Θέλω σήμερα να ξεκινήσω με ένα σημαντικό ερώτημα που αφορά και ενδιαφέρει όλους μας.
Είναι η ελληνική τραπεζική αγορά μία επαρκώς ανταγωνιστική αγορά, η μήπως παρουσιάζει προφανή ολιγοπωλιακά φαινόμενα και χαρακτηρίζεται από την εφαρμογή συντονισμένων πρακτικών από πλευράς των τραπεζών, όπως πολλοί έγκυροι αναλυτές ισχυρίζονται;
Εκ πρώτης όψεως θα έλεγε κανείς ότι ισχύει το πρώτο, ότι δηλ. η τραπεζική αγορά είναι ανταγωνιστική, διότι η ελληνική οικονομία είναι μία από τις μικρότερες της ευρωζώνης και παρόλα αυτά διαθέτει 4 μεγάλες συστημικές τράπεζες και μία μικρότερη ( Optima bank). Ούτως ή άλλως σε σχέση με τον πληθυσμό και το ΑΕΠ της χώρας οι 4+1 τράπεζες φαίνονται αρκετές για να δημιουργήσουν μία ανταγωνιστική αγορά. Αν υπήρχαν περισσότερες τράπεζες θα αντιμετώπιζαν πρόβλημα βιωσιμότητος διότι τα μεγέθη της ελληνικής οικονομίας είναι de facto περιορισμένα και πιθανότατα δεν επαρκούν για να συντηρήσουν περισσότερες τράπεζες με επαρκή κερδοφορία.
Παρ όλα αυτά βλέπουμε ότι πρόσφατα δημιουργήθηκε μία επιπλέον καινούργια τράπεζα η Attica-Παγκρήτια, η οποία σύντομα πρόκειται να εισέλθει στην αγορά. Προφανώς οι νέοι επίδοξοι τραπεζίτες έκριναν ότι η αγορά έχει χώρο για μία ακόμη τράπεζα και αποφάσισαν το τολμηρό εγχείρημα να στήσουν μία νέα τράπεζα, να την εμπλουτίσουν με τα απαραίτητα νέα κεφάλαια που σημειωτέον δεν είναι καθόλου ευκαταφρόνητα και να μπουν στον ήδη υφιστάμενο οξύ ανταγωνισμό μεταξύ των τεσσάρων συστημικών τραπεζών. Άρα προφανώς οι νέοι επίδοξοι τραπεζίτες κρίνουν πρώτον ότι η αγορά δεν είναι κορεσμένη και δεύτερον ότι είναι επαρκώς ανταγωνιστική, άρα ένας νέος τραπεζικός παίκτης θα είναι βιώσιμος και επικερδής, εφ όσον προσφέρει ανταγωνιστικότερους όρους απ’ αυτούς που προσφέρουν οι υφιστάμενες τράπεζες.
Προσωπικώς δεν συμφωνώ και θεωρώ ότι η ελληνική αγορά δεν είναι ανταγωνιστική και παρουσιάζει έντονα χαρακτηριστικά ολιγοπωλιακής συγκέντρωσης.
Είναι γνωστό και προκαλεί πολλά σχόλια δυσαρέσκειας το γεγονός ότι οι τράπεζες γενικώς προσφέρουν πολύ χαμηλά επιτόκια καταθέσεων και πολύ υψηλά επιτόκια χορηγήσεων, και μάλιστα ότι κατά κάποιο τρόπο «συντονίζονται», ούτως ώστε τα εν λόγω επιτόκια να είναι περίπου τα ίδια σε όλες τις τράπεζες. Οι πάσης φύσεως τραπεζικές προμήθειες είναι επίσης αρκετά μεγάλες και δεν διαφοροποιούνται αισθητά μεταξύ των τραπεζών όπως θα ήταν λογικό να συμβαίνει αν στο τραπεζικό σύστημα ίσχυαν όροι υγιούς ανταγωνισμού. Λογικά λοιπόν ο νέος παίκτης θα πρέπει να προσφέρει τραπεζικές υπηρεσίες με χαμηλότερο κόστος ώστε να μπορέσει να αποσπάσει μερίδιο πελατείας από τον ανταγωνισμό. Θα συμβεί όμως κάτι τέτοιο ;
Προσωπικώς το βλέπω πολύ δύσκολο για δύο λόγους. Πρώτον διότι θα χρειαστεί η νέα τράπεζα να συγκρουσθεί μετωπικά με το υφιστάμενο πανίσχυρο τραπεζικό λόμπι και δεν νομίζω ότι ο νέος παίκτης θα είναι διατεθειμένος να τα βάλει με τα μεγάλα παιδιά τα οποία πολύ εύκολα μπορούν να του κάνουν την ζωή κόλαση.
Δεύτερον διότι είναι πολύ πιο βολικό και συμφέρον να ενταχθεί και αυτός στο υφιστάμενο μπλοκ των τραπεζών και να χρεώνει ανάλογες προμήθειες ώστε να μπορέσει να αποκτήσει μία ικανοποιητική κερδοφορία σύντομα, με απώτερο σκοπό να φουσκώσει την τιμή της μετοχής της νέας τράπεζας και να προσπαθήσει να την πουλήσει πιθανώς σε μία μεγάλη ξένη τράπεζα που θα θελήσει να μπει στην ελληνική αγορά όπως πρόσφατα συνέβη με την συμμετοχή της Unicredit στην Alpha bank.
Κατ’ αυτόν τον τρόπο οι νέοι επίδοξοι τραπεζίτες θα αποκομίσουν ένα μεγάλο κέρδος σε σύντομο χρόνο παρά αν έμπαιναν στο παιχνίδι του ανταγωνισμού και περίμεναν να πλουτίσουν σταδιακά ως ορθόδοξοι τραπεζίτες με όλα τα ρίσκα που κάτι τέτοιο συνεπάγεται.
Με δεδομένο λοιπόν αυτό το σενάριο το οποίον εγώ θεωρώ και το επικρατέστερο καταλήγω στο συμπέρασμα ότι η ελληνική αγορά όχι μόνο δεν είναι ανταγωνιστική, αλλά είναι και πολύ δύσκολο να γίνει ανταγωνιστική, λόγω των μικρών μεγεθών της και των λοιπών ιδιαιτεροτήτων της. Ανταγωνιστική μπορεί να είναι μία αγορά μεγάλου μεγέθους και με μεγάλο αριθμό συμμετεχόντων και όχι μία αγορά σαν την ελληνική όπου κυριαρχούν σε κάθε κλάδο λίγα «φιλαράκια». Και φυσικά αυτά δεν ισχύουν μόνο για την τραπεζική αγορά στην Ελλάδα. Τα ίδια φαινόμενα παρατηρούνται και στην αγορά των τροφίμων, όπου κυριαρχούν λίγα μεγάλα super market κλπ.
Άρα πολύ φοβούμαι ότι είμαστε αναγκασμένοι να μάθουμε να ζούμε με τους σεισμούς – δηλ την έλλειψη ανταγωνισμού και την ακρίβεια- και καλά θα κάνουμε να το συνηθίσουμε.
Μέχρι τότε περαστικά μας!