Η παγκόσμια οικονομία εισέρχεται στο δεύτερο εξάμηνο του 2020, έχοντας υποστεί σημαντική συρρίκνωση από την πανδημία του κορωνοϊού και με την πλήρη ανάκαμψή της να αποκλείεται για το τρέχον έτος και να εξαρτάται από πολλούς παράγοντες για το επόμενο.

Είναι ένα σενάριο που ελάχιστοι εάν όχι κανείς, δεν θεωρούσε πιθανό στις αρχές του έτους, όταν οι περισσότεροι οικονομολόγοι στοιχημάτιζαν για ακόμη ένα έτος επέκτασης και η εμπορική συμφωνία ΗΠΑ και Κίνας θα έδινε ώθηση στην εμπιστοσύνη των εταιρειών και των επενδυτών.

Αντ ‘αυτού, μια σπάνια πανδημία «θερίζει» τον παγκόσμιο πληθυσμό επιβάλλοντας αυτό που το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο (ΔΝΤ) ονόμασε «Το Μεγάλο lockdown».

Οι κεντρικές τράπεζες και οι κυβερνήσεις ανταποκρίθηκαν με τρισεκατομμύρια δολαρίων σε μια άνευ προηγουμένου προσπάθεια να αποτρέψουν την κατάρρευση των αγορών και να στηρίξουν τους εργαζόμενους και τις εταιρείες που αγωνίζονται να επιβιώσουν μέχρι να ξεπεραστεί η πανδημία.

Ακόμη και με αυτές τις προσπάθειες διάσωσης, ο κόσμος εξακολουθεί να υφίσταται τη χειρότερη οικονομική κρίση από τη Μεγάλη Ύφεση. Και ενώ ορισμένοι δείκτες των κατασκευών και των λιανικών πωλήσεων στις μεγάλες οικονομίες παρουσιάζουν βελτίωση, οι ελπίδες για μια ανάκαμψη σε σχήμα V έχουν υποχωρήσει καθώς η επανεκκίνηση των επιχειρήσεων είναι στην καλύτερη περίπτωση ασταθής και οι απώλειες θέσεων εργασίας κινδυνεύουν να μετατραπούν από προσωρινές σε μόνιμες.

Είναι μια οικονομική πορεία την οποία ο πρόεδρος της Ομοσπονδιακής Τράπεζας του Ρίτσμοντ Τόμας Μπάρκιν έχει παρομοιάσει με κάθοδο με το ασανσέρ και ανάβαση με τις σκάλες.

«Υπάρχει ο κίνδυνος σύγχυσης του ριμπάουντ με την ανάκαμψη», δήλωσε η Κάρμεν Ρέινχαρτ, επικεφαλής οικονομολόγος της Παγκόσμιας Τράπεζας, στο συνέδριο Bloomberg Invest Global στις 23 Ιουνίου. «Η πραγματική ανάκαμψη σημαίνει ότι είμαστε τουλάχιστον εκεί όπου βρισκόμασταν πριν το ξεκίνημα της κρίσης και νομίζω ότι είμαστε πολύ μακριά από αυτό».

Αβέβαιες εποχές

Πολλά εξαρτώνται από την εξάπλωση του κορωνοϊού και την ύπαρξη εμβολίου το οποίο ακόμα δεν έχει βρεθεί . Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) προειδοποιεί ότι τα χειρότερα από την πανδημία δεν έχουν έρθει ακόμη, καθώς τα κρούσματα έχουν ξεπεράσει τα 10 εκατομμύρια και οι θάνατοι έχουν αυξηθεί σε πάνω από 500.000 παγκοσμίως. Επιπλέον ακόμα και σε χώρες φάνηκε να ελέγχεται η εξάπλωση του ιού σημειώνονται νέα ξεσπάσματα και εστίες.

Το ΔΝΤ εκτιμά ότι μέχρι το τέλος του τρέχοντος έτους 170 χώρες – ή σχεδόν το 90% του πλανήτη – θα καταγράψουν χαμηλότερο κατά κεφαλήν εισόδημα. Πρόκειται για την πλήρη αντιστροφή από τον Ιανουάριο, όταν το Ταμείο προέβλεπε ότι 160 χώρες θα κλείσουν το έτος με αύξηση των οικονομιών τους και μεγαλύτερο κατά κεφαλήν εισοδήματος.

Είναι πλέον πιθανό ότι το παγκόσμιο ΑΕΠ στα τέλη του 2021 θα είναι σε πολλές περιπτώσεις χαμηλότερο από το επίπεδο που είχε στο τέλος του 2019, σύμφωνα με τους οικονομολόγους της HSBC Holdings Plc με επικεφαλής την Τζάνετ Χένρι. Το Bloomberg Economics έχει αποδόσει αυτή την εκτίμηση με τη φράση “Goodbye Victory V, Hello Worry W”.

Οι κεντρικοί τραπεζίτες παραμένουν σε εγρήγορση για να κάνουν περισσότερα. Ο πρόεδρος της Fed Τζερόμ Πάουελ προειδοποίησε ότι οι προοπτικές είναι «εξαιρετικά αβέβαιες» και η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ) Κριστίν Λαγκάρντ μίλησε για «περιορισμένη» ανάκαμψη που θα αλλάξει μόνιμα τμήματα της οικονομίας.

Οι οικονομολόγοι της Morgan Stanley εμμένουν στις προβλέψεις τους για ανάκαμψη σε σχήμα V, υπογραμμίζοντας τις θετικές εκπλήξεις στα πρόσφατα οικονομικά στοιχεία, ειδικά των ΗΠΑ και της ευρωζώνης.

Στις παγκόσμιες αγορές οι επενδυτές χωρίζονται μεταξύ εκείνων που στοιχηματίζουν σε μια ανάκαμψη σχήματος V και εκείνων που αναμένουν σημαντικές αναταράξεις. Ο δείκτης MSCI ACWI για τις μετοχές παγκοσμίως έχει κερδίσει σχεδόν 40% από τα χαμηλά του Μαρτίου, αλλά παραμένει περίπου 6% κάτω φέτος, ενώ οι επενδυτές στοιχηματίζουν ότι τα μέτρα στήριξης που έχουν ληφθεί παγκοσμίως θα μετριάσουν τον οικονομικό αντίκτυπο από την πανδημία. Η απόδοση του 10ετούς αμερικανικού ομολόγου έχει μειωθεί κατά περισσότερο από 100 μονάδες βάσης φέτος στο 0,67%.

Μεικτά μηνύματα

Διδάγματα για το πώς θα εξελιχιθεί η ανάκαμψη μπορούν να αντληθούν από την Ασία όπου ο ιός έχει τεθεί υπό έλεγχο, αλλά τα μηνύματα είναι μεικτά.

Στη Νότια Κορέα, η οποία ισοπέδωσε την καμπύλη μόλυνσης πριν από μήνες, η εμφάνιση νέων εστιών του ιού «παγώνει» τους καταναλωτές.

Η κατασκευαστική δραστηριότητα της Κίνας αυξήθηκε τον Ιούνιο, όπως και άλλοι δείκτες παραγωγής σε ολόκληρη την περιοχή, αλλά οι νέες παραγγελίες παραμένουν αδύναμες.

Οι προοπτικές είναι ανησυχητικές καθώς ότι οι επιχειρήσεις κινούνται «στα τυφλά», σύμφωνα με τον Γιοργκ Γουετκι, πρόεδρο του Εμπορικού Επιμελητηρίου της ΕΕ στην Κίνα, ο οποίος αναμένει ότι η αβεβαιότητα θα διαρκέσει για άλλα δύο χρόνια.

Ανάκαμψη «Πριόνι»

«Η ανάκαμψη δεν είναι σχήματος V, δεν είναι σχήματος W, μοιάζει με ένα πριόνι», είπε. “Πάνω και κάτω, πάνω και κάτω και επώδυνη σε όλη της τη διαδρομή».

Αυτό σημαίνει επίσης ότι οι ταχέως αναπτυσσόμενες αναδυόμενες οικονομίες δεν θα είναι πλέον ο κινητήρας της παγκόσμιας ανάπτυξης, με την Παγκόσμια Τράπεζα να προβλέπει ότι αυτή η ομάδα χωρών θα συρρικνωθεί κατά 2,5% – που είναι η χειρότερη επίδοσή τους από την αρχή συλλογής των στοιχείων το 1960. Η Λατινική Αμερική βρίσκεται τώρα στην πρώτη γραμμή του μετώπου της πανδημίας.

Μια πλήρης ανάκαμψη στα επίπεδα πριν από την κρίση φαίνεται αδύνατη έως ότου ελεγχθεί ο ιός – μια προοπτική που είναι καθοριστική ιδιαίτερα για κλάδους όπως ο τουρισμός, οι μεταφορές και η ψυχαγωγία στους οποίους αναμένεται να διατηρηθούν περιορισμοί.

Το πλήγμα στην αγορά εργασίας είναι χειρότερο από ό, τι είχε αρχικά εκτιμηθεί και θα είναι αδύνατο να αναστραφεί το δεύτερο εξάμηνο του 2020, ακόμη και στο πιο αισιόδοξο σενάριο, σύμφωνα με τη Διεθνή Οργάνωση Εργασίας (ILO). Την περασμένη εβδομάδα η Οργάνωση εκτίμησε ότι οι ώρες εργασίας στο δεύτερο τρίμηνο ήταν κατά 14% μειωμένες από ό, τι πριν από τον ιό, κάτι που ισοδυναμεί με απώλεια 400 εκατομμυρίων θέσεων πλήρους απασχόλησης.

Παρόλο που οι αμερικανικές εταιρείες πρόσθεσαν 4,8 εκατομμύρια άτομα στις μισθοδοσίες τους τον Ιούνιο, μόνο 3 στις 10 θέσεις εργασίας που έχουν χαθεί έχουν ανακτηθεί και οι αιτήσεις για επιδόματα ανεργίας παραμένουν αυξημένες. Περισσότεροι από 2,8 εκατομμύρια Αμερικανοί έχασαν οριστικά τις δουλειές τους τον Ιούνιο.

Ανησυχίες χρέους

«Είναι πιθανή μια βραχυπρόθεσμη “μηχανική” ανάκαμψη στην οικονομική δραστηριότητα ως αποτέλεσμα της άρσης των lockdown αλλά αναμένουμε ότι η επακόλουθη άνοδος θα είναι μακροχρόνια και επίπονη», δήλωσε ο Χοακίν Φελς , οικονομικός σύμβουλος της Pacific Investment Management Co.

Υπάρχουν και άλλες προκλήσεις.

Τα επίπεδα ρεκόρ του χρέους θα περιορίσουν το ύψος της πρόσθετης στήριξης που μπορούν να παρέχουν οι κυβερνήσεις – επιπλέον των 11 τρισ. δολαρίων των δημοσιονομικών κινήτρων που βρίσκονται ήδη σε εξέλιξη.

Οι κυβερνήσεις «παλεύουν» στο πώς να επεκτείνουν ή να τερματίσουν δαπανηρά βραχυπρόθεσμα μέτρα για τη χρηματοδότηση των μισθών και τη διατήρηση των επιχειρήσεων, ενώ ταυτόχρονα θα πρέπει να προετοιμάζουν πιο μακροπρόθεσμα κίνητρα που θα οδηγήσουν σε ανάκαμψη.

Ο παρεχόμενος δανεισμό θα έχει παρενέργειες, όπως η συνέχιση των εταιρειών-ζόμπι, σύμφωνα με την Αλισια Χερέρο, επικεφαλή οικονομολόγο για την Ασία-Ειρηνικό της Natixis SA.

«Εάν δεν υπάρξει εκκαθάριση του χρέους, η επιστροφή στα επίπεδα πριν από την κρίση θα διαρκέσει ακόμη περισσότερο», δήλωσε η Χερέρο.

Εν τω μεταξύ, οι κεντρικές τράπεζες έχουν μειώσει τα επιτόκια σε νέα χαμηλά επίπεδα και ορισμένες σε αρνητικό έδαφος. Σε μια προσπάθεια περιορισμού των τιμών της αγοράς, αγοράζονται πλέον διάφορα είδη assets και τα διοικητικά συμβούλια των κεντρικών τραπεζών τροποποιούν την εργαλειοθήκη τους αφήνοντας υπαινιγμούς για περισσότερη καινοτομία.

Η Morgan Stanley προβλέπει ότι η επέκταση των ισολογισμών των κεντρικών τραπεζών στις ΗΠΑ, την ευρωζώνη, την Ιαπωνία και το Ηνωμένο Βασίλειο θα ανέλθει αθροιστικά στς 13 τρισ. δολάρια έως το τέλος του 2021.

Ακόμα και με αυτά τα βήματα όμως, είναι πολύ νωρίς για να αποφανθούμε για το εάν θα είναι αρκετά, δήλωσε ο Καζούο Μομα, ο οποίος ήταν υπεύθυνος για τη νομισματική πολιτική στην Τράπεζα της Ιαπωνίας.

«Η κρίση απέχει πολύ από το τέλος της», είπε.