Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η Γερμανία τα πήγε σχετικά καλά κατά τη διάρκεια αυτής της τρομερής χρονιάς και ότι αυτί πιστώνεται σε μεγάλο βαθμό στην κυβέρνηση της Μέρκελ. Ωστόσο, όπως γράφει σε άρθρο του στο Bloomberg ο Αντρέας Κλουθ, η χώρα σύντομα θα βρεθεί αντιμέτωπη με ένα διαφορετικό πρόβλημα: οι ίδιες πολιτικές που απέδωσαν τόσο καλά στην πρώτη φάση της ύφεσης λόγω κορωνοϊού, μπορεί να κάνουν μεγάλη ζημιά από τη δεύτερη φάση και μετά.
Η χώρα μπορεί να είναι περήφανη για όσα πέτυχε τη φετινή χρονιά. Επιπέδωσε την καμπύλη της μετάδοσης του Covid-19 νωρίς και με μια εντατική σειρά από μέτρα τόνωσης των δαπανών και άλλες προβλέψεις, έχει διοχετεύσει περίπου 1 τρισ. ευρώ στην οικονομία της.
Χάρη σε όλα αυτά, το ΑΕΠ μεγάλωσε ξανά σε σχέση με τον Μάιο. Η κυβέρνηση αναγνωρίζει τώρα ότι η ετήσια συρρίκνωση θα είναι μικρότερη από αυτό που αναμενόταν αρχικά, σε «μόλις» -5,8%.
Μέχρι τις αρχές του 2022, η οικονομία θα είναι ξανά σε προ κρίσης επίπεδα. Ο υπουργός Οικονομίας, Πέτερ Αλτμάιερ, επιδεικνύει διαγράμματα με ανάκαμψη σε σχήμα V.
Συγκεκριμένα, η Γερμανία τα πήγε καλά στη διάσωση θέσεων εργασίας. Το πέτυχε εν μέρει αναστέλλοντας τους κανονικούς κανόνες πτώχευσης, βοηθώντας έτσι περισσότερους εργοδότες να παραμείνουν στην επιφάνεια.
Ταυτόχρονα, η κυβέρνηση χρησιμοποίησε ένα εργαλείο που υπήρχε εδώ και έναν αιώνα για να κρατήσει τους εργαζόμενους στις δουλειές τους ακόμα κι όταν δεν είχαν δουλειά να κάνουν. Τα μέτρα αυτά διατήρησαν την ανεργία στο 4,4% τον Ιούλιο, όταν στην ΕΕ ο μέσος όρος ήταν στο 7,2% και στις ΗΠΑ στο 10,2%.
Το εργαλείο που έγινε τώρα ευρέως γνωστό, έχει την ονομασία Kurzarbeit, που κυριολεκτικά σημαίνει «εργασία ορισμένου χρόνου». Με λίγα λόγια, η κυβέρνηση επιδοτεί τις επιχειρήσεις για να διατηρήσουν τους εργαζομένους στη μισθοδοσία τους ακόμη και όταν είναι αδρανείς. Οι εργαζόμενοι συνεχίζουν να λαμβάνουν το μεγαλύτερο μέρος των κανονικών αποδοχών τους και είναι έτοιμοι να επιστρέψουν στη δουλειά μόλις υπάρξει νέα ζήτηση. Το μέτρο Kurzarbeit ήταν ένας βασικός λόγος για τον οποίο η Γερμανία έμεινε σχετικά ανεπηρέαστη από τη Μεγάλη Ύφεση του 2008-09. Θεωρείται ως το διεθνές «πρότυπο χρυσού» στα συστήματα εργασιακών παροχών και έχει αντιγραφεί σε όλη την Ευρώπη, αλλά και εκτός αυτής.
Όμως, η επιδότηση της εργασίας – που στην πραγματικότητα δεν έγινε – και η αναστολή των διαδικασιών αφερεγγυότητας προορίζονταν να είναι μόνο προσωρινά μέτρα. Ωστόσο, η κυβέρνηση Μέρκελ προσφάτως τα παρέτεινε αυτά τα προγράμματα.
Ο φόβος που επικρατεί μεταξύ των Γερμανών οικονομολόγων είναι ότι ο συνδυασμός αυτών των πολιτικών θα δημιουργήσει τις λεγόμενες «εταιρείες ζόμπι» – εταιρείες δηλαδή που κανονικά θα ‘πρεπε να αφεθούν να πτωχεύσουν και να βγουν από την αγορά εξαιτίας του γεγονότος ότι είχαν προβλήματα ανεξάρτητα από την πανδημία, αλλά παίρνουν παράταση ζωής με τεχνητά μέσα.
Εκτιμάται ότι σχεδόν 550.000 εταιρείες μπορεί να είναι ήδη «ζόμπι» και ότι του χρόνου μπορεί να αυξηθούν στις 800.000.
Ακόμα βαθύτερο φόβο αποτελεί ότι αυτές οι εταιρείες θα μολύνουν ακόμα και τις υγιείς επιχειρήσεις και ότι θα αφαιρεθεί η πίεση για αναδιάρθρωση.
Όπως σημειώνει ο Κλουθ, τον περασμένο Ιανουάριο (πριν την πανδημία δηλαδή), πολλοί οικονομολόγοι προέβλεπαν ότι το πρόσφατο γερμανικό «οικονομικό θαύμα» θα τελειώσει, εκτός κι αν η χώρα πάει σε επαναστατικές αναβαθμίσεις σε βιομηχανία, τεχνολογία και πολιτισμό.
Ο ένας λόγος ανησυχίας είναι το δημογραφικό: διανύουμε τη δεκαετία που οι Γερμανοί «baby boomers» αρχίζουν να βγαίνουν στη σύνταξη μαζικά.
Αλλο ένα πρόβλημα είναι η έντονη απώλεια ανταγωνιστικότητας σε τομείς που είναι κεντρικοί για τη βιομηχανία της Γερμανίας, από τα αυτοκίνητα έως τα μηχανήματα.
Ενα τρίτο είναι η αντίσταση που υπάρχει σε πολιτισμικές αλλαγές, γεγονός που αφήνει τη μεγαλύτερη οικονομία της Ευρώπης να συνεχίζει να είναι αναλογική, σε έναν ολοένα και περισσότερο ψηφιακό κόσμο – συνεχίζει να είναι κατασκευαστής «πραγμάτων» σε ένα σύμπαν δεδομένων.
Η Γερμανία είναι ένα μέρος όπου οι άνθρωποι εξακολουθούν να υποβάλλουν αναφορές δαπανών για πράγματα που δεν χρειάζεται πια. Είναι η χώρα που κατατάσσεται τελευταία μεταξύ των επτά σε μια νέα έρευνα σχετικά με τη διαδικτυακή μάθηση κατά τη διάρκεια του lockdown, με τους μισούς Γερμανούς γονείς να λένε ότι τα σχολεία τους δεν πρόσφεραν καθόλου τηλεκπαίδευση. Είναι επίσης μια οικονομία που κατέρρευσε κατά 52 θέσεις σε μια κατάταξη για τους ψηφιακά προηγμένους.
Υπάρχει μια ελπίδα ότι ο Covid-19 μπορεί να οδηγήσει στην επιτάχυνση κάποιων από τις απαραίτητες αλλαγές.
Μετά το lockdown της άνοιξης, για παράδειγμα, πάνω από τις μισές γερμανικές εταιρείες ισχυρίστηκαν σε μια έρευνα ότι θα αποκτήσουν ψηφιακή εξοικονόμηση. Όμως αυτοί ήταν οι διαχειριστές ανθρώπινου δυναμικού. Δεν υπάρχει ακόμη ένδειξη ότι οι κατασκευαστές και οι προμηθευτές των γερμανικών αυτοκινήτων που κινούνται με φυσικό αέριο θα πλησιάσουν περισσότερο στον ανταγωνισμό με τις ΗΠΑ ή την Κίνα στον τομέα της τεχνητής νοημοσύνης, κάτι που θα πρέπει να κάνουν για να χτίσουν τα αυτοκίνητα αυτόνομης οδήγησης του μέλλοντος.
Η κυβέρνηση της Μέρκελ αξίζει τα εύσημα για τη διάσωση της οικονομίας της Γερμανίας φέτος. Αλλά σε ό,τι αφορά την επέκταση των βραχυπρόθεσμων μέτρων σε μακροπρόθεσμα, ο συνασπισμός της δεξιάς και της αριστεράς φαίνεται να ενδιαφέρεται περισσότερο για τη διατήρηση ενός κλίματος ειρήνης μέχρι τις εκλογές του επόμενου φθινοπώρου, παρά για την προετοιμασία της Γερμανίας για τις μεγαλύτερες προκλήσεις που θα έρθουν. Αυτές θα απαιτήσουν σημαντικές μεταρρυθμίσεις στον τομέα της κοινωνικής πρόνοιας και της φορολογίας και μακροχρόνιες αλλαγές στον βιομηχανικό κλάδο, τον τομέα των υπηρεσιών και τον χρηματοοικονομικό τομέα της Γερμανίας.
Όπως παρατήρησε ο Γουόρεν Μπάφετ, που ασχολείται με τον πιο σκληρό αμερικανικό καπιταλισμό, μόνο όταν αποσύρεται η παλίρροια, ανακαλύπτετε ποιος κολυμπά γυμνός. Η Γερμανία μπορεί να συνεχίσει να ρίχνει χρήματα για λίγο περισσότερο, αλλά δεν μπορεί να αποτρέψει την πτώση της.