Αν επισκεφτήκατε πρόσφατα τη Βαρκελώνη, τη Μαγιόρκα ή τη Βενετία, μπορεί να χαρακτηριστείτε από πολλούς ως ένας κακός τουρίστας που έπρεπε να μείνει σπίτι του. Τουλάχιστον αυτό θέλουν να σας κάνουν να πιστέψετε οι αντιτουριστικές διαμαρτυρίες αυτό το καλοκαίρι σε ορισμένα μέρη της Ευρώπης.

Ήδη φέτος, 142 χώρες αναμένεται να ξεπεράσουν τις προ-πανδημικές τουριστικές επιδόσεις τους, σύμφωνα με το Παγκόσμιο Συμβούλιο Ταξιδιών και Τουρισμού. Την επόμενη δεκαετία, ο τουρισμός προβλέπεται να εξελιχθεί σε μια βιομηχανία αξίας 16 τρισεκατομμυρίων δολαρίων η οποία θα αποτελεί το 12,2% των παγκόσμιων θέσεων εργασίας. Αλλά ο συνωστισμός και το αυξανόμενο κόστος που τον συνοδεύει έχουν κάνει τους ντόπιους σε πολλές πόλεις να αισθάνονται κουρασμένοι.

«Δεν είναι ότι ο τουρισμός ήταν κάτι καλό και τώρα έχει γίνει κάτι το κακό», εξηγεί ο Οντρέι Μίτας, λέκτορας στο Πανεπιστήμιο Εφαρμοσμένων Επιστημών της Μπρέντα στην Ολλανδία.

Ο ίδιος, ο οποίος ειδικεύεται στο φαινόμενο του υπερτουρισμού, υποστηρίζει ότι η ειδησεογραφική κάλυψη συχνά περιγράφει το φαινόμενο ως ένα ενιαίο, μη διαχειρίσιμο ζήτημα. Αν το διαχωρίσετε σε μικρότερα συστατικά μέρη, όπως αναφέρει, είναι ευκολότερο να βρείτε λύσεις.

Κατά την άποψή του, ο υπερτουρισμός είναι στην πραγματικότητα τέσσερα ξεχωριστά προβλήματα. Υπάρχει ο κλασικός υπερπληθυσμός των δημοφιλών περιοχών. Ένα άλλο φαινόμενο αφορά τους επισκέπτες που δεν σέβονται τα πολιτιστικά πρότυπα, για παράδειγμα που κουνάνε selfie sticks ή που δεν σεβάζονται μια ορθόδοξη εκκλησία.

Στη συνέχεια, υπάρχουν οι influencers και οι επισκέπτες που αποδεικνύονται απρεπείς ή καταστρέφουν τη δημόσια περιουσία.

Τελευταίο είναι το πιο ύπουλο σκέλος του υπερτουρισμού: όταν οι ντόπιοι δεν επωφελούνται επαρκώς από τον τουρισμό στις κοινότητές τους, λόγω της άνισης κατανομής των κερδών.

Αυτό είναι που οδηγεί πιο συχνά σε αντίσταση σε επίπεδο κατοίκων, όπως είδαμε στην Ισπανία αυτό το καλοκαίρι. «Αυτό είναι ένα πολιτικό πρόβλημα», τόνισε ο Μίτας, προσθέτοντας πως «είναι πολύ πιο δύσκολο να λυθεί».

Υπάρχουν, όμως, λόγοι αισιοδοξίας τόσο για τον καθηγητή όσο και για τους τουρίστες ή τους κατοίκους.

Λύσεις για καθένα από αυτά τα ζητήματα δοκιμάζονται σε διάφορους προορισμούς σε όλο τον κόσμο, από την Κοπεγχάγη μέχρι την Ταϊλάνδη και τη Χαβάη.

Το Βloomberg παρουσίασε τρεις τέτοιες πρωτοποριακές πρωτοβουλίες, κάποιες νέες, και κάποιες άλλες που σχεδιάζονται εδώ και χρόνια. Αν και είναι ακόμη σχετικά μικρές, η καθεμία έχει τη δυνατότητα να επεκταθεί σε όλο τον κόσμο – και να επηρεάσει ένα ολοένα αυξανόμενο μερίδιο των ταξιδιωτών.

Επαναπροσδιορισμός των αξιοθέατων

Σε ένα πείραμα του 2021 που διεξήχθη από τον Μίτας και την ομάδα του στο Πανεπιστήμιο της Μπρέντα, 155 επισκέπτες της ολλανδικής επαρχίας Overijssel έλαβαν ένα από δύο ψηφιακά εργαλεία σχεδιασμού για να εμπνευστούν από τα ταξίδια τους.

Στη μία ομάδα δόθηκε μια εφαρμογή με σημειωμένα τα παραδοσιακά αξιοθέατα και στην άλλη ομάδα δημιουργήθηκε ένας bespoke οδηγός βασισμένος στην τεχνητή νοημοσύνη με την ονομασία «Travel With Zoey», ο οποίος πρότεινε λιγότερο επισκέψιμα τουριστικά αξιοθέατα ως «must-see».

Οι ταξιδιώτες και από τις δύο ομάδες έλαβαν υπόψη τους τις συστάσεις, πηγαίνοντας στα μέρη που τους προσφέρθηκαν, αντί να χαράξουν τις δικές τους διαδρομές. Στις έρευνες που ακολούθησαν, έδειξαν το ίδιο ποσοστό ικανοποίησης από τις διακοπές τους. «Οι άνθρωποι πέρασαν εξίσου καλά είτε πήγαν στα τουριστικά hot spots είτε όχι και αυτό είναι πολύ σημαντικό», τόνισε ο Μίτας.

Η πραγματικότητα είναι ότι οι περισσότεροι προορισμοί έχουν λιγότερα σημεία ενδιαφέροντος που είναι έτοιμα να υποδεχτούν περισσότερους τουρίστες. Αλλά όσο οι περισσότεροι ταξιδιώτες χρησιμοποιούν τις ίδιες πηγές για να εμπνευστούν – δη το Google Maps της Alphabet Inc. ή το TripAdvisor – θα κατευθύνονται προς τα ίδια σημεία.

Φυσικά, τίποτα δεν εμποδίζει τους ταξιδιώτες να «γκουγκλάρουν» τα ταξίδια τους. Παρά ταύτα, η έρευνα αυτή μπορεί να πείσει τα τουριστικά γραφεία και τους ταξιδιωτικούς πράκτορες ότι υπάρχει καλός λόγος να ξεφεύγουν από τις καθιερωμένες συστάσεις.

«Όποιο πρακτορείο προσεγγίζει τους τουρίστες προσφέροντάς τους λιγότερα προβλήματα και κάνει την εμπειρία να ακούγεται πιο διασκεδαστική, κερδίζει», ανέφερε ο καθηγητής.

Ο Μίτας και η ομάδα του «Travel With Zoey» συνεργάζονται τώρα με τις τουριστικές υπηρεσίες του Άμστερνταμ και της Κοπεγχάγης για να επαναλάβουν το πείραμα στα γεμάτα με κόσμο κέντρα των μεγαλουπόλεων.

«Αναμένουμε ότι τα αποτελέσματα θα είναι σχετικά τα ίδια με αυτά του Overijssel», υποστηρίζει ο Ραζνίς Μπαντάλ, διευθύνων σύμβουλος της Zoey. 

Αν αυτό αποδειχθεί αληθές, ο ίδιος υποστηρίζει πως «το επόμενο βήμα για εμάς θα είναι να κάνουμε την εφαρμογή μέρος της εργαλειοθήκης για τους υπεύθυνους χάραξης πολιτικής και τους οργανισμούς διαχείρισης τουριστικών προορισμών».

Βιώσιμος τουρισμός

Τα τελευταία επτά χρόνια, ο μη κερδοσκοπικός οργανισμός Tourism Cares έχει δημιουργήσει έναν «χάρτη τουρισμού με πραγματικό νόημα», γεμάτο με πιστοποιημένους παρόχους βιώσιμων τουριστικών εμπειριών σε όλο τον κόσμο, όπως ένα παραδοσιακό εργαστήρι υφαντικής στην Ιορδανία, την παρακολούθηση πτηνών με ειδικούς στο καταφύγιο Otún Quimbaya της Κολομβίας ή μια ξενάγηση στο Ponce του Πουέρτο Ρίκο υπό την καθοδήγηση μιας ειδικού.

Μέχρι στιγμής, ο χάρτης περιλαμβάνει 321 εταίρους σε 22 χώρες σε όλο τον κόσμο, αν και προορίζεται πρωτίστως ως εργαλείο για επιχειρήσεις και ταξιδιωτικούς πράκτορες, οι οποίοι μπορούν να δημιουργήσουν ολόκληρα ταξίδια γύρω από τις εμπειρίες και να προσφέρουν μεγαλύτερη κλίμακα κρατήσεων.

Για τη δημιουργία του χάρτη του, ο οργανισμός συνεργάζεται απευθείας με τουριστικές επιτροπές, όπως αυτές της Κολομβίας και της Ταϊλάνδης, οι οποίες πρέπει να εντοπίσουν η καθεμία τουλάχιστον 10 επιχειρήσεις υπεύθυνου και βιώσιμου τουρισμού που είναι έτοιμες να δεχτούν εισροή επισκεπτών.

Η ιδέα ξεκίνησε από την Ιορδανία, η οποία ήθελε να προωθήσει τον τουρισμό της πέρα από την Πέτρα, το φημισμένο μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς της Unesco.

Έκτοτε, εταιρείες όπως η Insight Vacations, η Intrepid Travel και η G Adventures έχουν ενισχύσει τα δρομολόγιά τους με εργαστήρια κεραμικής, μαγειρικής και υφαντικής.

Όλα αυτά τα δρομολόγια προωθούν τους τουρίστες σε αγροτικούς συνεταιρισμούς σε μικρές κοινότητες όπως η Bani Hamida, 90 λεπτά νότια του Αμμάν.

Μεταξύ των προκλήσεων είναι το γεγονός ότι οι τουριστικές επιτροπές δεν είναι πάντα έξυπνες όσον αφορά τον εντοπισμό τοπικών εταίρων με σημαντικό αντίκτυπο. Ωστόσο, ο διευθύνων σύμβουλος του Tourism Cares, Γκρεγκ Τακεχάρα, υποστηρίζει ότι παρατηρεί μια νέα δυναμική, με έναν αριθμό-ρεκόρ προορισμών, όπως ο Παναμάς, η Σκωτία, η Ιρλανδία, η Χαβάη και το San Luis Obispo.

Η συμπεριφορά των επισκεπτών

Τι χρειάζεται για να πείσει κανείς τους τουρίστες να κάνουν βιώσιμες επιλογές; Το τουριστικό γραφείο της Κοπεγχάγης πιστεύει ότι τα διασκεδαστικά δώρα μπορεί να αποτελέσουν τη λύση. 

Τον περασμένο Ιούλιο άρχισε να ανταμείβει τους επισκέπτες για την ανάληψη απλών, φιλικών προς το κλίμα ενεργειών μέσω ενός καινοτόμου, μηνιαίου πιλοτικού προγράμματος σε συνεργασία με 20 τοπικά αξιοθέατα. 

Επιλέγοντας, για παράδειγμα, να μεταβείτε με ποδήλατο ή με τα μέσα μαζικής μεταφοράς σε ένα συγκεκριμένο αξιοθέατο, μπορείτε να λάβετε δωρεάν ξενάγηση σε μουσείο, ενοικίαση καγιάκ ή γεύμα με ντόπια συστατικά. 

Όποιος φέρει πλαστικά απορρίμματα στην Εθνική Πινακοθήκη της Δανίας μπορεί να συμμετάσχει σε ένα δωρεάν εργαστήριο για την ανακύκλωσή τους σε έργο τέχνης.

Το πιλοτικό πρόγραμμα έληξε στις 11 Αυγούστου και η Visit Denmark αναμένει να δημοσιεύσει τα αποτελέσματα αργότερα μέσα στο μήνα.

Στη Χαβάη, μια παρόμοια εκστρατεία με την ονομασία Malama Hawaii ενθαρρύνει τους επισκέπτες να συμμετάσχουν σε εθελοντικές δραστηριότητες σε όλο το νησί από το 2020.

Το α’ τρίμηνο του 2024, η Αρχή Τουρισμού της Χαβάης αναφέρει ότι σχεδόν το 20% όλων των επισκεπτών σε ολόκληρη την πολιτεία συμμετείχε σε αυτές τις δραστηριότητες, από 16% το α’ τρίμηνο του 2023.

Οι δραστηριότητες περιλαμβάνουν τα πάντα, από καθαρισμούς ακτών μέχρι σπορά αυτοφυών φυτών και τάισμα ζώων σε καταφύγιο. Τα προγράμματα αυτά έχουν συγκεντρωθεί σε έναν ηλεκτρονικό πίνακα ελέγχου για ευκολότερη πρόσβαση από τον περασμένο Απρίλιο.

Όπως και η Κοπεγχάγη, η Χαβάη ανταμείβει τους επισκέπτες για τη συμμετοχή τους, προσφέροντας εκπτώσεις ή δωρεάν διανυκτερεύσεις σε συμμετέχοντα ξενοδοχεία για τη συμμετοχή τους σε επιλεγμένες δραστηριότητες. Για παράδειγμα, η συμμετοχή σε έναν καθαρισμό παραλίας με το Hawaii Land Trust μπορεί να σας προσφέρει μια δωρεάν έκτη διανυκτέρευση στο Grand Wailea στο Μάουι, γνωστό θέρετρο της αλυσίδα πολυτελών ξενοδοχείων, Waldorf Astoria.

Η τάση αυτή συνεχίζει να εξαπλώνεται. Το πιο πρόσφατο παράδειγμα βρίσκεται στο νησί του Βανκούβερ. Οι επισκέπτες μπορούν να μαζέψουν τα σκουπίδια κατά μήκος των παραλιών ή των δασών και να τα μεταφέρουν σε ένα καθορισμένο σημείο συλλογής, κερδίζοντας δώρα που κυμαίνονται από εκπτώσεις σε ξενοδοχεία μέχρι δωρεάν μπύρες. Είναι ένα μικρό βήμα προς τη σωστή κατεύθυνση για μια βιομηχανία που συχνά αργεί να αλλάξει.

Διαβάστε ακόμη:

Γιάννης Γρατσώνης (BSH Hellas): Aδιατάρακτη η ηγετική της θέση στην αγορά ηλεκτρικών

Cenergy Holdings: Απόβαση στην Αμερική μετά τα μεγάλα deals του πρώτου εξαμήνου

Σούπερ μάρκετ: Μάχη για το συνάλλαγμα των τουριστών

Για όλες τις υπόλοιπες ειδήσεις της επικαιρότητας μπορείτε να επισκεφτείτε το Πρώτο ΘΕΜΑ