Καθώς η χώρα μπαίνει στο τελευταίο έτος της διάσωσής της, παραμένουν ερωτήματα σχετικά με το αν θα μπορέσει να σταθεί στα πόδια της όταν λήξει το πρόγραμμα διάσωσης. Στο άμεσο μέλλον, με τους εκπροσώπους των πιστωτών να κατεβαίνουν στην Αθήνα για την τρίτη αξιολόγηση, άλλες ανησυχίες είναι μεγάλες: Η αναθεώρηση του προγράμματος διάσωσης θα είναι διαφορετική από τις δύο προηγούμενες; Τι ρόλο θα διαδραματίσει το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο; Θα ολοκληρώσει η Ελλάδα τα 95 μέτρα της επανεξέτασης εγκαίρως;
«Η κυβέρνηση φαίνεται πρόθυμη να προχωρήσει με την τρίτη διάσωση χωρίς τις καθυστερήσεις του παρελθόντος», δηλώνει ο Νίκος Βέττας, γενικός διευθυντής του ΙΟΒΕ, και προσθέτει ότι η ελληνική οικονομία «είναι σε πορεία ήπιας ανάπτυξης, με τη βοήθεια που προήλθε από τον τουρισμό που είχε μια πολύ καλή χρονιά, και άλλων παρόμοιων ανόδων στην εξωτερική ζήτηση».
Οι αγορές, ωστόσο, είναι λιγότερο αισιόδοξες. Η αξιολόγηση αρχίζει επισήμως στα μέσα Οκτωβρίου και ο Αλέξης Τσίπρας ανέφερε τη Δευτέρα πως η Ελλάδα σκοπεύει να ολοκληρώσει την απαραίτητη οικονομική αναδιάρθρωση με μεταρρυθμίσεις μέχρι τον Νοέμβριο. Και πάλι, ανησυχίες πως αυτή η αξιολόγηση, όπως και οι προηγούμενες δύο, θα «τραβήξει» μέχρι τα τέλη του προγράμματος τον Αύγουστο, έχουν πυροδοτήσει νέο κύκλο νευρικότητας στην αγορά. Η περασμένη εβδομάδα ήταν η χειρότερη από τον Ιούνιο του 2016 για τις ελληνικές μετοχές.
«Η αγορά ξεμένει από καταλύτες και ο ερχομός της τρίτης διάσωσης έχει αναζωπυρώσει τα αντανακλαστικά της αβεβαιότητας, ιδιαίτερα στις μετοχές», υπογράμμισε ο Θανάσης Δρογώσης, επικεφαλής στην Pantelakis Securities για τις μετοχές.
Η Ελλάδα έχει μπροστά της δύο πιθανές εκβάσεις. Αξιωματούχοι από την κυβέρνηση και από τους πιστωτές, υποστηρίζουν πως σκοπός είναι να ολοκληρωθεί η τρίτη αξιολόγηση μέχρι το τέλος του χρόνου, κάτι που θα προσέφερε στη χώρα το χρόνο για να συγκεντρώσει περισσότερα κεφάλαια στην αγορά και θα άνοιγε το δρόμο για επιτυχημένη έξοδο από το πρόγραμμα. Η ολοκλήρωση της αξιολόγησης μέχρι το τέλος της χρονιάς ή ακόμη και τους πρώτους μήνες της επόμενης, θα βοηθούσε την Ελλάδα να κερδίσει την εμπιστοσύνη των επενδυτών που της είναι απαραίτητη.
Παρατεταμένες διαπραγματεύσεις, από την άλλη, θα μπορούσαν να επηρεάσουν την εμπιστοσύνη των επενδυτών και να παρεμποδίσουν τις προσπάθειες της χώρας να βγει από το πρόγραμμα το επόμενο καλοκαίρι και να χρηματοδοτήσει τον εαυτό της.
Δεν υπάρχει ελάφρυνση χρέους
«Οι επενδύσεις βρίσκονται σε πολύ χαμηλά επίπεδα και, ως εκ τούτου, η Ελλάδα αναπτύσσεται πολύ πιο αργά από ότι θα έπρεπε και, στην ουσία, πιο αργά από πολλούς από τους εταίρους της στην ευρωζώνη», επεσήμανε ο Βέττας. Οι ελληνικές επενδύσεις παρέμειναν στάσιμες το 2016 και υποχώρησαν στη διάρκεια των δύο πρώτων τριμήνων της φετινής χρονιάς.
Αν η διάσωση εξαντληθεί πριν η χώρα ολοκληρώσει όλες τις μεταρρυθμίσεις στις οποίες έχει συμφωνήσει, αυτό θα έθετε σε κίνδυνο τυχόν σχέδια ελάφρυνσης χρέους από την ευρωζώνη, κάτι που η κυβέρνηση προσπαθεί να εξασφαλίσει εδώ και χρόνια. Οι εταίροι της Ελλάδας έχουν συμφωνήσει να μετριάσουν το χρέος στο τέλος της διάσωσης, με την προϋπόθεση πως οι συμφωνημένες μεταρρυθμίσεις θα έχουν ολοκληρωθεί επιτυχώς.
Κρίσιμα, δύσκολα κομμάτια της αξιολόγησης περιλαμβάνουν τον προϋπολογισμό της Ελλάδας για το 2018, αλλά και το αν η χώρα λαμβάνει επαρκή μέτρα για να πιάσει τους στόχους της διάσωσης. Η Ελλάδα αναμένεται να έχει πρωτογενές πλεόνασμα στο 3,5% του ΑΕΠ φέτος, ένας στόχος που φαίνεται ακόμα πιο δύσκολος διότι οι φορολογικές εισπράξεις δεν έχουν καταφέρει να αποφέρουν τα αναμενόμενα έσοδα, τονίζουν Έλληνες και Ευρωπαίοι αξιωματούχοι.
Ώρα για δύσκολες αποφάσεις
Στο μεταξύ, πολιτικά επίμαχα ζητήματα όπως οι ιδιωτικοποιήσεις, η αναμόρφωση της δημόσιας διοίκησης, αλλά και μια αναδιάρθρωση στην αγορά εργασίας, μπορεί να ανακύψουν στις επερχόμενες διαπραγματεύσεις. Η διαχείριση των κόκκινων δανείων των ελληνικών τραπεζών επίσης αναμένεται να βρεθεί στο επίκεντρο, όπως και η αναδιάρθρωση των κοινωνικών παροχών. Η κυβέρνηση Τσίπρα δεν έχει βρει ακόμη πόρους στον προϋπολογισμό, για να αποφύγει να «κόψει» δημοφιλή προνόμια.
Η απαίτηση του ΔΝΤ για έλεγχο ποιότητας του ενεργητικού των ελληνικών τραπεζών ίσως είναι ένα ακόμη σημείο σύγκρουσης, αυτή τη φορά μεταξύ του Ταμείου και της ΕΚΤ. Η ελληνική κυβέρνηση και η Φρανκφούρτη υποστηρίζουν πως μια τέτοια αξιολόγηση θα είναι επιβλαβής για τις τράπεζες της χώρας, γιατί χρειάζεται να εστιάσουν στην αντιμετώπιση των NPL.
Μια λύση, προσθέτουν, ίσως είναι να περιμένουμε τα αποτελέσματα των τακτικών stress tests που αναμένονται πριν το τέλος του προγράμματος, χωρίς νέο έλεγχο ποιότητας.
Κάποιοι εξωτερικοί παράγοντες επίσης μπορεί να έχουν σημαντικές συνέπειες στις συζητήσεις -και κυρίως οι γερμανικές εκλογές.
Καθοριστικές εκλογές
Το αν η νέα γερμανική κυβέρνηση θα επιμείνει στην άμεση συμμετοχή του ΔΝΤ στη διάσωση, μπορεί να επηρεάσει τόσο τις διαπραγματεύσεις για τις μεταρρυθμίσεις, όσο και εκείνες για την ελάφρυνση χρέους που ίσως τελικά χορηγηθεί.
Το ΔΝΤ έχει συμφωνήσει κατ’ αρχήν στην παράταση νέων δανείων στην Ελλάδα, αλλά η συμμετοχή του στο πρόγραμμα εξακολουθεί να εξαρτάται από το αν η ευρωζώνη θα αναδιαρθρώσει το χρέος, περισσότερο απ’ ότι είχε την πρόθεση μέχρι στιγμής να κάνει. Αυτό σημαίνει ότι, για να εμπλακεί άμεσα το Ταμείο και ουσιαστικά να δώσει κεφάλαια διάσωσης στην Αθήνα, η ευρωζώνη θα πρέπει να κάνει ακόμη περισσότερα από αυτά που έχει πει, για να μετριάσει το χρέος της Ελλάδας -κάτι στο οποίο πολλές χώρες, μεταξύ τους και η Γερμανία, έχουν μέχρι τώρα αντιδράσει έντονα.
Αυτό που είναι στο χέρι της Ελλάδας, είναι να διασφαλίσει πως η αξιολόγηση θα προχωρήσει όσο καλύτερα γίνεται, σχολίασε Έλληνας αξιωματούχος.
«Αυτή τη στιγμή, δύο συστατικά είναι απαραίτητα», συνόψισε ο κ. Βέττας. «Να αποφευχθούν τυχόν ενέργειες που θα ενίσχυαν τον κίνδυνο να εκτροχιαστεί το πρόγραμμα και να επιμείνουμε σε μεταρρυθμίσεις που θα περιορίσουν τη γραφειοκρατία στο δημόσιο τομέα και θα προσελκύσουν νέες επενδύσεις».
«Ο στόχος της Ελλάδας είναι να κλείσει το μεγαλύτερο μέρος των θεμάτων τον Νοέμβριο, ώστε η τρίτη αναθεώρηση να ολοκληρωθεί το συντομότερο δυνατό», δήλωσε ο Κυβερνητικός Εκπρόσωπος Δημήτρης Τζανακόπουλος την Τετάρτη. Νωρίτερα, ο αντιπρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, κ. Βάλντις Ντομπρόσβσκις, δήλωσε ότι «δεν θα ήθελα να θέσω τα ζητήματα του τραπεζικού τομέα ως πιο πιεστικά ζητήματα στο πλαίσιο της τρίτης αναθεώρησης», αλλά πρόσθεσε ότι είναι σημαντικό η Ελλάδα να επιτύχει το στόχο του πρωτογενούς πλεονάσματος του 3,5% του ΑΕΠ για το 2018.