Τις πρώτες πρωινές ώρες της 6ης Μαΐου 2023, μια έκρηξη σημειώθηκε σε τράπεζα στη γερμανική πόλη Bad Homburg, στέλνοντας θρυμματισμένα τζάμια σε απόσταση 30 μέτρων. Δύο άνδρες είχαν εισβάλει στο κτίριο και είχαν γεμίσει το ΑΤΜ με εκρηκτικά. Μόλις η συσκευή έκανε τη δουλειά της, άρπαξαν 165.000 ευρώ σε μετρητά, μπήκαν στο αυτοκίνητο διαφυγής που τους περίμενε και έφυγαν βιαστικά μέσα στη νύχτα.
Η κλοπή διήρκεσε μόλις λίγα λεπτά.
Σχεδόν κάθε μέρα -ή συνήθως, κάθε βράδυ- ανατινάζεται ένα ΑΤΜ κάπου στη Γερμανία. Η μεγαλύτερη οικονομία της Ευρώπης έχει γίνει ο πρωταρχικός στόχος για εξελιγμένες επιχειρήσεις από οργανωμένες εγκληματικές ομάδες. Πολύ λίγοι άνθρωποι ληστεύουν πλέον τράπεζες, δεν αξίζει τον κόπο. Οι βομβιστικές επιθέσεις σε ΑΤΜ είναι ταχύτερες, λιγότερο επικίνδυνες και και η λεία είναι σημαντικά μεγαλύτερη.
Η Ομοσπονδιακή Υπηρεσία Εγκληματολογικής Αστυνομίας παρακολουθεί αυτό το είδος εγκλήματος από το 2005, όταν οι αριθμοί άρχισαν να αυξάνονται σε όλη την Ευρώπη. Δέκα χρόνια αργότερα, αυξήθηκαν κατακόρυφα στη Γερμανία. Οι επιθέσεις διπλασιάστηκαν το 2016 σε 318 και κορυφώθηκαν το 2022, όταν ανατινάχθηκαν 496 ΑΤΜ.
«Βλέπουμε ανατινάξεις ΑΤΜ σε όλο τον κόσμο, αλλά η ένταση που βιώνουμε στη Γερμανία είναι πραγματικά μια κατηγορία από μόνη της», δήλωσε ο Στέφαν Λέσμαν, επικεφαλής ασφαλείας της εταιρείας κατασκευής ΑΤΜ Diebold Nixdorf, ηγέτη της αγοράς για τα μηχανήματα στην ΕΕ.
Οι λόγοι πίσω από αυτό είναι απλοί: Η Γερμανία συνορεύει με τις Κάτω Χώρες, όπου εδρεύουν τα δίκτυα του Άμστερνταμ και της Ουτρέχτης που ενορχηστρώνουν τις περισσότερες επιθέσεις. Η Ολλανδία αποτελούσε παλαιότερα το επίκεντρο αυτών των βομβιστικών επιθέσεων, αλλά μέχρι το 2015, οι Ολλανδοί είχαν μειώσει τον αριθμό των ΑΤΜ σε εθνικό επίπεδο από 20.000 σε 5.000, είχαν οχυρώσει τα εναπομείναντα και είχαν ενθαρρύνει τις επιχειρήσεις και τους κατοίκους να απεξαρτηθούν από τα μετρητά.
Με λίγους στόχους να έχουν απομείνει στην πατρίδα τους, οι δράστες πήγαν ανατολικά: στη Γερμανία.
Αυτό που βρήκαν ήταν ένας παράδεισος για τους βομβιστές ΑΤΜ. Υπάρχουν περισσότερα από 50.000 ΑΤΜ στη χώρα, και όπως το έθεσε η εθνική κεντρική τράπεζα σε έκθεση του Ιανουαρίου, «τα μετρητά έχουν ιδιαίτερη κοινωνική σημασία». Σύμφωνα με μελέτη της Bundesbank του 2023, η συντριπτική πλειονότητα των 83,3 εκατομμυρίων κατοίκων της Γερμανίας ζει σε απόσταση ενός χιλιομέτρου από ένα ΑΤΜ. Επιπλέον, το εκτεταμένο εθνικό δίκτυο αυτοκινητοδρόμων της χώρας δίνει στους επιτιθέμενους έναν εύκολο τρόπο διαφυγής.
Η αποκέντρωση της Γερμανίας λειτουργεί επίσης υπέρ των εγκληματιών: σε αντίθεση με τις Κάτω Χώρες, οι οποίες διαθέτουν μόνο τέσσερις τράπεζες, η Γερμανία διαθέτει έναν πιο ποικιλόμορφο τομέα, συμπεριλαμβανομένων εκατοντάδων ανεξάρτητων ταμιευτηρίων και δανείων. Επιπλέον, κάθε ένα από τα 16 κρατίδια της χώρας έχει επίσης τη δική του αστυνομική δύναμη, γεγονός που καθιστά τον συντονισμό πρόκληση.
Ο Αχίμ Σμιτζ είναι επικεφαλής της κεντρικής αστυνομικής μονάδας που επικεντρώνεται στις βομβιστικές επιθέσεις σε ΑΤΜ στη Βόρεια Ρηνανία Βεστφαλία, το πρώτο γερμανικό κρατίδιο που έγινε στόχος πριν από μια δεκαετία. Ο Σοιτζ και οι συνάδελφοί του έχουν συλλάβει εκατοντάδες υπόπτους και έχουν κερδίσει αυστηρές ποινές φυλάκισης όλα αυτά τα χρόνια, αλλά αυτό δεν έχει κάνει τις επιθέσεις να σταματήσουν.
«Το 2015, αρχικά πιστεύαμε ότι υπήρχε ένα κύκλωμα δραστών και ότι μόλις πιάναμε τους βασικούς ανθρώπους, θα ξεφορτωνόμασταν το πρόβλημα», δήλωσε. «Έπρεπε να εγκαταλείψουμε αυτή την υπόθεση εδώ και πάρα πολύ καιρό».
Αντ’ αυτού, ο Σμιτζ και η μονάδα του έγιναν μάρτυρες μιας φαινομενικά ατελείωτης προσφοράς νέων ανδρών που εκπαιδεύτηκαν για να εργαστούν σε άκρως εξειδικευμένες ομάδες, οι περισσότεροι από τους οποίους είναι Ολλανδοί υπήκοοι μαροκινής καταγωγής.
Τον περασμένο μήνα, η γερμανική κυβέρνηση ανακοίνωσε ότι σχεδιάζει να αυξήσει τις ποινές φυλάκισης για τις βομβιστικές επιθέσεις σε τουλάχιστον δύο και το πολύ 15 χρόνια και να επεκτείνει τις εξουσίες επιτήρησης της αστυνομίας γύρω από τις επιθέσεις. Καθώς οι εισαγγελείς προσπαθούν με διάφορους τρόπους να αποθαρρύνουν τους επίδοξους βομβιστές -συμπεριλαμβανομένης της απαγγελίας κατηγοριών σε ορισμένους για απόπειρα δολοφονίας εκτός από διακεκριμένες περιπτώσεις κλοπής- υπήρξε γκρίνια στους κόλπους των αρχών επιβολής του νόμου σχετικά με το αν οι τράπεζες κάνουν αρκετά για να αποτρέψουν αυτού του είδους τα εγκλήματα.
Το 2022, το υπουργείο Εσωτερικών της Γερμανίας συγκέντρωσε εκπροσώπους της ομοσπονδιακής και της κρατικής αστυνομίας, του χρηματοπιστωτικού τομέα, των ασφαλιστικών εταιρειών και της κεντρικής τράπεζας της χώρας για να συζητήσουν τι πρέπει να γίνει σχετικά με τις επιθέσεις. Η λεγόμενη “στρογγυλή τράπεζα” συμφώνησε σε συνιστώμενα μέτρα – όπως ο εξοπλισμός των ΑΤΜ με αμυντικές τεχνολογίες και η απομάκρυνσή τους από περιοχές υψηλού κινδύνου – αλλά δεν σταμάτησε να καθιστά τα μέτρα αυτά υποχρεωτικά.
Τα επίσημα στοιχεία για το 2023 δεν έχουν ακόμη δημοσιευθεί, αλλά οι προκαταρκτικές μετρήσεις δείχνουν ότι οι αριθμοί μειώνονται συνεχώς. Το υπουργείο επανεξετάζει την προσπάθεια το 2025 για να μετρήσει την επιτυχία της.
Από την πλευρά του, ο χρηματοπιστωτικός κλάδος της Γερμανίας αναφέρει ότι τα μέλη του έχουν δαπανήσει περισσότερα από 300 εκατομμύρια ευρώ τα τελευταία χρόνια για μέτρα ασφαλείας, όπως η εγκατάσταση συστημάτων συναγερμού και αμυντικών τεχνολογιών, το κλείδωμα των φουαγιέ των ΑΤΜ τη νύχτα και η απλή πλήρωση των μηχανημάτων με λιγότερα χρήματα. Παρόλα αυτά, οι τράπεζες παραμένουν παγιδευμένες σε ένα είδος κούρσας εξοπλισμών με το οργανωμένο έγκλημα.
Όταν τα φουαγιέ των ΑΤΜ εξοπλίστηκαν με συστήματα ομίχλης – τα οποία γεμίζουν γρήγορα ένα δωμάτιο με πυκνό καπνό σε περίπτωση επίθεσης – οι συμμορίες άρχισαν να φέρνουν φυσητήρες φύλλων. Όταν τα ΑΤΜ οχυρώθηκαν ώστε να είναι πιο δύσκολο να ανατιναχθούν, οι δράστες διπλασίασαν τις προσπάθειές τους και πέρασαν από τα εκρηκτικά αερίου σε στερεά πυροτεχνικά υλικά. Συνολικά, το Ομοσπονδιακό Γραφείο Εγκληματολογικής Αστυνομίας της Γερμανίας εκτιμά ότι το ποσοστό επιτυχίας αυτών των επιθέσεων είναι πλέον περίπου 60%.
«Δεν ξέρουμε τι τακτικές θα σκαρφιστούν αύριο αυτοί οι δράστες», δήλωσε ο Λέσμαν. «Δεν μπορούμε να αναπτύξουμε μηχανές που να είναι 100% ασφαλείς – υπάρχουν όρια, τόσο από φυσική άποψη όσο και από άποψη κόστους».
Οι αντικλεπτικές λύσεις μπορούν επίσης να δημιουργήσουν τα δικά τους προβλήματα. Οι τεχνολογίες βαφής με μελάνι, τις οποίες ο Λέσσμαν περιέγραψε ως «την πιο ευρέως χρησιμοποιούμενη μέθοδο παγκοσμίως» για την αποτροπή επιθέσεων, περιέχουν χημικές ουσίες που, σύμφωνα με την Bundesbank, είναι αδύνατο να ξεπλυθούν, καθιστώντας τα χαρτονομίσματα άχρηστα μετά τη βαφή τους. Τα νεότερα συστήματα συγκόλλησης τραπεζογραμματίων παρουσιάζουν παρόμοιο πρόβλημα. Η κεντρική τράπεζα της Γερμανίας θα αποζημιώσει τους δανειστές τόσο για τα βαμμένα όσο και για τα κολλημένα τραπεζογραμμάτια, αν και χρεώνει ένα τέλος εάν καταστράφηκαν λόγω λανθασμένης ενεργοποίησης – κάτι που ισχύει για τη συντριπτική πλειονότητα των υποβαλλόμενων αιτήσεων επιστροφής, σύμφωνα με την Bundesbank. Το 2023, οι δανειστές υπέβαλαν περίπου 500.000 χαρτονομίσματα που λερώθηκαν λόγω ψευδούς συναγερμού. Η Bundesbank αρνήθηκε να αποκαλύψει την αξία τους.
Τελικά, δεν υπάρχει τέλειος τρόπος για την προστασία ενός ΑΤΜ. Οι δανειστές έχουν οχυρώσει τα συστήματά τους, έχουν κατασκευάσει υπαίθρια περίπτερα για να φιλοξενούν τα μηχανήματά τους και έχουν εγκαταστήσει τα λεγόμενα rear-feeders που διανέμουν μετρητά στα μηχανήματα μέσω ενός τοίχου που συνδέεται με ένα πίσω δωμάτιο. Ωστόσο, οι επιτιθέμενοι συνεχίζουν να χτυπούν, αναγκάζοντας ορισμένες τράπεζες να κλείσουν οριστικά ορισμένα υποκαταστήματα. Οι ιδιοκτήτες δεν είναι πρόθυμοι να νοικιάσουν σε τράπεζες με ΑΤΜ, ειδικά όταν υπάρχουν διαμερίσματα στο ίδιο κτίριο.
«Η αφαίρεση των ΑΤΜ μπορεί να είναι η έσχατη λύση» δήλωσε η DGSV, μια ομάδα πίεσης των τραπεζών, σχετικά με την πρόληψη τέτοιων επιθέσεων. «Αυτό σίγουρα δεν είναι δημοφιλές, αλλά δεν υπάρχει εναλλακτική λύση εάν υπάρχει κίνδυνος για τη ζωή και τη σωματική ακεραιότητα».
Στα εννέα χρόνια από τότε που οι βομβιστικές επιθέσεις έγιναν σοβαρό πρόβλημα, τα γερμανικά κρατίδια της Βόρειας Ρηνανίας-Βεστφαλίας, της Έσσης και της Κάτω Σαξονίας, τα οποία είχαν αρχικά πληγεί περισσότερο, κατάφεραν να περιορίσουν τις επιθέσεις. Όλα αποδίδουν την επιτυχία τους σε έναν συνδυασμό μέτρων: στη χρήση ψηφιακών εργαλείων που τους επιτρέπουν να εντοπίζουν τους δράστες σχεδόν σε πραγματικό χρόνο, στη στενότερη συνεργασία με την ολλανδική αστυνομία, στο να πείσουν τις τράπεζες να υιοθετήσουν τις συστάσεις της στρογγυλής τραπέζης και στην κατηγοριοποίηση των μεμονωμένων ΑΤΜ ανάλογα με τα επίπεδα κινδύνου.
Οι προσπάθειες αυτές έχουν αναγκάσει τους βομβιστές να κινηθούν νότια, στα γερμανικά κρατίδια της Βαυαρίας και της Βάδης-Βυρτεμβέργης, ακόμη και στην Αυστρία και την Ελβετία. Τους τελευταίους μήνες, η περιοχή γύρω από τη Βασιλεία γνώρισε ένα κύμα επιθέσεων.
Σχεδόν κάθε μέρα, μια οργανωμένη εγκληματική ομάδα ανατινάζει ένα ΑΤΜ κάπου στη Γερμανία.
Ο Γενς Μπούριχτερ ασχολείται με υποθέσεις βομβιστικών επιθέσεων σε ΑΤΜ για την αστυνομία της Κάτω Σαξονίας από το 2015. Για δύο χρόνια, υπηρέτησε στην Europol, οργανώνοντας συνέδρια και συντονίζοντας τη διασυνοριακή επικοινωνία για να διασφαλίσει ότι η αστυνομία σε όλη την Ευρώπη συνεργάζεται για την πρόληψη των επιθέσεων.
Όπως πολλοί συνάδελφοί του, είναι βέβαιος ότι η Γερμανία πρέπει να διδαχθεί από τις Κάτω Χώρες και να μειώσει δραστικά τον αριθμό των ΑΤΜ και τη συνολική χρήση μετρητών. Γνωρίζει όμως επίσης ότι κανείς δεν θα κερδίσει τις εκλογές στη Γερμανία κάνοντας εκστρατεία για το τέλος των ΑΤΜ.
«Δεν θα μπορέσουμε να αλλάξουμε τα πάντα», δήλωσε. «Ο πατέρας μου είναι 70 ετών, δεν θα πάει με κάρτα για να πληρώσει το ψωμί στον φούρνο».
Διαβάστε ακόμη:
Οδικός τουρισμός: Ποιοι προορισμοί ευνοούνται και ποιοι «βλέπουν» πτώση τουριστών
Boba tea: Η νέα φρενίτιδα στο Instagram – Γνωρίστε την οικογένεια που το δημιούργησε
Εργασιακό άγχος και burn out: Τα 5 tips για λιγότερο άγχος και περισσότερη ηρεμία
Για όλες τις υπόλοιπες ειδήσεις της επικαιρότητας μπορείτε να επισκεφτείτε το Πρώτο ΘΕΜΑ