Η δέσμευση του Τούρκου προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν να αποστείλει στρατεύματα στη Λιβύη, προκειμένου να ενισχύσει την κυβέρνηση που υποστηρίζεται από τα Ηνωμένα Έθνη, διαταράσσει τη λεπτή ισορροπία εξουσίας στην ανατολική Μεσόγειο, καθώς οι χώρες διαγκωνίζονται πάνω από επικερδείς πόρους υδρογονανθράκων στα ύδατα γύρω από το διαιρεμένο νησί της Κύπρου.
Μια ναυτική συμφωνία που υπογράφηκε το Νοέμβριο ανάμεσα στην Άγκυρα και την πολιορκημένη διοίκηση του Λίβυου Πρωθυπουργού Φαγιέζ αλ Σάρατζ, ώθησε την Τουρκία να εγείρει διεκδικήσεις σε τμήματα του βυθού που η Αθήνα χαρακτηρίζει ελληνικά, βάσει του Διεθνούς Δικαίου.
Ο ισχυρισμός του Ερντογάν την περασμένη εβδομάδα ότι θα αρχίσει να εκδίδει άδειες εξερεύνησης σε αμφισβητούμενα ύδατα με βάση τα νέα θαλάσσια σύνορα που ο ίδιος χάραξε, δημιούργησε εντάσεις σε νέα επίπεδα – διακινδυνεύοντας μια σπειροειδή κλιμάκωση σε μια ήδη ταραγμένη περιοχή με αντίστοιχες προηγούμενες στο παρελθόν, και με αμερικανική, ρωσική και, πιο πρόσφατα, κινεζική εμπλοκή.
Ο Ερντογάν λέει ότι η Τουρκία προσπαθεί να γίνει ένας παγκόσμιος ενεργειακός κόμβος και «δεν έχει ποτέ επιδιώξει την περιφερειακή ένταση». Ωστόσο, τα περιφερειακά προβλήματα οξύνονται, πέρα από τις λεκτικές διαβεβαιώσεις.
Η Αίγυπτος, στα ύδατα της οποίας βρίσκονται τα μεγαλύτερα αποθέματα φυσικού αερίου στην ανατολική Μεσόγειο, προειδοποίησε για «επιπτώσεις» σε μέτρα που παραβιάζουν τα κυριαρχικά δικαιώματα της Κύπρου πάνω στους πόρους της και «απειλούν την ασφάλεια και τη σταθερότητα» της περιοχής.
Η Κύπρος, που χωρίστηκε το 1974 και το βόρειο μέρος της αναγνωρίστηκε ως ξεχωριστό κράτος από την Τουρκία, προχώρησε ακόμη περισσότερο: «Η Τουρκία μετατρέπεται σε πειρατικό κράτος στην ανατολική Μεσόγειο», δήλωσε την Κυριακή το υπουργείο Εξωτερικών της μεγαλονήσου.
Η Κύπρος έχει τη στήριξη της Αιγύπτου, των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων και της Γαλλίας στη στάση της απέναντι στην Τουρκία, σύμφωνα με ανώτερους αξιωματούχους της κυπριακής κυβέρνησης που ζήτησαν να μην αναφερθούν οι σχέσεις τους με την Άγκυρα λόγω της έντονης πολιτικής ευαισθησίας του θέματος.
Η Γαλλία, η οποία έκανε επίδειξη της ναυτικής της ισχύος, αποστέλλοντας το φθινόπωρο μια φρεγάτα στην περιοχή της ανατολικής Μεσογείου, πρόκειται τώρα να αποστείλει το εμβληματικό της αεροπλανοφόρο, το «Charles de Gaulle», στην περιοχή σε μια επίδειξη δύναμης, ανέφεραν οι ίδιες πηγές. Η Σαουδική Αραβία είναι επίσης κοντά στις κυπριακές θέσεις, καθώς αισθάνεται ότι επίσης απειλείται από τις επεκτατικές φιλοδοξίες της Τουρκίας, πρόσθεσαν.
Στην Ελλάδα, οι πολίτες συζητούν ευρέως τις δραστηριότητες του εξ Ανατολών γείτονα τους, ενός ιστορικού αντιπάλου, στο δρόμο, στις στάσεις των λεωφορείων και στα καφέ, βλέποντας τις τελευταίες κινήσεις του Ερντογάν ως ένα άλλο επεισόδιο σε μια μακρά πορεία στρατιωτικών απειλών.
Αν και δεν φοβούνται μια άμεση πολεμική εμπλοκή, ωστόσο θεωρούν ότι ένα περιστατικό με ναυτικά πλοία είναι πιθανό να συμβεί, με τον κίνδυνο στρατιωτικής εμπλοκής να αποτελεί απειλή για την οικονομία ακριβώς την περίοδο, κατά την οποία η χώρα εξέρχεται οριστικά από μια κρίση δεκαετιών. Οι δύο χώρες- μέλη του ΝΑΤΟ, πλησίασαν το 1996 σε πολεμική σύγκρουση γύρω από ένα ζευγάρι ακατοίκητων νησιών στο Αιγαίο.
Το πρόσφατο σχόλιο του Ερντογάν ότι η Τουρκία και η Λιβύη πρέπει να έχουν λόγο σχετικά με “οποιαδήποτε δραστηριότητα εξερεύνησης ή κατασκευή αγωγού” σε περιοχές μεταξύ των δύο χωρών – που τεμαχίζει ολόκληρη την Ανατολική Μεσόγειο – έχει επίσης συνέπειες για ενεργειακούς γίγαντες, συμπεριλαμβανομένης της ιταλικής εταιρείας Eni SpA. Η εταιρεία αρνήθηκε να σχολιάσει.
Ο αγώνας για επιρροή είναι αποτέλεσμα ενός κενού εξουσίας που προκαλείται από την αποχώρηση των ΗΠΑ από τη Μέση Ανατολή και την Αφρική, σύμφωνα με τον Κύπριο αξιωματούχο, ο οποίος δήλωσε ότι όλοι οι περιφερειακοί παίκτες προσπαθούν να επωφεληθούν από αυτό το κενό.
Οι ενέργειες της Άγκυρας σε μια περιοχή που βρίσκεται στην περιοχή μεταξύ της Ευρώπης, της Αφρικής και της Μέσης Ανατολής έρχονται σε μια εποχή που η παγκόσμια εξουσία μετατοπίζεται, καθώς οι ΗΠΑ περιορίζουν τις δεσμεύσεις τους στο εξωτερικό και η Ρωσία επιχειρεί να εισέλθει στα κενά που δημιουργούνται. Αυτή η δυναμική παρέχει στον Ερντογάν μια ευκαιρία για να αναζωογονήσει την παλαιότερη επιρροή της Τουρκίας στην ανατολική Μεσόγειο με έναν ισχυρό νέο σύμμαχο, τον Βλαντιμίρ Πούτιν.
Ο Ερντογάν φιλοξένησε τον Ρώσο πρόεδρο στην Κωνσταντινούπολη στις 8 Ιανουαρίου, προκειμένου οι δυο τους να εγκαινιάσουν τον αγωγό TurkStream, ο οποίος θα μεταφέρει φυσικό αέριο από τη Ρωσία στην Ευρώπη μέσω της Τουρκίας.
Ο Ερντογάν και ο Πούτιν στηρίζουν διαφορετικές πλευρές στη σύγκρουση της Λιβύης, αν και προσπαθούν τώρα να επιτύχουν την κατάπαυση του πυρός και στη συνέχεια να αποκομίσουν τα οφέλη αυτής της εξέλιξης. Μετά την αποτυχία να κάνει τον στρατιωτικό διοικητή της Λιβύης Χαλιφά Χάφταρ να συνθηκολογήσει στη Μόσχα και στη συνέχεια στο Βερολίνο, οι συνομιλίες τώρα πρόκειται να μεταφερθούν στη Γενεύη.
«Ο Ερντογάν θέλει τη ρωσική στήριξη για τη ναυτική συμφωνία της Τουρκίας, γι ‘αυτό θέλει ο Πούτιν να τον βοηθήσει να σώσει την κυβέρνηση της Τρίπολης από την ήττα», δήλωσε ο Γκιργκόρι Λουκιάνοφ, ένας ειδικός στα ζητήματα της Λιβύης, που υπηρετεί στο ρωσικό Συμβούλιο Διεθνών Σχέσεων. «Η Ρωσία δεν θα χάσει τίποτα εάν η Τουρκία προωθήσει τα συμφέροντά της», ενώ οι τυχόν κυρώσεις για την Τουρκία θα την οδηγήσουν απλώς πιο κοντά στη Μόσχα, δήλωσε. «Είναι ένα παιχνίδι win-win για τη Ρωσία».
Οι πύραυλοι S400 και ο αγωγός EastMed
Η συμμαχία της Τουρκίας με τη Μόσχα είναι ήδη αποδεδειγμένη μέσω της αγοράς από τον Ερντογάν του ρωσικού συστήματος πυραύλων S-400, παρά την ενόχληση και τις διαμαρτυρίες των ΗΠΑ και του ΝΑΤΟ. Ωστόσο, τώρα προστίθεται μια νέα διάσταση στις ιστορικές περιφερειακές αντιπαλότητες, με το έργο του αγωγού EastMed που πρόκειται να μεταφέρει ισραηλινό φυσικό αέριο στην Ευρώπη, παρακάμπτοντας την Τουρκία. Η νέα αυτή διάσταση λειτουργεί ως αλεξικέραυνο.
Η Ελλάδα υπέγραψε συμφωνία αυτή τη χρονιά με το Ισραήλ και την Κύπρο για την κατασκευή του αγωγού. Το Κέντρο Έρευνας και Πολιτικής για την Ενεργειακή Στρατηγική και Πολιτική της Τουρκίας απέρριψε το έργο ως «ασυντόνιστο» και την τελετή υπογραφής στην Αθήνα ως μια αναποτελεσματική προσπάθεια αντίδρασης στη συμφωνία της Τουρκίας με τη Λιβύη.
Το Ισραήλ, το οποίο δημοσίως αντιτάχθηκε στη θαλάσσια συμφωνία της Τουρκίας με τη Λιβύη, παρακολουθεί τις εξελίξεις με σκεπτικισμό, αλλά δεν ανησυχεί ακόμη από τις κινήσεις της Τουρκίας, σύμφωνα με ένα πρόσωπο εξοικειωμένο με τα όσα συζητιούνται στα ανώτατα κλιμάκια της ισραηλινής κυβέρνησης. Η Τουρκία θέλει να είναι ο διάδρομος για την μεταφορά αερίου της Ανατολικής Μεσογείου στην Ευρώπη και παρόλο που το Ισραήλ πιέζει για τον αγωγό EastMed, αυτός δεν έχει ακόμη αποδειχθεί οικονομικά βιώσιμος, πρόσθεσε η ίδια πηγή, προσθέτοντας ότι το Ισραήλ θα μπορούσε πάντοτε να πωλεί αέριο στην Ευρώπη μέσω του αιγυπτιακών εγκαταστάσεων υγροποιημένου φυσικού αερίου.
Πραγματοποιήθηκαν συνομιλίες χαμηλού επιπέδου μεταξύ του Ισραήλ και της Τουρκίας για επανέναρξη συζητήσεων για το φυσικό αέριο, δήλωσε η πηγή, η οποία σημείωσε ότι εν τω μεταξύ ο Ερντογάν δήλωσε ότι δεν υπάρχει τέτοια διαπραγμάτευση. Σε κάθε περίπτωση, το Ισραήλ παραμένει σε εγρήγορση όσον αφορά στην Τουρκία.
Οι ΗΠΑ στο πλευρό της Κύπρου
Τον Δεκέμβριο, το Κογκρέσο των ΗΠΑ ενέκρινε νομοθεσία για την ενίσχυση της ενεργειακής συνεργασίας στην ανατολική Μεσόγειο, συμπεριλαμβανομένης της υποστήριξης του EastMed. Η νομοθεσία δίνει εντολή στο υπουργείο Εξωτερικών να αναφέρει τις επιδιώξεις της Ρωσίας σε ζητήματα ασφάλειας, πολιτικής και ενέργειας στην περιοχή και εξουσιοδοτεί τις ΗΠΑ να παράσχουν βοήθεια σε θέματα ασφάλειας στην Κύπρο και την Ελλάδα.
Η κρατική νέα υπηρεσία της Κύπρου ανέφερε την Τετάρτη ότι αξιωματούχος του υπουργείου Εξωτερικών δήλωσε ότι οι ΗΠΑ «ανησυχούν βαθιά» για τις επιχειρήσεις γεωτρήσεων της Τουρκίας στα ύδατα της Κύπρου. Ο Σεργκέι Λαβρόφ, κορυφαίος διπλωμάτης της Ρωσίας και υπουργός εξωτερικών για 16 χρόνια, έχει κατηγορήσει προηγουμένως τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ για την οικοδόμηση της στρατιωτικής τους παρουσίας στην περιοχή «που κινούνται ανοικτά εναντίον της Ρωσίας».
Αυτά τα ανταγωνιστικά συμφέροντα θέτουν και πάλι την Κύπρο στο επίκεντρο των γεωπολιτικών εντάσεων.