Εάν ο Βλαντιμίρ Πούτιν κατέστησε ένα πράγμα ξεκάθαρο στο πέρασμα του χρόνου είναι ότι καμία άλλη δύναμη παρά μόνο η Ρωσία, ούτε οι ΗΠΑ, ούτε η Ευρωπαϊκή Ένωση ούτε καν η Κίνα – δεν επιτρέπεται να παρεμβαίνει σε υποθέσεις που αφορούν πρώην σοβιετικά εδάφη.
Φαίνεται ότι ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν δεν έλαβε το μήνυμα. Αυξάνοντας την υποστήριξη προς το Αζερμπαϊτζάν ο Τούρκος πρόεδρος έθεσε σε δοκιμασία τη σχέση του με τη Ρωσία. Η προσέγγιση του Ερντογάν έχει ευρεία υποστήριξη στο εσωτερικό της Τουρκίας και μπορεί να φέρει αλλαγές στον Καύκασο.
Ο Ερντογάν θα μπορούσε να έχει ρόλο σε περίπτωση που επιτευχθεί μια συμφωνία για την επίλυση του ζητήματος μετά από 30 χρόνια. Ο Πούτιν όμως έχει από καιρό πιέσει για μια νέα πολυ-πολική παγκόσμια τάξη όπου οι περιφερειακές δυνάμεις θα επιδιώκουν τα συμφέροντά τους χωρίς εξωτερικές παρεμβάσεις από τις ΗΠΑ. Ο Ρώσος πρόεδρος όμως δεν περίμενε σε καμία περίπτωση την εμπλοκή του Ερντογάν.
«Ο Ερντογάν δοκιμάζει πραγματικά την υπομονή του Πούτιν», λέει ο Αλεξάντερ Ντάινκιν πρόεδρος του Ινστιτούτου Παγκόσμιας Οικονομίας και Διεθνών Σχέσεων της Ρωσικής Ακαδημίας Επιστημών. «Ερεθίζει όλο και περισσότερο τον Πούτιν». Η σχέση των δύο ήταν τεταμένη πριν ξεκινήσουν οι μάχες γύρω από το Ναγκόρνο-Καραμπάχ στις 27 Σεπτεμβρίου, παρά την αντίληψη στη Δύση ότι η Τουρκία έχει εγκαταλείψει τις ΗΠΑ και άλλους συμμάχους του ΝΑΤΟ και έχει έρθει πιο κοντά στη Μόσχα. Η Ρωσία και η Τουρκία είχαν στρατιωτικούς συμβούλους, μισθοφόρους ή στρατεύματα που έχουν αναπτυχθεί στις αντίθετες πλευρές των δύο μεγάλων συγκρούσεων, στη Συρία και τη Λιβύη. Τώρα αυξάνεται η ανησυχία στη Μόσχα ότι ενδέχεται να συναντηθούν στις… κόκκινες γραμμές στον πρώην Σοβιετικό Καύκασο, εν μέσω ισχυρισμών ότι η Τουρκία έστειλε μαχητές να βοηθήσουν το Αζερμπαϊτζάν.
Πίσω από όλα αυτά όμως κρύβεται η μάχη για το φυσικό αέριο. Η Ρωσία «βλέπει» την Τουρκία να συμπιέζει τον ρωσικό γίγαντα φυσικού αερίου, Gazprom. Η Τουρκία εισήγαγε 28% λιγότερο ρωσικό αέριο τον Ιούλιο σε σύγκριση με το προηγούμενο έτος, ενώ οι εισαγωγές από το Αζερμπαϊτζάν αυξήθηκαν κατά 22%. Η Τουρκία σύντομα θα ανοίξει επίσης έναν νέο αγωγό που θα επιτρέψει στο αζέρικο αέριο να ανταγωνίζεται άμεσα την Gazprom για μερίδιο αγοράς στην Ευρώπη.
Μιλώντας στο τουρκικό κοινοβούλιο την 1η Οκτωβρίου, ο Ερντογάν χαρακτήρισε «απαράδεκτο» το αίτημα του Πούτιν για άμεση κατάπαυση του πυρός στο Αζερμπαϊτζάν, το οποίο διατύπωσε ο Ρώσος ηγέτης σε κοινή δήλωση με τον Πρόεδρο των ΗΠΑ Ντόναλντ Τραμπ και τον Γάλλο Πρόεδρο Εμανουέλ Μακρόν. Στην ομιλία του, ο Ερντογάν είπε ότι η ομάδα του Μινσκ δεν είναι πλέον κατάλληλη για την επίλυση του ζητήματος του Ναγκόρνο Καραμπάχ ενώ συνέδεσε τα τελευταία γεγονότα με τη Ρωσία, λέγοντας ότι ήταν μέρος μιας ευρύτερης κρίσης που ξεκίνησε με την «κατοχή» της Κριμαίας. Οι ρωσικές δυνάμεις προσάρτησαν την Κριμαία το 2014, μέρος μιας σύγκρουσης στην ανατολική Ουκρανία που εξακολουθεί να παίζει..Η Ρωσία και η Γαλλία υποστηρίζουν ότι η Τουρκία έστειλε μαχητές από τη Συρία για να πολεμήσουν στο Αζερμπαϊτζάν, μια κίνηση που θα μπορούσε να εισαγάγει ένα ισλαμιστικό στοιχείο σε μια σύγκρουση που φέρνει ήδη αντιμέτωπους Μουσουλμάνους Αζέρους εναντίον χριστιανών Αρμενίων. Η Τουρκία και το Αζερμπαϊτζάν αρνήθηκαν την κατηγορία.
Το Συριακό Παρατηρητήριο για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα δήλωσε το Σάββατο ότι 36 Σύροι μαχητές σκοτώθηκαν στις μάχες γύρω από το Ναγκόρνο-Καραμπάχ τις προηγούμενες 48 ώρες. Η ομάδα ανέφερε ότι η Τουρκία είχε στείλει 1.200 Σύρους μαχητές στο Αζερμπαϊτζάν μέχρι στιγμής. «Εάν αποδειχθεί η άμεση συμμετοχή τουρκικού στρατού ή μαχητών από τη Συρία, αυτό θα είναι μια κόκκινη γραμμή», δήλωσε ο Ντάινκιν.
Η Τουρκία έχει υποστηρίξει εδώ και καιρό τους Αζέρους στη σύγκρουση του Ναγκόρνο-Καραμπάχ, αλλά η δύναμη της παρέμβασης του Ερντογάν αυτή τη φορά είναι άνευ προηγουμένου. Ο υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας Μεβλούτ Καβούσογλου είπε ότι η χώρα του θα κάνει περισσότερα αν το ζητήσει το Αζερμπαϊτζάν. Οι μεγάλης κλίμακας κοινές στρατιωτικές ασκήσεις Τουρκίας-Αζερμπαϊτζάν τελείωσαν μόλις τον Αύγουστο.
Ο στόχος του Ερντογάν στο Αζερμπαϊτζάν είναι να περιθωριοποιήσει την Ομάδα του Μινσκ και να επιβάλει την παρουσία του σε ένα νέο τραπέζι διαπραγματεύσεων για το Ναγκόρνο-Καραμπάχ. Είναι η ίδια στρατηγική που χρησιμοποίησε ο Ερντογάν στη Λιβύη, τη Συρία και την ανατολική Μεσόγειο. Αλλά εμπεριέχει επίσης κίνδυνο, επειδή ο Πούτιν μπορεί να επιτεθεί στην Τουρκία σε οποιοδήποτε από αυτά τα μέτωπα εάν η Τουρκία ξεπεράσει τις κόκκινες γραμμές.
Η Τουρκία βρίσκεται σε πολύ πιο εύθραυστη θέση από ό, τι πρέπει, λόγω της διάβρωσης της εμπιστοσύνης στις παραδοσιακές συμμαχίες της, και αυτό είναι αμοιβαίο. Η απόφαση του Ερντογάν να παραδώσει τα ρωσικά συστήματα S-400 έπαιξε ρόλο σε αυτό.
Το πρόβλημα για τη Ρωσία είναι ότι, σε αντίθεση με άλλες συγκρούσεις που είναι στον πάγο και αφορούν πρώην σοβιετικά εδάφη, δεν υπάρχει ρωσικός στρατός στο έδαφος για να ελέγξει την κατάσταση σύμφωνα με τον Ντε Βάαλ συγγραφέα του «Black Garden», ένα βιβλίο για το Ναγκόρνο-Καραμπάχ. Η Ρωσία μπορεί να καθυστερήσει να αντιδράσει δυναμικά για να δώσει ένα μάθημα στη μεταρρυθμιστική κυβέρνηση της Αρμενίας ότι «οι αντι-ρωσικές πολιτικές θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε πλήρη διακοπή της υποστήριξη», λέει ο Αρκάδι Ντουμπνόφ, αναλυτής με έδρα τη Μόσχα.