Το μόνο καλό νέο είναι πως η παγκόσμια οικονομία έχει την ευκαιρία να αποφύγει επανάληψη της κρίσης στασιμοπληθωρισμού της δεκαετίας του ‘70.
Η ιστορική αύξηση των τιμών των εμπορευμάτων λόγω του πολέμου στην Ουκρανία, η οποία προστίθεται στον υψηλό πληθωρισμό λόγω της πανδημίας, έχει οδηγήσει αρκετούς αναλυτές σε ιστορικούς παραλληλισμούς με τη δεκαετία του ‘70.
Σύμφωνα με τον Maurice Obstefeld, πρώην επικεφαλής οικονομικό αναλυτή του ΔΝΤ «οι αναλυτές έχουν λόγο που ανησυχούν. Όσο μεγαλύτερη είναι αυτή η περίοδος των σοκ τόσο μεγαλύτερη η πιθανότητα πως οι οικονομίες θα υποφέρουν όπως τότε».
Οι περισσότεροι αναλυτές υπογραμμίζουν πως η επανάληψη της ιστορικής αυτής περιόδου μπορεί να αποφευχθεί, αλλά τα μαντάτα είναι άσχημα τόσο για τις επιχειρήσεις όσο και τους εργαζομένους.
Η μειωμένη οικονομική ανάπτυξη και η πιθανή οικονομική κρίση μπορεί να αποτελέσουν το διακύβευμα της προσπάθειας καταπολέμησης του πληθωρισμού, με τις αναπτυσσόμενες οικονομίες να πλήττονται περισσότερο.
Το πάθημα έγινε μάθημα
«Θα πρέπει να ανησυχούμε περισσότερο για την επιβράδυνση της παγκόσμιας οικονομίας παρά για τον πληθωρισμό», ανέφερε ο Kazuo Momma, πρώην επικεφαλής νομισματικής πολιτικής της κεντρικής Τράπεζας της Ιαπωνίας.
Ο λόγος έγκειται στο ότι οι κεντρικές τράπεζες όπως η Fed έχουν πάρει σημαντικά μαθήματα από το στασιμοπληθωρισμό της δεκαετίας του ‘70 και θέλουν να τον αποφύγουν πάση θυσία, σύμφωνα με τον Mark Zandi αναλυτή της Moody’s Analytics. «Θα προτιμήσουν μία οικονομική κρίση παρά επιστροφή στο σενάριο του στασιμοπληθωρισμού και μία χειρότερη κρίση στο μέλλον», υπογράμμισε ο Zandi.
Μία άλλη διαφορά με τη δεκαετία του ‘70 είναι πως οι εργαζόμενοι δε θα μπορέσουν να διαπραγματευτούν αυξήσεις στις μισθοδοσίες τους όπως έκαναν τότε. Η συνδικαλιστική δύναμη των εργαζομένων στις ΗΠΑ και τη Βρετανία έχει μειωθεί αισθητά, ενώ ακόμα και στη Γερμανία, τα συνδικάτα αποφεύγουν να μιλούν για αύξηση των μισθών των εργαζομένων την παρούσα στιγμή.
Σπιράλ
Αυτό, με τη σειρά του, σημαίνει πως το πληθωριστικό σπιράλ μεταξύ του πληθωρισμού και των μισθών που έλαβε χώρα τη δεκαετία του ‘70 δε θα επαναληφθεί. Παρ’ όλα αυτά, η πραγματικότητα αυτή ασκεί πιέσεις στα οικονομικά των νοικοκυριών, τη στιγμή που οι μισθοί παραμένουν σταθεροί ενώ οι τιμές στα σούπερ μάρκετ και τα βενζινάδικα αυξάνονται.
Η δεκαετία του ‘70 συμπεριέλαβε, παράλληλα, δύο τεράστιες ενεργειακές κρίσεις, με το εμπάργκο του ΟΠΕΚ το 1973 και την Ιρανική Επανάσταση έξι χρόνια αργότερα.
Τις τελευταίες εβδομάδες μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, η τιμή του πετρελαίου έχει σκαρφαλώσει στα $130/βαρέλι, εν μέσω πληθώρας λοιπών αυξήσεων τιμών τόσο στον ενεργειακό τομέα όσο και στον τομέα των τροφίμων και των εμπορευμάτων. Η Ρωσία αποτελεί εξαγωγέα-κλειδί των προαναφερθέντων αγαθών και οι κυρώσεις της Δύσης έχουν προκαλέσει κρίση στις αγορές αυτές.
Τόσο κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του ‘70 όσο και σήμερα, τα σοκ έπληξαν τις οικονομίες οι οποίες είχαν ήδη πρόβλημα με τον πληθωρισμό. Για παράδειγμα, τα δεδομένα του ΔΤΚ Φεβρουαρίου στις ΗΠΑ υποδεικνύουν αύξηση της τάξης του 7,9%, ιστορικό ρεκόρ από το 1982, ενώ το Bloomberg αναμένει πως ο δείκτης θα σκαρφαλώσει στο 9% τον Μάρτιο ή τον Απρίλιο.
Πηγές πληθωρισμού
Τη δεκαετία του 1970 υπήρχαν αρκετές πηγές πληθωρισμού. Τέτοιες πηγές υπάρχουν και σήμερα.
Τότε ήταν η απομάκρυνση από το gold standard το οποίο οδήγησε σε υποτίμηση του δολαρίου, και τα παρελκόμενα της οικονομικής χαλάρωσης της δεκαετίας του ‘60.
Τώρα, τα προβλήματα στην εφοδιαστική αλυσίδα λόγω της πανδημίας, τα προγράμματα κυβερνητικής στήριξης και η χαλαρή νομισματική πολιτική έχουν οδηγήσει σε αύξηση των τιμών. Η Ευρώπη, συνάμα, αντιμετώπιζε μια ενεργειακή κρίση πολύ πριν την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία.
Η μόνη διαφορά είναι πως οι ανεπτυγμένες οικονομίες δε βασίζονται τόσο σε υδρογονάνθρακες όπως τότε. «Η κατανάλωση πετρελαίου ως ποσοστό του ΑΕΠ είναι πολύ χαμηλότερη. Η ενεργειακή απόδοση των οικονομιών αυτών έχει βελτιωθεί», ανέφερε ο Paul Donovan, στέλεχος της UBS Wealth Management, προσθέτοντας πως «παράλληλα, δε βασιζόμαστε όσο τότε στα εμπορεύματα. Μόνο το 20% της τιμής του ψωμιού οφείλεται στην τιμή του σίτου».
Παρ’ όλα αυτά, ορισμένα από τα προαναφερθέντα στοιχεία ενδέχεται να αλλάξουν κατά τη διάρκεια της τρέχουσας κρίσης.
Υψηλό κόστος
Στην Ευρώπη, η οποία εισάγει το μεγαλύτερο ποσοστό του πετρελαίου και φυσικού αερίου της από τη Ρωσία το «ενεργειακό κόστος» στην οικονομία μπορεί να είναι και το μεγαλύτερο των τελευταίων 50 ετών, σύμφωνα με τον Alex Brazier, πρώην στέλεχος της Τράπεζας της Αγγλίας και νυν στέλεχος του BlackRock Investment Institute.
Το πρόσφατο ράλι των τιμών των εμπορευμάτων δυσκολεύει τον άθλο που καλούνται να αντιμετωπίσουν οι κεντρικοί τραπεζίτες όσο αφορά την αύξηση των επιτοκίων για μείωση του πληθωρισμού χωρίς παράλληλο περιορισμό της ανάπτυξης.
Στις ΗΠΑ, οι αναλυτές αναμένουν τουλάχιστον έξι αυξήσεις επιτοκίων φέτος, αρχής γενομένης την επόμενη εβδομάδα. Οικονομικοί αναλυτές της Citigroup Inc υπολογίζουν πως μία από αυτές τις αυξήσεις θα είναι κατά 0,50%.
Σύμφωνα με την Isabella Weber, οικονομολόγο του University of Massachusetts Amherst, το να βασίζεται κανείς στη Fed για τον περιορισμό του πληθωρισμού μπορεί να προκαλέσει αχρείαστη οικονομική ζημία. Η Weber υποστηρίζει πως πρέπει να υπάρξει επιβολή πλαφόν στις τιμές ορισμένων βασικών αγαθών κατά τη διάρκεια της κρίσης.
Αρκετοί ρυθμιστές φαίνεται πως επικεντρώνονται στο να μην αφήσουν τις τιμές να «καλπάσουν» ανεξέλεγκτα. Στις ΗΠΑ, ο Πρόεδρος Joe Biden έχει προειδοποιήσει τις εταιρείες να μην κερδοσκοπήσουν. Ο Biden υπογράμμισε πως η κυβέρνηση θα παρακολουθήσει από κοντά τις τιμές της βενζίνης και θα τιμωρήσει όποιον προσπαθήσει να κερδοσκοπήσει σε βάρος των πολιτών.
Συνδικάτα
Όπως προαναφέραμε, η διαπραγματευτική δύναμη των εργαζομένων τόσο στις ΗΠΑ όσο και τη Βρετανία έχει μειωθεί δραστικά από τη δεκαετία του ‘70. Μετά το πετρελαϊκό σοκ του 1973, τα εργατικά συνδικάτα αντέδρασαν στον πληθωρισμό του 8%, απαιτώντας διψήφιες μισθολογικές αυξήσεις. Αυτό με τη σειρά του οδήγησε την οικονομία στη χειρότερη κρίση μετά το Β’ ΠΠ και αύξησε την ανεργία.
Τώρα, τα συνδικάτα αυτά προσπαθούν να συνεργαστούν με την κυβέρνηση. Το μεγαλύτερο γερμανικό συνδικάτο IG Metall και η ένωση επιχειρηματιών Gesamtmetall κάλεσαν την κυβέρνηση για θέσπιση «πακέτου μέτρων» αντιστάθμισης του πληθωρισμού.
Αρκετές άλλες χώρες όπως η Ισπανία και η Γαλλία χρησιμοποιούν τη χρηματοοικονομική πολιτική για την αντιστάθμιση του πληθωριστικού σοκ, με επιδόματα προς τα νοικοκυριά και άλλα, παρεμφερή μέτρα.
Σύμφωνα με τον Christopher Smart, οι κινήσεις και οι επιμέρους διαφορές με την κατάσταση του ‘70 συνθέτουν ένα πολύ πιο διαφορετικό τοπίο. Ο αναλυτής αναμένει πως η περίοδος του στασιμοπληθωρισμού θα είναι βραχυπρόθεσμη, αλλά η κρίση που προκλήθηκε από τη ρωσική εισβολή στην Ουκρανία μπορεί να διαρκέσει χρόνια, ή ακόμα και δεκαετίες.
Διαβάστε ακόμα:
Μητσοτάκης: Θα εξεταστεί η επιβολή πλαφόν στο φυσικό αέριο – Νέα μέτρα στήριξης στα νοικοκυριά (upd)
Μπάιντεν: Νέο πακέτο κυρώσεων κατά της Ρωσίας – Eμπάργκο σε βότκα και χαβιάρι
Πόλεμος στην Ουκρανία: Πώς ο Πούτιν ένωσε τη Δύση αντί να τη διαλύσει