«Iδιωτικοί φορείς οι οποίοι διαχειρίζονται, όχι με ευκαταφρόνητο κέρδος, κρίσιμες υποδομές έχουν υποχρεώσεις. Με πρώτη, να μπορούν να κρατούν τον δρόμο ευθύνης τους ανοιχτό».
Η επισήμανση ανήκει στον Κυριάκο Μητσοτάκη, διατυπώθηκε στο Υπουργικό Συμβούλιο την επομένη της χιονοθύελλας, η οποία δημιούργησε απίστευτα προβλήματα και είναι άδικο που δεν της δόθηκε η σημασία που της αναλογεί.
Ο πρωθυπουργός είπε δημόσια αυτό που σκέφτονται στη συντριπτική πλειοψηφία τους οι υποστηρικτές της κυβέρνησης. Οτι παράγινε το κακό με ορισμένους «παραχωρησιούχους», «ιδιώτες» και… funds που προσπαθούν να κερδίζουν γρήγορα και εύκολα χωρίς να σέβονται το κοινωνικό σύνολο και τις ανάγκες του. Κατά τη γνώμη μου, το θέμα δεν είναι αν έκλεισε εγκαίρως ή όχι η Αττική οδός για τις νταλίκες και τα Ι.Χ., αλλά ότι η εταιρεία που τη διαχειρίζεται δεν έκανε όσα θα έπρεπε για να την κρατήσει ανοιχτή. Η Αττική οδός έπρεπε να μείνει ανοιχτή ακόμη και αν έκλειναν όλοι οι δρόμοι της χώρας, γιατί είναι κομβικής σημασίας για την πρωτεύουσα και γιατί είναι η ακριβότερη διαδρομή της Ευρώπης.
Είναι αδιανόητο το πώς έκλεισε αυτός ο δρόμος μόλις δύο ώρες μετά το πρώτο χιόνι. Πέρασα από την Αττική οδό λίγη ώρα πριν κλείσει και δεν είδα ούτε εκχιονιστικά, ούτε αλάτι. Θυμάμαι όμως ότι κατασκευάστηκε με τη συγχρηματοδότηση της Ευρωπαϊκής Ενωσης, του Ελληνικού Δημοσίου και τραπεζικά δάνεια προς τους εργολάβους με την εγγύηση του κράτους. Δικά τους κεφάλαια αμφιβάλλω αν έβαλαν έστω και ελάχιστα σε σχέση με το μέγεθος της επένδυσης και τα απίστευτα κέρδη που ακολούθησαν.
Παρά την ταλαιπωρία των πολιτών και το πολιτικό κόστος που «πλήρωσε» η κυβέρνηση, το φιάσκο της Αττικής οδού θα μπορούσε να είναι ένα τυχαίο περιστατικό χωρίς ευρύτερη σημασία. Ενα λάθος στις εκτιμήσεις, ο κακός συντονισμός, η έλλειψη πρόνοιας είναι πράγματα που μπορούν να συμβούν παντού. Καταγράφεται όμως διαχρονικά και σε πολλούς τομείς μια… περιφρόνηση από τον ιδιωτικό τομέα προς τις υποχρεώσεις του και τις ανάγκες του κοινωνικού συνόλου. Παράδειγμα, όσοι θεωρούν επιτυχία το ότι έκλεισαν με το… καλημέρα την εθνική οδό, αδίκως πανηγυρίζουν. Αυτή είναι μια εύκολη λύση και θα μπορούσε να την επινοήσει και ο «δυσκίνητος δημόσιος τομέας».
Ο… ευέλικτος και αποτελεσματικός ιδιωτικός τομέας θα έπρεπε πριν να έχει προσπαθήσει με κάθε τρόπο και κάθε μέσο να κρατήσει ανοιχτούς τους δρόμους. Η παλιά… Μαλακάσα στην Αθηνών – Λαμίας έμενε ανοιχτή υπό τις ίδιες αντίξοες καιρικές συνθήκες. Ανάλογη δυσλειτουργία, ολιγωρία και έλλειψη ευθύνης διαπιστώνονται σχεδόν παντού. Στα τρένα, στην τηλεφωνία, στο δίκτυο ηλεκτρικού ρεύματος, στην παραγωγή ενέργειας.
Για ολόκληρες δεκαετίες η κοινωνία είχε απηυδήσει από την κρατική γραφειοκρατία, την έλλειψη επενδύσεων, την απουσία εκσυγχρονισμού, την εγκατάλειψη, τη σοβιετικού τύπου ακινησία. Το μοντέλο κατέρρευσε παντού στον κόσμο με την πτώση της Σοβιετικής Ενωσης. Οπου δεν κατέρρευσε, μετεξελίχθηκε, όπως στην Κίνα, σε μεικτό σύστημα που στηρίζεται και στην ιδιωτική πρωτοβουλία. Στην Ελλάδα σχεδόν όλες οι κυβερνήσεις, ανεξάρτητα ιδεολογικής τοποθέτησης, αποφάσισαν (και σωστά έπραξαν) ότι κρίσιμες υποδομές θα μπορούσαν να λειτουργήσουν καλύτερα και αποτελεσματικότερα για τον πολίτη από ιδιώτες, οι οποίοι φυσικά θα είχαν τα κέρδη τους. Ετσι λειτουργούν στις δημοκρατίες Δυτικού τύπου. Προσφέρουν καλύτερες υπηρεσίες και κερδίζουν. Ειδικά όταν πρόκειται για υποδομές.
Αυτό που γίνεται στην Ελλάδα αρχίζει να έχει τα χαρακτηριστικά μιας μόνιμης στρέβλωσης. Και την ευθύνη την έχουν οι πολιτικοί. Οι ιδιώτες κάνουν τις δουλειές, αλλά το κράτος είναι εκείνο που πρέπει να βάζει τους κανόνες στο παιχνίδι και να ασκεί τον έλεγχο. Και αυτό μπορεί να επιτευχθεί με δύο τρόπους. Πρώτον, μεγάλη προσοχή στις συμβάσεις που διέπουν αυτή τη συνεργασία, στους όρους, στις προϋποθέσεις και τις υποχρεώσεις που απορρέουν από αυτές. Και δεύτερον, στον έλεγχο αν αυτές οι συμφωνίες τηρούνται στο ακέραιο.
Ανάμεσα στα δύο μέρη δεν μπορεί η σχέση να είναι «φιλική», γιατί ο καθένας εκπροσωπεί διαφορετικά συμφέροντα. Ο ένας του μετόχου και ο άλλος του πολίτη-«πελάτη». Αν διαταραχθεί αυτή η ισορροπία και οι δύο πλευρές θα έχουν δεχθεί μεγάλο πλήγμα. Είναι πολύ άδικο να ηττηθούμε ιδεολογικά όσοι πιστέψαμε και δώσαμε μάχες για να απαλλαγούμε από τον ισοπεδωτικό κρατισμό.
Το σύστημα μπορεί να δουλέψει μια χαρά, ας μην το καταστρέψουμε γιατί μερικοί είναι άπληστοι.