Με την ακρίβεια και τις τεράστιες δυσκολίες που έχουν τα νοικοκυριά να πληρώσουν τις υποχρεώσεις του μήνα να είναι το Νο 1 πρόβλημα των πολιτών σε όλες τις δημοσκοπήσεις, ο πρωθυπουργός ανακοίνωσε ότι με τα μέτρα που παίρνει η κυβέρνηση θα δούμε μείωση τιμών σε 1.500 προϊόντα στο σούπερ μάρκετ. Καλό είναι αυτό -αν πράγματι υπάρξει αντιληπτή από τους καταναλωτές μείωση-, αλλά δεν είναι ούτε μόνιμο, ούτε επαρκές.
Οι τιμές στην Ελλάδα ανεβαίνουν λόγω κερδοσκοπίας και η κερδοσκοπία είναι εφικτή λόγω της δομής του ελληνικού συστήματος πληρωμών. Τα σούπερ μάρκετ είναι ένας από τους κλάδους που κερδοσκοπούν -και παρανομούν-, αλλά υπάρχουν και πολλοί άλλοι. Και η παρανομία ούτε ελέγχεται, ούτε τιμωρείται.

Ο νόμος -που προέρχεται από Ευρωπαϊκή Οδηγία– ορίζει ότι όλες οι εμπορικές συναλλαγές πρέπει να εξοφλούνται σε 30 ημέρες από την έκδοση του τιμολογίου. Τα σούπερ μάρκετ εξοφλούν σε περίπου έναν χρόνο. Λογικό είναι λοιπόν οι τιμές να είναι υψηλές, αφού μέσα σε αυτόν τον χρόνο θα πρέπει ο κάθε προμηθευτής και παραγωγός, μικρός ή μεγάλος, να χρηματοδοτήσει την παραγωγή του και να πληρώσει το σύνολο των φόρων όλων των συναλλαγών χωρίς να έχει εισπράξει τίποτα. Μεταξύ αυτών που αναγκάζεται να πληρώσει ο προμηθευτής χωρίς να το έχει εισπράξει είναι ο ΦΠΑ. Δηλαδή τιμολογεί ένα προϊόν στο σούπερ μάρκετ, πληρώνει σε δύο μήνες τον ΦΠΑ 24% και περιμένει έναν χρόνο να πληρωθεί από το σούπερ μάρκετ το κόστος των προϊόντων του και τον ΦΠΑ που ήδη πλήρωσε. Αντίθετα, το σούπερ μάρκετ πουλάει τοις μετρητοίς τα προϊόντα και εισπράττει άμεσα τον ΦΠΑ από τον καταναλωτή. Κρατάει όμως τα χρήματα στο ταμείο του και τα τζιράρει εισπράττοντας τόκους, ενώ οι προμηθευτές και οι παραγωγοί περιμένουν να πληρωθούν. Ο νόμος για τις εξοφλήσεις σε 30 ημέρες (N4152/2013 για όποιον ενδιαφέρεται) δεν εφαρμόζεται. Και δεν εφαρμόζεται σχεδόν από κανέναν. Ολοι δουλεύουν με πίστωση καθυστερώντας να πληρώσουν, αρκεί να βρίσκονται σε θέση ισχύος έναντι του φουκαρά που περιμένει να πληρωθεί. Και φυσικά στη χώρα όπου βασιλεύουν τα καρτέλ κανείς δεν βρίσκεται σε θέση ισχύος απέναντί τους και έτσι όλοι είναι δέσμιοι καταχρηστικών συμπεριφορών εκ μέρους τους.

Ολοι όσοι ασχολούνται με τις επιχειρήσεις γνωρίζουν ότι αυτές πτωχεύουν από έλλειψη ρευστότητας. Συνεπώς, η μη έγκυρη εξόφληση των τιμολογίων είναι η γενεσιουργός αιτία για πολύ σημαντικά προβλήματα της οικονομίας. Γι’ αυτό εξάλλου και η Ευρωπαϊκή Ενωση εξέδωσε αυτή την οδηγία, που λέει ότι όλες ανεξαιρέτως οι εμπορικές συναλλαγές του ιδιωτικού τομέα πρέπει να εξοφλούνται εντός 30 ημερών. Στην Ελλάδα επιπλέον των καθυστερήσεων υπάρχει και η επινόηση των μεταχρονολογημένων επιταγών, που δεν υπάρχει σε άλλη ευρωπαϊκή χώρα. Η ελληνική οικονομία επί της ουσίας λειτουργεί με λογιστικές εγγραφές, χωρίς λεφτά.

Το κράτος δεν ασχολείται με αυτή την υπόθεση με τη δικαιολογία ότι πρόκειται για ιδιωτικές συναλλαγές, συνεπώς δεν μπορεί να παρέμβει. Παράλογη άποψη, αφού το κράτος ψήφισε έναν νόμο και δεν ενδιαφέρεται για την εφαρμογή του. Θεωρεί το κράτος ότι αν κάποιος συναλλασσόμενος θίγεται, μπορεί να προσφύγει στη Δικαιοσύνη για να πληρωθεί στην ώρα του και θα κερδίσει την υπόθεση. Ομως κανείς δεν προσφεύγει διότι όλοι φοβούνται ότι θα βρεθούν εκτός αγοράς εξαιτίας της δύναμης των καρτέλ. Ετσι, η πρακτική του «δεν πληρώνω – δεν πληρώνω» συνεχίζεται και το κακό διαιωνίζεται. Πότε είναι υποχρεωμένο να ενδιαφερθεί το κράτος; Αν αυτή η πρακτική της αγοράς επηρεάζει τη δημοσιονομική κατάσταση της χώρας. Και η αλήθεια είναι ότι την επηρεάζει – και μάλιστα πολύ. Η καθυστέρηση πληρωμών προκαλεί δυσκολία στην πληρωμή του ΦΠΑ από τους απλήρωτους προμηθευτές, όπως και από όλους τους άλλους που παρέχουν υπηρεσίες και προϊόντα και περιμένουν πότε θα ευαρεστηθεί ο πελάτης να τους πληρώσει. Ανάλογη δυσκολία έχουν και σε όλες τις άλλες πληρωμές των φορολογικών και ασφαλιστικών υποχρεώσεών τους λόγω έλλειψης ρευστότητας. Ετσι, όλοι καταλήγουν σε ρυθμίσεις επί ρυθμίσεων και εφόσον το κακό συνεχίζεται, κάποια στιγμή χάνουν τις ρυθμίσεις και το κράτος χάνει τα λεφτά, πολλοί δε πτωχεύουν.

Πέραν αυτού, η κυβέρνηση επιθυμεί την αύξηση των επενδύσεων.
Είναι λοιπόν λογικό ότι οι απλήρωτοι παραγωγοί δεν μπορούν να κάνουν επενδύσεις για να αυξήσουν την παραγωγή τους. Αντίθετα, την περιορίζουν γιατί δεν έχουν τρόπο να τη χρηματοδοτήσουν εφόσον δεν εισπράττουν. Πάλι λοιπόν το κράτος χάνει λεφτά διότι στερείται τους φόρους που θα δημιουργούσαν οι επιπλέον συναλλαγές από την αύξηση της παραγωγής και των επενδύσεων. Χάνει επίσης λεφτά διότι οι καθυστερήσεις πληρωμών δημιουργούν αλυσίδα καθυστερήσεων και των πληρωμών των εργαζόμενων, οι οποίοι επίσης δεν έχουν να πληρώσουν τους φόρους τους. Οι πτωχεύσεις επιχειρήσεων και οι δυσκολίες εξόφλησης των στεγαστικών δανείων και των πιστωτικών καρτών από τους εργαζόμενους δημιουργούν κόκκινα δάνεια στις τράπεζες και πάλι το κράτος χάνει λεφτά.
Και τέλος, κανείς δεν θέλει να ασχοληθεί με την παραγωγή αφού δεν θα πληρώνεται, γι’ αυτό έχουμε καταντήσει να εισάγουμε τα πάντα και έτσι η χώρα χάνει λεφτά.

Και για να επιστρέψουμε στο θέμα της ακρίβειας, που προσπαθεί η κυβέρνηση να λύσει παρακαλώντας τα σούπερ μάρκετ για αυτοσυγκράτηση, αν διορθώνονταν οι πληρωμές, οι τιμές θα έπεφταν διότι θα μειωνόταν σημαντικά το κόστος παραγωγής, συνεπώς και οι τιμές για τον καταναλωτή. Χονδρικά και με λίγα λόγια, το κράτος, εκτός του ότι είναι υποχρεωμένο να φροντίσει για την τήρηση των νόμων, έχει και άμεσο συμφέρον να το κάνει και να διορθώσει την κατάσταση.

Η Τράπεζα της Ελλάδος οφείλει επίσης να ενδιαφερθεί για την υπόθεση διότι αφορά την κυκλοφορία του χρήματος, τα κόκκινα δάνεια και την ασφάλεια του τραπεζικού συστήματος, αλλά και τον πληθωρισμό, ο περιορισμός του οποίου είναι η βασική της δουλειά.
Πολλοί υποστηρίζουν ότι αν εφαρμοστεί αυτός ο νόμος, η αγορά θα «σκάσει». Πράγματι, αν εφαρμοζόταν αύριο, σε μια αγορά που λειτουργεί με αέρα κοπανιστό, θα υπήρχαν πολλά προβλήματα.
Ομως είναι αναγκαίο να αρχίσει από σήμερα η σταδιακή μείωση των χρόνων πληρωμής των τιμολογίων με ένα σαφές και αυστηρό χρονοδιάγραμμα πλήρους εφαρμογής – σε τρία π.χ. εξάμηνα. Η αγορά θα προσαρμοστεί σταδιακά χωρίς προβλήματα και όταν πλέον εφαρμοστεί πλήρως ο νόμος, θα μπορεί να αναπτυχθεί με πολύ ταχύτερους ρυθμούς, εγκαταλείποντας το καθεστώς της μπανανίας στο οποίο βρίσκεται λόγω μη εφαρμογής των νόμων.
Για να εφαρμοστεί αυτός ο νόμος χρειάζεται παρακολούθηση των εξοφλήσεων από τα υπουργεία και διοικητικές ποινές για την μη έγκυρη εξόφληση. Οι υπουργοί Οικονομικών Κωστής Χατζηδάκης και Ανάπτυξης Κώστας Σκρέκας, ο διοικητής της Τραπέζης της Ελλάδος Γιάννης Στουρνάρας, ενδεχομένως και ο υπουργός Δικαιοσύνης Γιώργος Φλωρίδης καλό θα είναι να ενδιαφερθούν για το ζήτημα και να το λύσουν. Οχι μόνο επειδή θα έχουν κάνει σωστά τη δουλειά τους, αλλά και επειδή αν δεν λυθεί αυτό το ζήτημα όλα τα άλλα μέτρα που παίρνουν είναι ημίμετρα.