Ανάμεσα στα άλλα σοβαρά ζητήματα που καλείται να διαχειριστεί η Κυβέρνηση είναι και το θέμα της προστασίας της πρώτης κατοικίας των ευάλωτων δανειοληπτών. Τα κόκκινα δάνεια -στο συντριπτικά μεγαλύτερο μέρος τους- βγήκαν εκτός των τραπεζικών ισολογισμών, με εγγυήσεις περίπου 20 δισ. που παρείχε το Δημόσιο. Οι τράπεζες πούλησαν και συνεχίζουν να πωλούν τίτλους με αντίκρισμα σε χαρτοφυλάκια προβληματικών δανείων. Είναι οι γνωστές τιτλοποιήσεις που πέρασαν σε χέρια ιδιωτών, δηλαδή σε funds.
Όλη αυτή η διαδικασία έγινε υπό την επίβλεψη της ΕΕ που υπαγόρευσε τους κανόνες και τους όρους για να περάσουν οι τιτλοποιήσεις σε ιδιώτες. Κάθε τιτλοποίηση βασίζεται σε συγκεκριμένο business plan, ενώ και οι servicers, δηλαδή οι εταιρίες που ασχολούνται με την αναδιάρθρωση των συγκεκριμένων δανείων, λειτουργούν με ένα ιδιαίτερα αυστηρό πλαίσιο κι αν παρεκκλίνουν από τους στόχους χάνουν τη διαχείριση του χαρτοφυλακίου. Συνεπώς, δεν υπάρχει περίπτωση να μη ρευστοποιήσουν τα ενέχυρα των δανείων και να μην επιδιώξουν να εισπράξουν μέχρι και το τελευταίο ευρώ. Άλλωστε, αυτός ακριβώς είναι ο λόγος που οι θεσμοί επέβαλλαν τόσο σαφείς και προκαθορισμένες διαδικασίες.
Οι τιτλοποιήσεις που έχουν πουληθεί ξεπερνούν πλέον τα 70 δισ. ευρώ. Για να μείνουν ζωντανές οι τιτλοποιήσεις -δηλαδή αυτοί που τις αγόρασαν να εισπράττουν τόκους, οι servicers τις αμοιβές τους, να χρηματοδοτούνται τα έξοδα αναδιάρθρωσης των δανείων κοκ- χρειάζεται cash flow. Μοναδική πηγή εσόδων των τιτλοποιήσεων είναι οι πλειστηριασμοί. Αν τα έσοδα των πλειστηριασμών δεν υποστηρίξουν τις τιτλοποιήσεις θα σκάσουν οι εγγυήσεις των 20 δισ. που έδωσε στα ομόλογα το Δημόσιο.
Οπότε το κύμα πλειστηριασμών είναι αναπόφευκτη εξέλιξη στο άμεσο μέλλον. Μέχρι σήμερα τα χαρτοφυλάκια των κόκκινων δανείων ήταν πλούσια. Οι servicers είχαν -και πιθανόν ακόμη να έχουν- επιλογές να ξεκινήσουν από βίλες στη Μύκονο, ακριβά διαμερίσματα, ελκυστικά εμπορικά ακίνητα κ.λπ. Όμως ο “αφρός” αυτός εξαντλείται και κάποια στιγμή μέσα στον σωρό των 70 δισ., με τις πολλές χιλιάδες δάνεια, θα έρθει και η σειρά μαζικών πλειστηριασμών σε πρώτη κατοικία. Ανάμεσά τους υπάρχουν και σπίτια πραγματικά ευάλωτων ανθρώπων, κι όχι μόνον από οικονομικής άποψης καθώς μπορεί να είναι μεγάλης ηλικίας, να ταλαιπωρούνται με την υγεία τους, να είναι κοινωνικά περιθωριοποιημένοι κ.ά.
Η Κυβέρνηση έχει νομοθετήσει έναν φορέα που θα απέτρεπε τις εξώσεις ευάλωτων δανειοληπτών, αποκτώντας και αναμισθώνοντάς τους τα ακίνητα. Στο υπουργείο Οικονομίας δουλεύουν προς αυτή την κατεύθυνση και θεωρητικά ο Φορέας θα λειτουργήσει στις αρχές του 2024. Ωστόσο, μέχρι τώρα όλα τα χρονοδιαγράμματα λειτουργίας του Φορέα παρέρχονται άπρακτα γιατί υπάρχει μια ουσιαστική δυσκολία: Είναι εξαιρετικά δύσκολο να εμπλακούν στον φορέα ιδιωτικά κεφάλαια για να ασκήσουν κοινωνική πολιτική. Τα χρήματα που απαιτούνται για τον Φορέα, κάπου 2 με 3 δισ. ευρώ δεν είναι αμελητέο ποσό, αλλά είναι λίγα χρήματα μπροστά στα 20 δισ. των εγγυήσεων αλλά και για το κοινωνικό και πολιτικό κόστος να πετάς ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ αδύναμους ανθρώπους από τα σπίτια τους. Η Κυβέρνηση μπορεί να πιέσει τους θεσμούς για περισσότερη ευελιξία ώστε να επιτύχει τη λειτουργία του Φορέα και πιθανόν η λύση να είναι ένα μικτό σχήμα Δημοσίου και ιδιωτών.