Από το Λονδίνο ως το Βερολίνο οι Ευρωπαίοι ηγέτες είναι αντιμέτωποι με μια ανησυχητική πραγματικότητα: τα lockdown επιστρέφουν στην ατζέντα, καθώς η πανδημία απειλεί ξανά τη γηραιά ήπειρο.
Το καλοκαίρι το σενάριο αυτό δεν φαινόταν πιθανό, καθώς τα κρούσματα είχαν αρχίσει να μειώνονται σε ολόκληρη την Ευρώπη και άνοιγαν ξανά τα σύνορα. Αναμενόταν βέβαια μια «αναζωπύρωση», αλλά υπήρχε και η πεποίθηση ότι θα αρκούσε μια στοχευμένη προσέγγιση του προβλήματος.
Στο Ηνωμένο Βασίλειο ο φόβος που κυριαρχεί είναι ότι ένα lockdown διάρκειας δύο εβδομάδων δεν θα είναι αρκετό.
Αυτή η πρώιμη αίσθηση νίκης επί της πανδημίας οδήγησε τελικά στην απογοήτευση και έστρωσε τον δρόμο για μια βαθύτερη κρίση με τις μεγάλες πόλεις να τίθενται πάλι σε περιορισμούς και τις κεντρικές κυβερνήσεις να έρχονται πλέον σε ευθεία σύγκρουση με τοπικούς αξιωματούχους για το τι έπεται στη συνέχεια.
«Υπήρχε η ελπίδα ότι το δεύτερο κύμα πανδημίας θα ήταν πιο εύκολο να ελεγχθεί γιατί γνωρίζουμε πώς να αναγνωρίσουμε και να συγκρατούμε την εξάπλωση του ιού και παράλληλα να κρατάμε την οικονομία σε λειτουργία», αναφέρει ο Κρίστιαν Οντενταλ, επικεφαλής οικονομολόγος του Κέντρου για την Ευρωπαϊκή Μεταρρύθμιση (Centre for European Reform). «Ωστόσο, αυτό δεν δούλεψε στην Ευρώπη».
Χθες Πέμπτη ήταν ακόμα μια ημέρα κακών ειδήσεων, καθώς η μια χώρα μετά την άλλη κατέγραφε νέα ρεκόρ ημερήσιων κρουσμάτων. Τα ποσοστά νοσηλείας και θανάτων αυξήθηκαν σε όλη την ήπειρο.
Οι ηγέτες έχουν λιγότερα όπλα στη φαρέτρα τους τώρα, καθώς έχουν «κάψει» το πολιτικό κεφάλαιο που διέθεταν, ώστε να προχωρήσουν σε κλείσιμο της οικονομίας και εν συνεχεία σε στήριξη των οικονομιών, όπως έκαναν την περασμένη άνοιξη που άρχισε η εξάπλωση του κορωνοϊού.
Οι επιχειρήσεις είναι πιο ασταθείς, το κοινό έχει κουραστεί από τους συνεχείς περιορισμούς και η αντιπολίτευση δεν κάθεται πια στα μετόπισθεν να παρακολουθεί τις εξελίξεις. Υπάρχει επίσης μια ιδεολογική μάχη μεταξύ των εκείνων που είναι κατά των περιορισμών και εκείνων που λένε ότι η δημόσια ασφάλεια πρέπει να προέχει όλων των άλλων, συμπεριλαμβανομένης και της οικονομίας.
Τώρα οι ισορροπίες είναι πολύ πιο δύσκολες. Για τον Τζέιμι Ρας του Bloomberg Economics «το να κάνουμε πολύ λίγα για να περιορίσουμε τον ιό μπορεί εύκολα να καταλήξει να κοστίσει πολύ περισσότερο από ένα σύντομο εθνικό lockdown».
Στην Ισπανία, η σοσιαλιστική κυβέρνηση έχει να αντιπαλέψει τις κεντροδεξιές αρχές στη Μαδρίτη. Ο πρωθυπουργός της Βρετανίας Μπόρις Τζόνσον έχει χάσει τη στήριξη όλων των πλευρών. Ο χειρισμός της πανδημίας του έχει κοστίσει στη βόρεια Αγγλία, όπου στις περσινές εκλογές είχε αποκομίσει σημαντικά κέρδη. Τώρα, είναι από τις περιοχές που πλήττονται περισσότερο στο Ηνωμένο Βασίλειο. Ακόμη και η καγκελάριος Άνγκελα Μέρκελ – η «βασίλισσα» των κρίσεων της Ευρώπης – απέτυχε να πείσει τους τοπικούς ηγέτες να αποδεχθούν αυστηρότερα μέτρα κατά τη διάρκεια ενός οκταώρου μαραθωνίου διαπραγμάτευσης αυτήν την εβδομάδα.
Ολα τα παραπάνω θέτουν εν αμφιβόλω την όποια ανάκαμψη της περιοχής από τη χειρότερη ύφεση των τελευταίων δεκαετιών. Αυτό θα αναγκάσει τις κυβερνήσεις να αυξήσουν τις δαπάνες και να πιέσουν για ακόμα μια φορά τα δημόσια ταμεία. Οι κεντρικές τράπεζες που αποφάσισαν να προχωρήσουν σε μια άνευ προηγουμένου αποδέσμευση πόρων για την τόνωση της οικονομίας, τώρα ετοιμάζονται να κάνουν περισσότερα.
Η αρχική στρατηγική της Ευρώπης ήταν μια θεραπεία – σοκ που ανέστειλε τις προσωπικές ελευθερίες με στόχο να επιστρέψουμε σε κάποιο είδος φυσιολογικής κατάστασης το συντομότερο δυνατό. Φαινόταν να λειτουργεί. Η απώλεια των θέσεων εργασίας ήταν υπό έλεγχο, χάρη στα γενναιόδωρα πακέτα τόνωσης.
Όμως, οι αρχές, απέτυχαν να επιβάλουν περιορισμούς υγιεινής ή κανόνες αυτο-απομόνωσης μετά την άρση των lockdown. Το καλοκαίρι, ο κόσμος ταξίδεψε και έφερε πίσω στην πατρίδα και τον κορωνοϊό. Η εξάπλωσή του επιταχύνεται όσο κρυώνει ο καιρός.
Οι εστίες μόλυνσης προκάλεσαν κι έναν νέο γύρο περιορισμών. Ξεκινώντας από αυτό το Σαββατοκύριακο, οι Λονδρέζοι θα απαγορεύεται να πηγαίνουν από σπίτι σε σπίτι και οι κάτοικοι του Παρισιού και άλλων μεγάλων γαλλικών πόλεων τη νύχτα από τις 9 και μετά θα περιορίζονται στα σπίτια τους για τέσσερις εβδομάδες.
Ο παράγοντας φόβος
Ακόμα κι αν οι περιορισμοί δεν είχαν μεγάλο άμεσο αντίκτυπο στην οικονομική δραστηριότητα, ο φόβος που προκαλούν πλήττει την κατανάλωση.
Η Κέιτ Νίκολς της UKHospitality, του σώματος που εκπροσωπεί τις επιχειρήσεις του κλάδου αναψυχής, περιγράφει την κατάσταση ως εξής: είναι σαν να είσαι παγιδευμένος σε μια χώρα που είναι ανοιχτή, αλλά με αυστηρούς περιορισμούς που θα πλήξουν σημαντικά τον τρόπο ζωής»
Η αύξηση των μολύνσεων ανησυχεί επίσης τους επιστήμονες που πιέζουν για αυστηρότερα μέτρα.
Στο Ηνωμένο Βασίλειο, εμπειρογνώμονες στον τομέα της δημόσιας υγείας ζήτησαν να ισχύσει το κλείσιμο επιχειρήσεων και ο περιορισμός των κοινωνικών επαφών, ωστόσο υπάρχει ανησυχία ότι είναι πολύ αργά για να υπάρξει κάποιο όφελος από αυτό.
Εν τω μεταξύ, διάφορες προσπάθειες για να τεθεί υπό έλεγχο ο ιός καταρρέουν, ενώ τα τεστ και τα συστήματα εντοπισμού κρουσμάτων κινδυνεύουν να κορεστούν.
Η Τσεχική Δημοκρατία – όπου έγινε το χειρότερο ξέσπασμα στην Ευρώπη – μετατρέπει τώρα τα ξενοδοχεία και τα ιαματικά λουτρά σε εγκαταστάσεις έκτακτης ανάγκης.
Όσον αφορά στο εμβόλιο πιθανότατα δεν θα είναι ευρέως διαθέσιμο πριν από το 2021.
Στη νότια ιταλική πόλη Αρζάνο, ένα lockdown σε όλα τα καταστήματα εκτός από εκείνα που πουλούσαν τα είδη πρώτης ανάγκης ώθησε αρκετές δεκάδες καταστηματάρχες να μπλοκάρουν έναν κεντρικό δρόμο, ενώνοντας τις δυνάμεις του με άλλες διαδηλώσεις σε ολόκληρη την περιοχή. Στην περιοχή γύρω από τη Νάπολη, τα σχολεία φαίνεται ότι θα παραμείνουν κλειστά μέχρι το τέλος του μήνα.
Και οι ηγέτες που παρακολουθούν το πώς ο κόσμος σταματά σιγά σιγά να συμμορφώνεται στους περιορισμούς που επιβάλλουν, θα πρέπει να αναρωτηθούν ποια εργαλεία τους έχουν απομείνει για να πολεμήσουν απέναντι στην πανδημία.