Μειώσεις φόρων, ανώτατα όρια τιμών, αυστηρότερος έλεγχος. Η μάχη της Γηραιάς Ηπείρου με τη χειρότερη κρίση ακρίβειας εδώ και πάνω από 30 χρόνια δεν έχει τελειώσει ακόμα, και τα τρόφιμα βρίσκονται πλέον στο επίκεντρο της προσοχής για κράτη και κυβερνήσεις.
Αν και ο γενικός πληθωρισμός αρχίζει να υποχωρεί, η ανοδική πίεση στις τιμές των τροφίμων παραμένει σταθερή. Αυτό σημαίνει ότι ένα μεγάλο κομμάτι των δαπανών των νοικοκυριών, η εβδομαδιαία επίσκεψη στο σούπερ μάρκετ, γίνεται -πολύ γρήγορα- ολοένα και πιο ακριβή. Για να πάρουμε μόνο ένα παράδειγμα, η ζάχαρη, που χρησιμοποιείται σε πάρα πολλά προϊόντα, εκτινάχθηκε πάνω από το υψηλότερο επίπεδο της τελευταίας δεκαετίας την περασμένη εβδομάδα.
Όπως σημειώνει το Bloomberg, για τις κυβερνήσεις, υπάρχει επείγουσα ανάγκη να δράσουν, δεδομένου ότι οι πληθωριστικές πιέσεις εντείνονται για νοικοκυριά που προσπαθούν να αντιμετωπίσουν την κρίση ακρίβειας. Το αποτέλεσμα φαίνεται ήδη στις κοινωνίες της Ευρώπης: απεργίες και διαμαρτυρίες παντού, με τους εργαζόμενους να διεκδικούν καλύτερους μισθούς.
Μάλιστα, οι μεγάλες ανατιμήσεις στα τρόφιμα δυναμιτίζουν το κλίμα αυξάνοντας τη δυσαρέσκεια των πολιτών και την απογοήτευση απέναντι στο επίσημο κράτος.
Σε ορισμένες χώρες της ευρωζώνης, οι τιμές των τροφίμων αυξάνονται με ρυθμό που δεν έχει παρατηρηθεί στη μεταπολεμική ιστορία, σύμφωνα με την ανώτερη οικονομολόγο του ομίλου Rabobank Maartje Wijffelaars. Τα στοιχεία της περασμένης εβδομάδας έδειξαν ότι ο πληθωρισμός στην ευρωζώνη υποχώρησε στο 6,9% τον Μάρτιο.
Στη Γαλλία, επιβραδύνθηκε στο 6,6%. Αλλά η αύξηση των τιμών των τροφίμων επιταχύνθηκε σε περίπου 16%. Παρόμοια είναι η κατάσταση που επικρατεί και στη Γερμανία, όπου ο πληθωρισμός των τροφίμων ξεπερνά το 20%.
Σύμφωνα με τα στοιχεία που συγκέντρωσε το πρακτορείο, στη χώρα μας ο πληθωρισμός τον Φεβρουάριο διαμορφώθηκε στο 6,5% σε ετήσια βάση. Ωστόσο, ο πληθωρισμός στα τρόφιμα έχει σκαρφαλώσει στο 14,7%. Είναι ενδεικτικό ότι ο πληθωρισμός στο κρέας έφτασε στο 20%, πάνω από τον μέσο όρο της Ευρωπαϊκής Ένωσης (17,3%). Στον αντίποδα ο πληθωρισμός στα φρούτα είναι μηδενικός, την ώρα που σε επίπεδο ΕΕ διαμορφώνεται στο 10%.
Τα παραπάνω οδηγούν τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις να λάβουν περισσότερα μέτρα για την αναχαίτιση του ρυθμού αύξησης του πληθωρισμού, υιοθετώντας πολιτικές που συνήθως ακολουθούνται από χώρες με χαμηλότερα εισοδήματα. Η Πορτογαλία κατάργησε τους φόρους σε βασικά είδη, ενώ η Γαλλία πίεσε τα σούπερ μάρκετ να περιορίσουν τα περιθώρια κέρδους και η Σουηδία ενίσχυσε τον έλεγχο στις εν λόγω επιχειρήσεις.
«Δεν πιστεύεις ότι θα συμβεί σε ένα μέρος όπως η Ευρώπη, αλλά με τις τιμές των τροφίμων να αυξάνονται κατά 15-20%, και για ορισμένα είδη διατροφής ακόμη περισσότερο, οι κυβερνήσεις γίνονται όλο και πιο νευρικές», δήλωσε ο Άνχελ Ταλαβέρα, επικεφαλής οικονομικών της Ευρώπης στην Oxford Economics. «Ο πληθωρισμός των τροφίμων είναι πραγματικά επιζήμιος και ειδικά με τις εκλογικές αναμετρήσεις ενόψει εκνευρίζει πολύ τον κόσμο».
Η αντιμετώπιση του πληθωρισμού στα τρόφιμα είναι πιο περίπλοκη από τις παρεμβάσεις στις πιο ρυθμισμένες αγορές ενέργειας. Πολλαπλοί παράγοντες οδηγούν τις τιμές σε υψηλότερα επίπεδα, από την ξηρασία και τις διαταραχές στη διακίνηση εμπορευμάτων μέχρι το κόστος των λιπασμάτων και τις ασθένειες όπως η γρίπη των πτηνών. Συν τοις άλλοις, το υψηλότερο κόστος ενέργειας και εργασίας συμπιέζει τους παραγωγούς τροφίμων και τους καλλιεργητές.
Αν και η παρέμβαση μέχρι στιγμής είναι μικρή σε σύγκριση με την τεράστια κλίμακα των μέτρων στήριξης για την ενεργειακή κρίση, εξακολουθεί να είναι ενδεικτική της αυξανόμενης ανησυχίας.
Ακολουθούν τα κυριότερα μέτρα για να τιθασευθεί ο πληθωρισμός στα τρόφιμα που έλαβαν οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις τους τελευταίους μήνες:
Φορολογικές μειώσεις
Η Πορτογαλία, όπου οι τιμές των τροφίμων αυξάνονται περισσότερο από 20% σε ετήσια βάση, θα μειώσει προσωρινά τον φόρο προστιθέμενης αξίας στο μηδέν για ένα καλάθι βασικών τροφίμων. Είναι η τελευταία χώρα που λαμβάνει τέτοια έπειτα μετά από χώρες όπως η Πολωνία και η Ισπανία.
Στην Ισπανία, τα φορολογικά μέτρα περιλαμβάνουν βασικά είδη διατροφής όπως το ψωμί και το ελαιόλαδο. Αλλά δεν ήταν αρκετά για να ανακόψουν την ραγδαία άνοδο των τιμών.
Αυτό ασκεί πίεση στον πρωθυπουργό Πέδρο Σάντσεθ, ο οποίος θα κριθεί στις κάλπες στο τέλος του έτους, να κάνει περισσότερα. Ο μικρότερος εταίρος του στον κυβερνητικό συνασπισμό, το ακροαριστερό κόμμα Unidas Podemos, έχει ζητήσει ανώτατο όριο στις τιμές των τροφίμων και έκπτωση 14% σε 20 βασικά είδη.
Η Πολωνία σχεδιάζει να διατηρήσει τον μηδενικό φόρο στα τρόφιμα μέχρι το τέλος του πρώτου εξαμήνου του 2023 και ενδέχεται να τον παρατείνει περαιτέρω. Η κυβέρνηση της Ιταλίας εξετάζει δέσμη μέτρων για τη φορολόγηση βασικών ειδών όπως τα ζυμαρικά, το ψωμί και το γάλα.
Πλαφόν στις τιμές
Τα ανώτατα όρια τιμών στα τρόφιμα είναι μια επιθετική παρέμβαση που πολλές κυβερνήσεις δεν επιθυμούν να εφαρμόσουν και υπάρχει πάντα ο κίνδυνος να αποτύχουν. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι Ουγγαρία: εισήγαγε ανώτατα όρια στις αρχές του 2022, αλλά έκτοτε ο πληθωρισμός των τιμών των τροφίμων επιταχύνθηκε σχεδόν στο 50%.
Το ανώτατο όριο σήμαινε ότι οι λιανοπωλητές έπρεπε να πουλήσουν ορισμένα προϊόντα με ζημιά, αλλά για να αντισταθμίσουν τις απώλειες αύξησαν τις τιμές σε άλλα προϊόντα. Σε μια αναδρομή στο κομμουνιστικό παρελθόν της χώρας, οι λιανοπωλητές χορήγησαν με δελτίο βασικά τρόφιμα όπως οι πατάτες ενόψει των Χριστουγέννων, δημιουργώντας ελλείψεις για τους καταναλωτές.
Ο Ούγγρος πρωθυπουργός Βίκτορ Όρμπαν δήλωσε την περασμένη εβδομάδα ότι τα μέτρα έχουν συμβάλει στον έλεγχο του πληθωρισμού, αλλά αναγνώρισε ότι «δημιουργούν προβλήματα τις προμήθειες, καθώς αποτελούν τεχνητή παρέμβαση».
Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο επέκρινε τον περασμένο μήνα τα μέτρα που περιορίζουν τη μετακύλιση των αυξήσεων των τιμών ως «μη βέλτιστα», επειδή έχουν μεγάλο κόστος και ωφελούν ακόμη και εκείνους που δεν τα χρειάζονται πραγματικά. Οι στοχευμένες μεταβιβάσεις πληρωμών είναι ο «πιο οικονομικά αποδοτικός τρόπος για την ανακούφιση των ευάλωτων νοικοκυριών», ανέφεραν οι οικονομολόγοι του Ταμείου.
Πίεση στο λιανικό εμπόριο
Για πολλές κυβερνήσεις, η πρόκληση είναι να βρουν τρόπους προκειμένου να προστατεύσουν τους καταναλωτές χωρίς να προκαλέσουν στρεβλώσεις στην αγορά.
Στη Γαλλία, όπου η εκτίναξη του κόστους των τροφίμων συνέβαλε στην εκτόξευση του πληθωρισμού σε επίπεδα-ρεκόρ τον Φεβρουάριο, ο πρόεδρος Εμανουέλ Μακρόν δέχεται πρόσθετη πίεση από τις μαζικές διαμαρτυρίες κατά της μεταρρύθμισης του συνταξιοδοτικού συστήματος.
Η κυβέρνησή του έχει διαπραγματευτεί μια συμφωνία με τα σούπερ μάρκετ που τους επιτρέπει να προβάλλουν τις ευκαιρίες με ένα επίσημο αυτοκόλλητο στα χρώματα της εθνικής σημαίας σε μειωμένες τιμές βασικών ειδών. Εκτιμά ότι οι εταιρείες θα δεχθούν πλήγμα στο περιθώριο κέρδους ύψους πολλών εκατοντάδων εκατομμυρίων ευρώ σε διάστημα τριών μηνών.
Η σοσιαλιστική κυβέρνηση της Πορτογαλίας συνεργάζεται επίσης με τους λιανοπωλητές και τους παραγωγούς τροφίμων για να προσπαθήσει να μειώσει τις τιμές. Η Modelo Continente, η μεγαλύτερη αλυσίδα σούπερ μάρκετ της χώρας, ανακοίνωσε ότι είναι πρόθυμη να δεχτεί χαμηλότερα περιθώρια κέρδους για να απορροφήσει μέρος των αυξήσεων που ανάγκασαν τους πελάτες της να περιορίσουν τις δαπάνες τους.
Αυστηρότερη εποπτεία
Με τους καταναλωτές να πιέζονται και πολλές επιχειρήσεις να απολαμβάνουν υγιή κέρδη, υπάρχουν κατηγορίες ότι το βάρος του πληθωρισμού πέφτει ολόκληρο στους αγοραστές.
Οι αλυσίδες σούπερ μάρκετ στην Πορτογαλία έχουν γίνει στόχος ελέγχων τιμών, ενώ η Ισπανία έχει ξεκινήσει μηνιαίες επαφές με καταστήματα, εταιρείες μεταφορών και παραγωγούς τροφίμων για να διασφαλίσει ότι οι μειώσεις φόρων μεταφράζονται σε χαμηλότερες τιμές για τους καταναλωτές.
Στη Σουηδία, οι παντοπώλες αντιμετώπισαν αυξημένο έλεγχο μετά τα στοιχεία που έδειξαν ότι οι τιμές των τροφίμων αυξάνονται με τον ταχύτερο ρυθμό από τις αρχές της δεκαετίας του 1950. Αυτό προκάλεσε εκκλήσεις για επιβολή ανώτατων ορίων τιμών και οι τρεις μεγαλύτεροι έμποροι τροφίμων κλήθηκαν σε συνάντηση με τον υπουργό Οικονομικών της χώρας.
Καθώς σχεδόν το 90% του σουηδικού τομέα τροφίμων κυριαρχείται από τρεις μόνο αλυσίδες, η κυβέρνηση θα ενισχύσει τη χρηματοδότηση του εθνικού παρατηρητηρίου ανταγωνισμού.
Η Νορβηγία προβαίνει σε παρόμοιες κινήσεις και ανακοίνωσε ότι ο εποπτικός της φορέας θα αποκτήσει «μεγαλύτερη δύναμη» για να παρεμβαίνει «νωρίτερα και ευρύτερα όπου βλέπει προβλήματα ανταγωνισμού».
Διαβάστε ακόμη
Από Μεγάλη Πέμπτη έως και Δευτέρα του Πάσχα η μεγάλη δοκιμασία του ηλεκτρικού συστήματος