To ευρωπαϊκό Green Deal, μια πλειάδα οδηγιών για την επίτευξη μηδενικών εκπομπών άνθρακα μέχρι το 2050, αποτελεί το πιο αισιόδοξο κυβερνητικό σχέδιο της παγκόσμιας ιστορίας. Αλλά η πρωτοπορία σημαίνει πάντοτε και προβλήματα.
Τουλάχιστον αρχικά, τα προϊόντα που κατασκευάζονται στην ΕΕ θα είναι πιο ακριβά από αυτά που παρασκευάζονται σε χώρες χωρίς παρόμοιες οδηγίες μείωσης εκπομπών άνθρακα, κάνοντας την ΕΕ λιγότερο ανταγωνιστική. Για να αποφύγουν μια μαζική φυγή των εταιρειών από την ΕΕ, οι ρυθμιστές σχεδιάζουν νέους τρόπους “ποινών” εισαγόμενων προϊόντων που έχουν παραχθεί από τις χώρες χωρίς τέτοιες οδηγίες. Ιδού η βασική ιδέα πίσω από το σχέδιο των ρυθμιστών:
Οταν η πρόεδρος της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν πρότεινε την ιδέα τον Ιούλιο του 2019, την αποκάλεσε Carbon Border Tax (Συνοριακό Φόρο Ανθρακα). Aπό τότε το προσωνύμιο έχει αλλάξει και έχει μετατραπεί σε CBAM: Carbon Border Adjustment Mechanism (Συνοριακό Μηχανισμό Προσαρμογής Ανθρακα). Ενας φόρος αυτός καθεαυτός θα προκαλέσει αντίσταση στην παγκόσμια αγορά και στον Παγκόσμιο Οργανισμό Εμπορίου ο οποίος δεν αρέσκεται στον προτεξιονισμό. Ενας μηχανισμός όπως ο CBAM μπορεί να μην συμπεριλάβει χώρες που έχουν ήδη φορολογήσει τις εκπομπές άνθρακα. Σύμφωνα με την Παγκόσμια Τράπεζα, μόνο το ⅕ των κρατών έχουν προχωρήσει σε τέτοια φορολογία.
Το CBAM θα αντικατοπτρίζει το σύστημα EU Emissions Trading System, τη μεγαλύτερη αγορά άνθρακα του πλανήτη. Σε ένα τέτοιο θεωρητικό ΕΤS, οι εισαγωγείς προϊόντων βασισμένων σε υψηλές εκπομπές πληρώνουν ένα πρίμιουμ σε σχέση με αυτούς που καλύπτονται από τους κανόνες εκπομπών της ΕΕ. Η τιμή των εκπομπών ήδη αυξάνεται, αναμένοντας αυστηρότερους κανονισμούς.
Ο σχεδιασμός του CBAM με τέτοιο τρόπο κατά τον οποίο θα είναι συμβατός με τον ΠΟΕ είναι δύσκολος αλλά εφικτός, σύμφωνα με τους Ευρωπαίους ρυθμιστές. Αλλά υπάρχουν ακόμη περισσότερα εμπόδια τα οποία θα πρέπει να ξεπεράσει η Ευρώπη για την εφαρμογή του μηχανισμού, από πολιτικά μέχρι τεχνικά και φοροτεχνικά. Η Κομισιόν σχεδιάζει την παρουσίαση της πρότασης τον Ιούνιο, αλλά το νομοσχέδιο θα πρέπει να υπερψηφιστεί από το Ευρωκοινοβούλιο και τα επιμέρους κρατικά κοινοβούλιο πριν εφαρμοστεί. Ο κυκεώνας αυτός μπορεί να διαρκέσει μέχρι και δύο χρόνια, κάτι που σημαίνει πως -το νωρίτερο- το CBAM δε θα εφαρμοστεί μέχρι το 2023.
Η Κομισιόν έχει πολλάκις υπογραμμίσει πως η εφαρμογή του CBAM θα σημάνει τέλος στις φοροαπαλλαγές άνθρακα που επιτρέπονταν μέχρι τώρα σε οποιεσδήποτε επιχειρήσεις απειλούσαν με πιθανή μετακίνησή τους εκτός της ΕΕ. Οι βιομήχανοι από την πλευρά τους θέλουν και την πίτα ολόκληρη και τον σκύλο χορτάτο, αναφέροντας πως η φοροαπαλλαγή αυτή πρέπει να συνεχιστεί. Το θέμα αναμένεται να αποτελέσει και ένα από τα μεγαλύτερα εμπόδια στην εφαρμογή του προγράμματος.
Τα σχέδια της ΕΕ ήδη προκαλούν διπλωματικές εντάσεις σε χώρες ανά τον πλανήτη, από την Ουκρανία, μέχρι την Κίνα και την Ινδία. Το σχεδιο θα προταθεί πέντε μήνες πριν από μια παγκόσμια σύνοδο κορυφής για την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής. Η διπλωματική εφαρμογή του, θεωρητικά, θα είναι δύσκολη, αλλά πιθανή.
Τα έσοδα από τα συνοριακά πρίμιου θα αποτελέσουν νέα πηγή ενδυνάμωσης του ευρωπαϊκού προϋπολογισμού, από τα 5 δισ ευρώ στα 14 δισ ευρώ ετησίως, σύμφωνα με εκτιμήσεις της Κομισιόν. Η απόφαση για τη χρήση των εσόδων αυτών θα αποτελέσει “αγκάθι” στις ενδο-ευρωπαϊκές διαπραγματεύσεις. Για τα πρώην στελέχη της Κομισιόν Τζος Ντελμπέκε και Πίτερ Βιζ, τα έσοδα θα πρέπει «να χρησιμοποιηθούν στην κλιματική αναδιάρθρωση των χωρών».
Το εύρος του σχεδίου αρχικά θα συμπεριλαμβάνει λίγες βιομηχανίες όπως ενέργεια, τσιμέντο, ατσάλι, αλουμίνιο και λιπάσματα. Η ΕΕ εισάγει ενέργεια από τη Ρωσία, την Ουκρανία και τα δυτικά Βαλκάνια. Εισάγει τσιμέντο από τη Λευκορωσία, Κολομβία, Τουρκία και Ουκρανία και ατσάλι από τις Κίνα, Ρωσία, Τουρκία, Η.Β., Ουκρανία. Το αρχικό σχέδιο θα επεκταθεί μακροπρόθεσμα και σε άλλες βιομηχανίες.
Η ΕΕ θέλει να εισάγει ένα δίκαιο πεδίο ανταγωνισμού για τις επιχειρήσεις της και να υποστηρίξει περαιτέρω μέτρα για την αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής στο μπλοκ. Εάν υπάρξουν, όμως, αντιδράσεις από χώρες κι εάν το CBAM προκαλέσει εμπορικούς πολέμους, το σχέδιο μπορεί να αποτελέσει όπλο της ΕΕ και όχι μόνο κάτι το οποίο απλά εφαρμόζεται για εσωτερική κατανάλωση.
Διαβάστε ακόμη:
Πώς θα δοθούν δάνεια 12,8 δισ. από το Ταμείο Ανάκαμψης
Ψηφιακό ευρώ: Γιατί είναι απαραίτητη η έκδοσή του – Ποια θα είναι τα χαρακτηριστικά του
Συντάξεις – επιδόματα: Ποιες πληρωμές θα γίνουν μέσα στον Απρίλιο