Όταν ο Τζο Λόου αποφάσισε να αγοράσει ένα ακίνητο αξίας 5 εκατομμυρίων ευρώ στην Αγία Νάπα, στην Κύπρο το 2015, υπήρχε ένα πρόσθετο όφελος για τον Μαλαισιανό επιχειρηματία: ένα κυπριακό διαβατήριο. Αυτό αναφέρουν οι Financial Times σε εκτενές τους δημοσίευμα, που χρησιμοποιούν το παράδειγμα του αμφιλεγόμενου επιχειρηματία για να αναδείξει τα προβλήματα του συγκεκριμένου ευρωπαϊκού προγράμματος.
Τώρα ο ερευνώμενος ρόλος του Λόου σε ένα διεθνές σκάνδαλο διαφθοράς πολλών δισεκατομμυρίων δολαρίων προκάλεσε εθνική κατακραυγή στο μικρό αυτό κράτος της Μεσογείου, θέτοντας ερωτήματα προς την κυβέρνηση της Λευκωσίας, τον επικεφαλής της κυπριακής εκκλησίας που έκανε λόμπι για λογαριασμό του και τις επιχειρήσεις που χειρίζονται τέτοιες συναλλαγές.
Η υπόθεση οδήγησε σε επανεξέταση του τι σημαίνουν για την Ευρωπαϊκή Επιτροπή οι «εγγενείς κίνδυνοι» των σχεδίων αυτών στα κράτη μέλη της ΕΕ που προσφέρουν ιθαγένεια ή θεωρήσεις visa στους διεθνείς Κροίσους.
Οι Βρυξέλλες δημιούργησαν μια ομάδα, με σκοπό να προτείνει πρόσθετες διασφαλίσεις μέχρι το τέλος του έτους. Αλλά οι επικριτές του μέτρου λένε ότι η αντίδραση είναι ανεπαρκής, στην προσπάθεια παύσης της διακίνησης ύποπτων χρημάτων και προσώπων, τα οποία εισέρχονται στην ΕΕ.
“Αυτή η προσέγγιση θα έχει πιθανώς ελάχιστο σεβασμό από τα κράτη μέλη προς όσους θέλουν να αποκτήσουν την ιθαγένεια κράτους- μέλους της ΕΕ, για την οποία απαιτούνται πολύ αυστηρότερες νομικές ενέργειες προκειμένου να αναγκαστούν τα κράτη να τερματίσουν αυτά τα επιθετικά σχέδια”, δήλωσε η Τίνα Μλίναριτς της Global Witness, μιας μη κυβερνητικής οργάνωσης.
Τα περισσότερα κράτη μέλη της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένης της Γαλλίας και του Ηνωμένου Βασιλείου, προσφέρουν «χρυσές βίζες» που χορηγούν δικαίωμα διαμονής σε πλούσιους από τρίτες χώρες.
Η Κύπρος ήταν ένα από τα τρία κράτη – μαζί με τη Βουλγαρία και τη Μάλτα – που προσέφεραν την ιθαγένεια σε αντάλλαγμα για επενδύσεις, σύμφωνα με φετινή έκθεση της Επιτροπής. Η Λευκωσία εδώ και δεκαετίες ειδικεύεται στην παροχή αδειών διαμονής και νομικών υπηρεσιών σε πλούσιους επιχειρηματίες από χώρες εκτός ΕΕ.
Όταν το νησί υπέστη οικονομική κατάρρευση το 2013, ο πρόεδρος Νίκος Αναστασιάδης έκανε ένα ακόμα βήμα και προσέφερε εθνικότητα σε αλλοδαπούς που είναι διατεθειμένοι να πληρώσουν τουλάχιστον 2 εκατομμύρια ευρώ για ένα ακίνητο. “Η πώληση Golden Visa έχει νόημα για μια κυβέρνηση που αγωνίζεται να ανοικοδομήσει την οικονομία”, δήλωσε ο Αντώνης Έλληνας, πολιτικός επιστήμονας στο Πανεπιστήμιο Κύπρου.
“Ωστόσο, το σχέδιο δεν έχει πάντα την αναγκαία πολιτική επίβλεψη” πρόσθεσε. Η Κύπρος έχει αποκτήσει περίπου 4.000 πολίτες μέσα από αυτή τη διαδικασία και εξασφάλισε περίπου 6 δισ. ευρώ από πωλήσεις ακινήτων σε αυτό το πλαίσιο.
Η πρώην δικηγορική εταιρεία του κ. Αναστασιάδη προσφέρει υπηρεσίες σε επενδυτές που υποβάλλουν αίτηση για Golden Visa, αν και αξιωματούχοι δηλώνουν ότι ο πρόεδρος διέκοψε όλους τους δεσμούς μαζί της, προκειμένου να αποφύγει την εντύπωση μιας πιθανής σύγκρουσης συμφερόντων.
Ωστόσο, ο πρόεδρος έχει ήδη απορρίψει την έκκληση των Βρυξελλών προς την Κύπρο να ακυρώσει το πρόγραμμα Golden Visa, το οποίο λέει -ο πρόεδρος- ότι επικρίθηκε άδικα. Τον Μάιο, η κυπριακή κυβέρνηση κατέστησε αυστηρότερους τους κανόνες για τη χορήγηση της εθνικότητας, αυξάνοντας το επίπεδο της δέουσας επιμέλειας και απαιτώντας από τους αιτούντες να έχουν έγκυρη βίζα για να ταξιδεύουν στη ζώνη ελευθέρων ταξιδιών της ΕΕ.
Επίσης, απαγόρευσε τη διαφήμιση του συστήματος Golden Visa, κι από τότε οι αιτήσεις μειώθηκαν σημαντικά. Ωστόσο, προηγούμενα κρούσματα έχουν επανέλθει στο προσκήνιο για να δημιουργήσουν προβλήματα στη Λευκωσία.
Μια έρευνα του Reuters τον Οκτώβριο διαπίστωσε ότι η Κύπρος είχε δώσει ιθαγένεια σε οκτώ συγγενείς και συνεργάτες του Χουν Σεν, του αυταρχικού πρωθυπουργού της Καμπότζης για 35 χρόνια.
Ο κυπριακός ειδησεογραφικός οργανισμός Πολίτης αποκάλυψε πρόσφατα ότι ο Λόου πραγματοποίησε διήμερο ταξίδι στη Λευκωσία τον Σεπτέμβριο του 2015 για να πάρει το διαβατήριό του.
Ο Λόου έλαβε ιθαγένεια, παρόλο που οι κατηγορίες είχαν εμφανιστεί μήνες πριν, για την πιθανή συμμετοχή του στην υπεξαίρεση εκατοντάδων εκατομμυρίων δολαρίων από το κρατικό επενδυτικό ταμείο της Μαλαισίας 1MDB.
Οι Ηνωμένες Πολιτείες τον περασμένο χρόνο απηύθυναν κατηγορίες στον Λόου για πιθανή συνωμοσία με συμμετοχή του, προκειμένου να καταχραστούν περισσότερα από 2,7 δισ. δολάρια από το 1MDB. Ο ίδιος έχει αρνηθεί οποιαδήποτε παράνομη πράξη.