εταιρικούς φόρους της Novo εκτιμάται ότι έχουν υπερδεκαπλασιαστεί από το 2011 και το ποσοστό ανεργίας έχει μειωθεί κατά περίπου 2/3. Το 2022, η οικονομία του δήμου κατέγραψε ανάπτυξη κατά 27%. Καθώς τα ταμεία των εταιρικών φόρων έχουν διογκωθεί, οι αρχές μείωσαν τους φόρους και επένδυσαν σε πρωτοβουλίες όπως ένα νέο θαλάσσιο πάρκο.

Μεταξύ των σημαντικότερων αγωγών προσλήψεων της εταιρείας είναι το University College Absalon, το οποίο μετέφερε την πανεπιστημιούπολη του Kalundborg δίπλα στο εργοστάσιο της Novo το 2021 μετά από δωρεά 4,2 εκατομμυρίων δολαρίων από τη φαρμακοβιομηχανία.

Όλα αυτά αποτελούν μέρος ενός αναδυόμενου ερευνητικού κόμβου: Το 2022, στην περιοχή δημιουργήθηκε ένα εργαστήριο που χρηματοδοτείται από το Ίδρυμα Novo, όπου μεταπτυχιακοί φοιτητές συνεργάζονται με τη φαρμακοβιομηχανία και τις τοπικές εταιρείες σε έρευνες που σχετίζονται με τα φαρμακευτικά προϊόντα και τη βιοπαραγωγή. Φέτος, το Τεχνικό Πανεπιστήμιο της Δανίας -που επίσης υποστηρίζεται από το ίδρυμα- και το Πανεπιστήμιο της Κοπεγχάγης θα ανοίξουν τις πύλες τους στην πανεπιστημιούπολη Absalon, προσφέροντας πτυχία στη βιοτεχνολογία.

Κανένα άλλο ίδρυμα στη Δανία, συμπεριλαμβανομένων εκείνων που συνδέονται με μεγάλες εταιρείες όπως η Carlsberg, η Lego και η Maersk, δεν πλησιάζει την εμβέλεια του ιδρύματος της Novo. Το ίδρυμα υποστηρίζει το 27% της ιατρικής έρευνας της Δανίας. Χρηματοδοτεί το έργο και τους μισθούς 9.500 επιστημόνων, σχεδόν τόσων όσοι εργάζονται στην ίδια τη Novo.

Πάραυτα, όπως αναφέρει το Bloomberg, οι ανησυχίες σχετικά με την ακαδημαϊκή ελευθερία και τις ερευνητικές προτεραιότητες έχουν αυξηθεί παράλληλα με το χρηματοδοτικό αποτύπωμα της Novo. Η Βίμπκε Μαρί Γιούνκ, αναπληρώτρια καθηγήτρια πολιτικών επιστημών στο Πανεπιστήμιο της Κοπεγχάγης, η οποία ερευνά το lobbying, δήλωσε ότι ο κίνδυνος που δυνητικά ενέχει μια μεγάλη εταιρεία όπως η Novo είναι ότι τα συμφέροντά της θα μπορούσαν να επισκιάσουν ή ακόμη και να θέσουν σε κίνδυνο την έρευνα σε άλλα θέματα.

Η άνοδος της Novo εξασφάλισε πρόσβαση σε υψηλόβαθμους πολιτικούς και επιρροή στην εθνική πολιτική. Ο Γιόργκενσεν, διευθύνων σύμβουλος της Novo, είναι τώρα μέλος του διοικητικού συμβουλίου της κεντρικής τράπεζας της Δανίας. Ο Μαντς Κρόγκσγκαρντ Τόμσεν, διευθύνων σύμβουλος του Ιδρύματος Novo Nordisk και πρώην επικεφαλής έρευνας και ανάπτυξης της Novo, δήλωσε ότι συναντάται πολύ συχνά με υπουργούς της κυβέρνησης για να μελετήσουν το πού κατευθύνεται η Δανία. Η υπουργός Παιδείας και Έρευνας Κριστίνα Έγκελουντ ανακοίνωσε τον Νοέμβριο ότι η κυβέρνηση θα εξετάσει μέτρα για την προσέλκυση περισσότερων διεθνών φοιτητών στη Δανία, αφού η εταιρεία κατέστησε σαφές ότι αυτό αποτελεί καίριο ζήτημα για την ίδια.

Οι εμπειρογνώμονες έχουν προειδοποιήσει ότι η αυξανόμενη εξάρτηση της Δανίας από τη Novo καθιστά δυσκολότερο για τους εκλεγμένους αξιωματούχους και τους δημόσιους υπαλλήλους να αμφισβητήσουν όρους που επωφελούν την εταιρεία και το ίδρυμά της. 

Απαντώντας σε ερωτήσεις σχετικά με τη σχέση του ιδρύματος με τη φαρμακοβιομηχανία, ο Τόμσεν απέρριψε την άποψη ότι υπάρχει οποιαδήποτε μεροληψία στις επιχορηγήσεις του. 

Ο Γιόργκενσεν, από την πλευρά του, έχει δηλώσει ότι η εταιρεία δεν επιδιώκει ειδική μεταχείριση στην εγχώρια αγορά της. Ωστόσο, έχει επωφεληθεί από την laissez-faire προσέγγιση της χώρας στην τιμολόγηση των φαρμάκων. Οι εταιρείες φαρμάκων στη Δανία είναι ελεύθερες να καθορίζουν τις δικές τους τιμές, μια πολιτική που προέκυψε ως αποτέλεσμα της μεγάλης φαρμακοβιομηχανίας της χώρας. Αυτό επέτρεψε στη Novo να χρεώνει σχεδόν διπλάσια τιμή ανά δόση Ozempic από ό,τι στις μεγαλύτερες ευρωπαϊκές αγορές, ενώ μια γενναιόδωρη πολιτική επιστροφής χρημάτων για το φάρμακο σημαίνει ότι η δημόσια ασφάλιση καλύπτει το μεγαλύτερο μέρος του κόστους.

Η πολιτική αυτή οδήγησε σε έναν τεράστιο λογαριασμό για το εθνικό σύστημα υγείας της Δανίας. Οι αρχές δαπάνησαν 200 εκατομμύρια δολάρια για το Ozempic το 2023, το 8% του συνόλου των δαπανών για φάρμακα, διπλάσια από το προηγούμενο έτος. Οι αξιωματούχοι προειδοποίησαν ότι εάν το κόστος συνεχίσει να αυξάνεται, θα χρειαστούν περικοπές.

Η αντίδραση πολιτικών και πολιτών άσκησε πίεση στη Novo να μειώσει τις τιμές της. Πρόσφατα, μάλιστα, η εταιρεία μείωσε το κόστος του Ozempic στη Δανία από 188 δολάρια σε 125 δολάρια μηνιαίως. 

Το φαινόμενο Nokia

Πέρυσι, εννέα δημόσιοι υπάλληλοι από το υπουργείο Οικονομίας της Δανίας επισκέφθηκαν τη Novo στο πλαίσιο της προετοιμασίας της τριετούς οικονομικής αξιολόγησης της κυβέρνησης. Το έγγραφο 228 σελίδων, που δημοσιεύθηκε τον Αύγουστο, ανέφερε τη Novo Nordisk 31 φορές και περιείχε αρκετές αναφορές στα Ozempic και Wegovy, μια εξαιρετικά ασυνήθιστη κίνηση για μια έκθεση που συνήθως αποφεύγει να αναφέρει ονομαστικά εταιρείες ή προϊόντα.

Ενώ οι συντάκτες σημείωσαν ότι η Novo έχει περιορισμένη σημασία όσον αφορά την απασχόληση σε σχέση με την παραγωγή, η έκθεση ωστόσο προκάλεσε ανησυχία ότι η χώρα βρίσκεται σε μια σχέση παρόμοια με αυτή μεταξύ της Φινλανδίας και της Nokia. 

Στα τέλη της δεκαετίας του 1990, η άνοδος της εταιρείας τηλεπικοινωνιών μεταμόρφωσε το σκανδιναβικό έθνος από παραγωγό πρώτων υλών σε μια οικονομία υψηλής τεχνολογίας.

Στο αποκορύφωμά της, η Nokia αντιπροσώπευε το 4% του φινλανδικού ΑΕΠ και ήταν – όπως και η Novo – η πολυτιμότερη εταιρεία της Ευρώπης, δημιουργώντας τη μισή οικονομική ανάπτυξη της χώρας και αποφέροντας το 1/5 του συνόλου των εταιρικών φόρων.

Ωστόσο, το 2009, ταλαιπωρημένο από την ευρωπαϊκή κρίση χρέους, το ΑΕΠ της Φινλανδίας μειώθηκε κατά 8,1%, με την κατάρρευση της Nokia να εκτιμάται ότι ευθύνεται σχεδόν για το ήμισυ. Οι Φινλανδοί απέτυχαν να αναδιαμορφώσουν ανάλογα τον δημόσιο τομέα τους και η χώρα δεν έχει δημιουργήσει πλεόνασμα στον προϋπολογισμό της έκτοτε.

Είτε ο συσχετισμός μεταξύ της Nokia και της Novo αποδειχθεί πραγματικός είτε όχι, το μέγεθος της Novo προκαλεί ήδη προβλήματα στη Δανία. 

Τα σχέδια της Novo δεσμεύουν τις υπηρεσίες αδειοδότησης, προκαλώντας καθυστερήσεις σε άλλες εταιρείες. Οι κτηματομεσίτες στο Kalundborg αναφέρουν ότι οι ηλικιωμένοι αναγκάζονται να εγκαταλείψουν την πόλη επειδή η εισροή εργαζομένων της Novo καθιστά σχεδόν αδύνατη την εύρεση ενοικιαζόμενης κατοικίας.

Είναι επίσης ολοένα και πιο σαφές ότι ενώ η Novo γιγαντώνεται, η σκανδιναβική χώρα μπορεί σύντομα να αποδειχθεί πολύ μικρή για τη Novo.

Κατά έναν ειρωνικό τρόπο, η τεράστια επιτυχία της Novo είναι αυτή που μπορεί τελικά να επιτρέψει στη Δανία να απεξαρτηθεί από τη φαρμακοβιομηχανία. «Η Novo Nordisk συμβάλλει στην εδραίωση της θέσης της Δανίας ως μια από τις κορυφαίες περιοχές στον τομέα της φαρμακοβιομηχανίας/medtech/biotech στην Ευρώπη», δήλωσε ο αντιπρόεδρος του ATP, Κλάους Μπέρνερ Μόλερ, του μεγαλύτερου συνταξιοδοτικού ταμείου της Δανίας, το οποίο κατέχει μετοχές της Novo. «Αυτό θα μπορούσε να διευκολύνει στο μέλλον την προσέλκυση κεφαλαίων και επαγγελματιών από το εξωτερικό, γεγονός που θα βοηθήσει ολόκληρο τον κλάδο και θα περιορίσει έτσι μακροπρόθεσμα την εξάρτηση της Δανίας από τη Novo Nordisk».

Εν τω μεταξύ, απειλές στην κυριαρχία της Novo ήδη διαφαίνονται. Η ανταγωνίστρια Eli Lilly & Co. εισήγαγε φέτος ένα πιο αποτελεσματικό και ελαφρώς φθηνότερο φάρμακο για την παχυσαρκία, το οποίο οι αναλυτές αναμένουν ότι τελικά θα γίνει το φάρμακο με τις περισσότερες πωλήσεις στον κόσμο. 

Οι ρυθμιστικές παρεμβάσεις αποτελούν έναν άλλο σημαντικό κίνδυνο, ιδίως στις ΗΠΑ, μακράν τη μεγαλύτερη αγορά της Novo. Τα διπλώματα ευρεσιτεχνίας της Novo για το Ozempic και το Wegovy λήγουν στις ΗΠΑ το 2032 και στην Ευρώπη ένα χρόνο νωρίτερα, σύμφωνα με την ετήσια έκθεση της εταιρείας. Παρόλο που οι επενδυτές αναμένουν ότι οι πωλήσεις του Ozempic θα καταγράψουν μείωση νωρίτερα από τις ημερομηνίες λήξης αυτές, το όλο σύστημα εξακολουθεί να δίνει στη Novo και στη Δανία χρόνο για να διαφοροποιηθεί πέρα από τα φάρμακα για τον διαβήτη και την απώλεια βάρους.

Διαβάστε ακόμη

Νομοσχέδιο: Τριπλή «φάκα» με τσουχτερά πρόστιμα για τα Ι.Χ.

Ρεκόρ πώλησης στο Λονδίνο – 75 εκατομμύρια λίρες για έπαυλη Ελληνίδας designer (pics+vid)

Γιατί η Shein είναι η πιο επιτυχημένη start up της δεκαετίας (πίνακας)

Για όλες τις υπόλοιπες ειδήσεις της επικαιρότητας μπορείτε να επισκεφτείτε το Πρώτο ΘΕΜΑ