Η επιστροφή του Ντόναλντ Τραμπ είναι αναμφίβολα αρνητική για τη Γερμανία. Εξαιτίας του μεγάλου εμπορικού πλεονάσματος με τις ΗΠΑ, το Βερολίνο έχει γίνει για καιρό ο αποδιοπομπαίος τράγος του προστατευτισμού του εκλεγμένου προέδρου. Παρόλα αυτά, η πρόσφατη κατάρρευση του τρικομματικού συνασπισμού της Γερμανίας και η ενδεχόμενη νίκη του συντηρητικού ηγέτη Φρίντριχ Μερτς στις εθνικές εκλογές του Φεβρουαρίου δίνουν μια ευκαιρία να επανακαθοριστούν οι σχέσεις και να διαμορφωθούν οικονομικές πολιτικές που θα βοηθήσουν τελικά να γεφυρωθούν οι διαφορές.
Δεν είναι οι γερμανικές εξαγωγές το πρόβλημα. Το ζήτημα έγκειται στην έλλειψη εισαγωγών και δαπανών. Η επόμενη γερμανική κυβέρνηση θα πρέπει συνεπώς να επικεντρωθεί στην ενίσχυση της εγχώριας ζήτησης και στην αύξηση των δημόσιων και ιδιωτικών επενδύσεων. Στη συνέχεια, θα πρέπει να επιτρέψει στον Τραμπ να θεωρήσει αυτά τα επιτεύγματα ως δική του νίκη.
Ο Μερτς, εύπορος πρώην δικηγόρος και πρόεδρος του εποπτικού συμβουλίου του γερμανικού τμήματος της BlackRock Inc., θα μπορούσε να αποτελέσει ισχυρό αντίπαλο για τον Τραμπ: και οι δύο μιλούν τη «γλώσσα» του χρήματος. Η λαϊκιστική ρητορική του υποψηφίου του CDU δεν είναι πάντα αποδεκτή στη Γερμανία, αλλά ο μελλοντικός ένοικος του Λευκού Οίκου ίσως την αντιμετωπίσει θετικά.
Η περιφρόνηση του εκλεγμένου Αμερικανού προέδρου προς τον Οργανισμό του Βορειοατλαντικού Συμφώνου θα έπρεπε να ανησυχήσει τον ένθερμο υποστηρικτή της Ατλαντικής Συμμαχίας. Ωστόσο, φαίνεται να συμφωνεί με την επιμονή του Τραμπ για μεγαλύτερες αμυντικές δαπάνες από τη Γερμανία. (Ενώ η Γερμανία θα εκπληρώσει φέτος τη δέσμευση της Συμμαχίας για δαπάνες 2% του ΑΕΠ στην Άμυνα, για πρώτη φορά εδώ και δεκαετίες, αυτό αποτελεί το ελάχιστο που απαιτείται μετά τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία και τη φθορά των αμερικανικών εγγυήσεων ασφαλείας).
Το εμπόριο φαίνεται να αποτελεί ένα πολύ πιο δύσκολο ζήτημα: Η αύξηση των τιμών της ενέργειας και των βασικών εμπορευμάτων το 2022 μείωσε μόνο προσωρινά τις εξωτερικές ανισορροπίες της Γερμανίας, και η χώρα αναμένεται να έχει πλεόνασμα τρεχουσών συναλλαγών άνω του 6% του ΑΕΠ κατά μέσο όρο έως το 2027, σύμφωνα με την S&P Global Ratings.
Εν μέσω ανεπαρκούς ζήτησης από την Κίνα, η μεγαλύτερη οικονομία της Ευρώπης εξαρτάται ολοένα και περισσότερο από τις εξαγωγές προς τις ΗΠΑ – το διμερές εμπορικό πλεόνασμα αγαθών της Γερμανίας με τις ΗΠΑ ανήλθε πέρυσι σε ρεκόρ 63,3 δισ. ευρώ (67 δισ. δολάρια).
Το Βερολίνο δεν ελέγχει την εσωτερική εμπορική πολιτική, καθώς αυτή ανήκει στην αρμοδιότητα της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ωστόσο, εάν ο Τραμπ υλοποιήσει την απειλή του να επιβάλει δασμούς έως και 20% στις εισαγωγές, η Γερμανία θα πληγεί σοβαρά – η Bundesbank έχει προειδοποιήσει ότι αυτές οι απειλούμενες εισφορές θα μπορούσαν να κοστίσουν 1% του ΑΕΠ της. Δεν είναι σαφές πώς το να αναγκάσει τον σύμμαχό της να επιστρέψει στην ύφεση ωφελεί τις ΗΠΑ – πιθανότατα θα αποδυναμώσει το ευρώ, ενισχύοντας έτσι περαιτέρω το εμπορικό πλεόνασμα της Γερμανίας.
Ο Τραμπ έχει εμμονή με τις γερμανικές αυτοκινητοβιομηχανίες – οι οποίες εξάγουν περισσότερα προϊόντα στις ΗΠΑ απ’ ό,τι εξάγουν οι αμερικανικές στη Γερμανία – και επιθυμεί να κατασκευάζουν τα προϊόντα τους στις ΗΠΑ.
Η πραγματικότητα, όμως, είναι ότι ήδη το κάνουν. Ενώ οι Porsche που οδηγούν οι Αμερικανοί κατασκευάζονται στην Ευρώπη, η BMW AG και η Mercedes-Benz Group AG διαθέτουν τεράστια εργοστάσια στις ΗΠΑ. Στην πραγματικότητα, οι ΗΠΑ είναι μακράν ο μεγαλύτερος αποδέκτης γερμανικών άμεσων επενδύσεων, με το σύνολο να ανέρχεται σε σχεδόν μισό τρισ. ευρώ.
Οι εξαγωγές κεφαλαίου αποτελούν την άλλη πλευρά του νομίσματος του μεγάλου πλεονάσματος τρεχουσών συναλλαγών της Γερμανίας: καθώς η χώρα δεν αγοράζει ισότιμη ποσότητα αγαθών από το εξωτερικό, οι υπερβάλλουσες αποταμιεύσεις της ανακυκλώνονται στο εξωτερικό. Ωστόσο, το γεγονός ότι η Γερμανία έχει δει περισσότερα από 650 δισ. ευρώ σε καθαρές εκροές κεφαλαίου από το 2010 αρχίζει να προκαλεί προβλήματα.
Ο Μερτς θεωρεί αυτή τη φυγή κεφαλαίων ως ένδειξη της συρρικνούμενης ελκυστικότητας της χώρας για την εγκατάσταση επιχειρήσεων.
Όταν η Γερμανία αντιμετώπισε για τελευταία φορά μια σοβαρή οικονομική κρίση πριν από δύο δεκαετίες, ο κεντροαριστερός συνασπισμός του Γκέρχαρντ Σρέντερ ψήφισε τις λεγόμενες μεταρρυθμίσεις Χαρτς για να ενισχύσει την απασχόληση και να βελτιώσει τη διεθνή ανταγωνιστικότητα της Γερμανίας. Ωστόσο, η μείωση του μισθολογικού κόστους συνέβαλε στην αύξηση του πλεονάσματος του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών.
Αυτή τη φορά, η προσοχή πρέπει να στραφεί στην ενίσχυση της εγχώριας κατανάλωσης και των επενδύσεων, σύμφωνα με το Bloomberg. Παρόλο που οι Γερμανοί απολαμβάνουν πρόσφατα αυξήσεις μισθών ως μέτρο κατά του πληθωρισμού, η τάση για αποταμίευση παραμένει εξαιρετικά υψηλή, γύρω στο 11% του διαθέσιμου εισοδήματος.
Αυτή η τάση προς τη λιτότητα αντανακλά αναμφίβολα τη χαμηλή εμπιστοσύνη στις οικονομικές προοπτικές της Γερμανίας, τη μεγάλη γενιά των baby-boomers που πλησιάζει στη συνταξιοδότηση, καθώς και την τεράστια ανισότητα στον πλούτο. Οι πλούσιοι αποταμιεύουν κατά κόρον, ενώ όσοι βρίσκονται χαμηλά στην εισοδηματική κλίμακα δυσκολεύονται να τα βγάλουν πέρα, παρά τις αυξήσεις του κατώτατου μισθού.
Το πρόβλημα που προκύπτει είναι ότι, όταν οι εταιρείες και τα νοικοκυριά είναι απρόθυμα να ξοδέψουν και η κυβέρνηση προσπαθεί να ισορροπήσει τον προϋπολογισμό, η οικονομία παραμένει στάσιμη, στα επίπεδα του 2019.
H Γερμανία πρέπει να ενισχύσει τη δημοσιονομική της ισχύ μέσω της μεταρρύθμισης του λεγόμενου φρένου χρέους, για τη χρηματοδότηση των αναγκαίων δημόσιων επενδύσεων. Τώρα που ο Μερτς έχει μεγαλύτερες πιθανότητες να κυβερνήσει, φαίνεται να είναι πιο ανοιχτός στην ιδέα.
Ωστόσο, η Γερμανία πρέπει επίσης να βρει τρόπους να απορροφήσει στο εσωτερικό της χώρας το μεγαλύτερο μέρος των αποταμιεύσεων των επιχειρήσεων και των νοικοκυριών. Ο Μερτς υποστηρίζει τη κινητοποίηση μέρους των τρισεκατομμυρίων ευρώ που οι Γερμανοί καταθέτουν σε τραπεζικούς λογαριασμούς χαμηλής απόδοσης, για δαπάνες υποδομών – μια πολλά υποσχόμενη ιδέα.
Αξίζει επίσης να εξεταστεί το ενδεχόμενο πριμοδότησης των επιχειρηματικών επενδύσεων με κρατική χρηματοδότηση, όπως προτείνει ο υπουργός Οικονομίας Ρόμπερτ Χάμπεκ. Παράλληλα, δεδομένης της χρόνιας έλλειψης κατοικιών, η Γερμανία θα πρέπει να ελαφρύνει το ρυθμιστικό της πλαίσιο από επαχθείς διατάξεις, ώστε να ενισχύσει τις επενδύσεις στον τομέα της στέγασης.
Ένας άλλος λόγος για τον οποίο οι Γερμανοί αποταμιεύουν τόσο μεγάλα ποσά είναι ότι γνωρίζουν πως το διανεμητικό συνταξιοδοτικό σύστημα – σύμφωνα με το οποίο οι συντάξεις των τωρινών συνταξιούχων χρηματοδοτούνται από τους σημερινούς εργαζόμενους – δεν είναι βιώσιμο, καθώς ο πληθυσμός σε ηλικία εργασίας ενδέχεται να μειωθεί λόγω του δημογραφικού προβλήματος. Επομένως, η επόμενη κυβέρνηση θα πρέπει να προωθήσει τη μεταρρύθμιση των συνταξιοδοτικών διατάξεων, ώστε να επιτρέπει περισσότερες φορολογικά ευνοούμενες αποταμιεύσεις σε μετοχές, οι οποίες μακροπρόθεσμα θα αποφέρουν καλές αποδόσεις.
Η παροχή κινήτρων για περισσότερες ώρες εργασίας και η βελτίωση της παιδικής μέριμνας για όσους εργάζονται σήμερα με σύμβαση μερικής απασχόλησης (συχνά γυναίκες) θα μπορούσε να αυξήσει τα διαθέσιμα εισοδήματα και να βοηθήσει στην αναχαίτιση της έλλειψης εργατικού δυναμικού. Το ίδιο θα συνέβαινε και με την προσφορά φορολογικών κινήτρων σε όσους είναι πρόθυμοι να καθυστερήσουν να βγουν στη σύνταξη, καθώς και μέσω της αύξησης του ορίου συνταξιοδότησης (το οποίο προβλέπεται να ανέλθει στα 67 έτη έως το 2031), ώστε να αντικατοπτρίζει καλύτερα το αυξημένο προσδόκιμο ζωής.
Το να πειστεί ο Τραμπ ότι μέτρα όπως αυτά θα ενισχύσουν τελικά τη ζήτηση για τα αμερικανικά προϊόντα θα είναι ένα δύσκολο εγχείρημα. Ωστόσο, ο Μερτς έχει μεγαλύτερες πιθανότητες από τους υπόλοιπους.
Διαβάστε ακόμη
ΗΠΑ: Η επιλογή του Μπέσεντ για ΥΠΟΙΚ δίνει «ανάσα» στις παγκόσμιες αγορές (γράφημα)
Ψάχνετε για δουλειά; Τι να αποφύγετε σε μια συνέντευξη – Οι 3+1 λεπτομέρειες που μετράνε
Real Consulting: Πότε αναμένεται να γίνει η μετάταξη – Τα σχέδια και οι εξαγορές στο εξωτερικό
Για όλες τις υπόλοιπες ειδήσεις της επικαιρότητας μπορείτε να επισκεφτείτε το Πρώτο Θέμα