Η κατάσταση που επικρατεί με τις κυκλοφοριακές συνθήκες στις πόλεις όλου του πλανήτη είναι γνωστή και δεν χρειάζονται υπερανάλυση οι ώρες που περνάει ο σύγχρονος οδηγός σε κεντρικές αρτηρίες. Ένα από τα μέτρα που έχουν εφαρμόσει πολλές πόλεις σε όλη την υφήλιο, είναι γνωστό – με διαφορετικά ονόματα.
Στη χώρα μας ονομάζεται Δακτύλιος, ένα μέτρο που θεσπίστηκε – εκτάκτως, μάλιστα – τον Ιούλιο του 1979, από τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη, υπουργό της κυβέρνησης του Κωνσταντίνου Καραμανλή, ως επείγον, προσωρινό μέτρο, για λόγους εξοικονόμησης καυσίμων, λόγω της τότε παγκόσμιας πετρελαϊκής κρίσης. Το 1982 όμως, η τότε πρόσφατα εκλεγμένη κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ, αποφάσισε να καθιερώσει μόνιμα το μέτρο του Δακτυλίου «για λόγους κυκλοφοριακής αποσυμφόρησης και καταπολέμησης του νέφους». Έτσι, παραμένει σε ισχύ ως σήμερα. Το 1982 υπήρχαν στις σελίδες των εφημερίδων οι διαβεβαιώσεις των τότε υπουργών (ο Αντώνης Τρίτσης ήταν υπουργός Περιβάλλοντος και ο Άκης Τσοχατζόπουλος Δημοσίων Έργων) ότι το μέτρο θα ισχύσει για δύο ή, άντε, τρία χρόνια. Υποστήριζαν τότε ότι, όταν ολοκληρωθούν τα μεγάλα έργα υποδομής στον Νομό Αττικής, δεν θα υπάρχει λόγος ύπαρξής του. Από ό,τι φάνηκε ήταν όλα μονά-ζυγά, λόγια του (μολυσμένου από το νέφος) αέρα. Σήμερα, έν έτει 2023, το μέτρο εξακολουθεί να υφίσταται και έριξε αυλαία -για τη θερινή περίοδο- την Παρασκευή 21 Ιουλίου.
Είναι γεγονός πως αυτή την απαγόρευση εισόδου στο κέντρο της Αθήνας δεν την… τιμά μόνο η χώρα μας, αφού υπάρχουν Αρχές, παγκοσμίως, οι οποίες έχουν αποφασίσει να βάλουν περαιτέρω περιορισμούς. Στα μέτρα, λοιπόν, που έχουν υιοθετήσει πόλεις όπως το Λονδίνο, είναι και η πρόσβαση στο κέντρο μέσω χρέωσης -λέγε με «διόδια»- και στα ίδια βήματα κινείται η Νέα Υόρκη. Η κυβερνήτης της πόλης, Κάθι Χόκουλ, ανακοίνωσε ότι ήδη έχει πάρει το «ok» από την Ομοσπονδιακή Διοίκηση Αυτοκινητοδρόμων ώστε να επιβάλει διόδια για είσοδο στο Μανχάταν. Σύμφωνα με τις πρώτες πληροφορίες, το πρόγραμμα αυτό στοχεύει στη μείωση της συμφόρησης και στη δημιουργία εσόδων για μελλοντικές βελτιώσεις στις μεταφορές. Έτσι, ένα μεταβλητό διόδιο θα ισχύει για τα οχήματα που εισέρχονται στην περιοχή, εκτός από τα εξουσιοδοτημένα οχήματα έκτακτης ανάγκης και τα οχήματα που μεταφέρουν άτομα με αναπηρία. Το αντίτιμο θα φθάνει έως και τα 23 δολάρια (21 ευρώ) και θα εξαρτάται από το εισόδημα του κάθε οδηγού. Η χρέωση θα γίνεται μία φορά την ημέρα, με τον οδηγό να μπορεί να μπαίνει και να βγαίνει όσες φορές θέλει. Η Νέα Υόρκη, από αυτή την κίνηση θα εισπράξει περίπου 1 δισεκατομμύριο δολάρια τον χρόνο, τα οποία θα χρησιμοποιούνται για τη στήριξη των δημόσιων μεταφορών, όπως τα λεωφορεία και το μετρό. Για να γίνουν οι απαραίτητες εργασίες -με τις κάμερες και τα ανάλογα όργανα χρέωσης των οδηγών- θα πρέπει να περάσει κάποιο διάστημα, όμως οι Αρχές υποστηρίζουν ότι θα μπορούσε να ξεκινήσει μέσα στο 2024. Όσο για το απόλυτο ζητούμενο, υπολογίζεται ότι τα διόδια θα έχουν ως αποτέλεσμα τη μείωση κατά 15-20% του αριθμού των οχημάτων που εισέρχονται στο Μανχάταν ή, περίπου, 110.000 έως 143.000 λιγότερα οχήματα κάθε ημέρα. Wow, που θα έλεγαν εκεί στο Μεγάλο Μήλο.
Είναι γεγονός πως αυτή η συζήτηση, περί διοδίων στον Δακτύλιο της Αθήνας, έχει γίνει πολλές φορές και η τελικά απάντηση είναι πάντα «όχι». Όμως, δεν μπορούμε να ξεχάσουμε ότι το 2021, ο τότε υπουργός Μεταφορών, Κώστας Καραμανλής, ερωτηθείς για το ενδεχόμενο πληρωμής διοδίων για την είσοδο στο κέντρο της πρωτεύουσας, είχε υποστηρίξει ότι πρόκειται για ένα θέμα που πάντα βρίσκεται στο τραπέζι των συζητήσεων. Συγκεκριμένα, είχε πει: «Αυτό είναι σε μια γενικότερη πολιτική που υπάρχει στην ΕΕ, ”ο ρυπαίνων πληρώνει”. Είναι μια πολιτική που υπάρχει τουλάχιστον εδώ και δυο χρόνια. Η ΕΕ έχει φιλόδοξους στόχους για την κλιματική αλλαγή. Είναι κάτι που έχει πέσει στο τραπέζι, το οποίο θα συζητήσουμε και θα δούμε, τίποτε δεν αποκλείεται» είχε υπογραμμίσει. Τότε, και ο Παναγιώτης Παπαντωνίου, πρόεδρος του Συλλόγου Ελλήνων Συγκοινωνιολόγων, τόνισε ότι «ακούσαμε αυτή την πρόταση, να εξεταστεί δηλαδή το πώς θα μπορούσαμε να πάμε σε ένα νέο σύστημα εφαρμογής του Δακτυλίου. Θεωρούμε ότι είναι προς τη σωστή κατεύθυνση. Και εμείς ως σύλλογος εκτιμούμε ότι χρειάζεται μια πιο μοντέρνα έκδοση του Δακτυλίου».
Προφανώς και αυτή τη στιγμή δεν υπάρχει κάτι περισσότερο απτό από σκόρπιες συζητήσεις που γίνονται επί του θέματος, χωρίς κάποιος ειδικός να έχει κληθεί να απαντήσει για το εάν και πότε θα έχουμε διόδια στον Δακτύλιο ή όχι. Εννοείται, επίσης, επειδή ακριβώς δεν είμαι ειδικός, δεν υποστηρίζω ότι θα πρέπει να υπάρχει κόμιστρο για εκείνους που μπαίνουν στο κέντρο της Αθήνας. Το μόνο βέβαιο είναι πως η κίνηση στο κέντρο της πρωτεύουσας «χτυπάει» κόκκινο καθημερινά -εντός και εκτός Δακτυλίου- ενώ οι αρμόδιοι φορείς δεν έχουν σταματήσει να επεξεργάζονται σενάρια τα οποία θα οδηγήσουν σε περαιτέρω περιορισμό της κυκλοφορίας οχημάτων. Μέχρι τώρα, όμως, κανένα προτεινόμενο μέτρο δεν πρόκειται να μπει σε άμεση εφαρμογή, ενώ και ο Δακτύλιος είναι κάτι παραπάνω από ξεκάθαρο πως δεν λειτουργεί – μην κρυβόμαστε. Κάποιος μπορεί να πει πως «έχουμε πάρει σύγχρονα αυτοκίνητα, αντιρρυπαντικής τεχνολογίας και έτσι μπορούμε να μπαίνουμε καθημερινά στον Δακτύλιο», αλλά λογικά του διαφεύγει πως έχουμε έναν από τους μεγαλύτερους, γερασμένους στόλους οχημάτων στην Ευρώπη. Ταυτόχρονα, το βέβαιο είναι πως κάτι πρέπει να γίνει.
Διόδια για το κέντρο της πόλης; Ειλικρινά δεν μπορώ να προβλέψω το πώς θα μπορούσε να πάει αυτό το μέτρο, πόσοι θα αφήσουν ή θα αναγκαστούν να μην πάρουν το αυτοκίνητό τους για να κατέβουν στο Σύνταγμα. Επίσης, δεν μπορώ να ξέρω εάν θα μπορούσε πρακτικά να εφαρμοστεί, όπως πολλά σε αυτή τη χώρα. Εάν κρίνουμε από τον Δακτύλιο, καθημερινά γίνεται κόσκινο από σαραβαλάκια που δεν θα έπρεπε να κυκλοφορούν όχι στο κέντρο της Αθήνας, αλλά πουθενά. Όμως οι σχετικοί έλεγχοι και τα αντίστοιχα πρόστιμα δεν υπάρχουν σε βαθμό που θα είχε αποτέλεσμα και έτσι οι οδηγοί είναι βέβαιοι πως κανείς δεν θα τους απαγορεύσει την είσοδο στον Μικρό Δακτύλιο – λες και στον Μεγάλο έχουν ζήτημα. Το τι θα συμβεί στη νέα σεζόν, εκεί κατά τον Οκτώβρη που ο Δακτύλιος επιστρέφει από τας καλοκαιρινάς διακοπάς, είναι κάτι που ουδείς γνωρίζει στα συναρμόδια υπουργεία και κανείς δεν μιλά περί διοδίων. Το σίγουρο, όμως, παραμένει: το κυκλοφοριακό κομφούζιο, για όλους τους γνωστούς λόγους, πρέπει να εξομαλυνθεί, ενθυμούμενοι αυτό που είχε γράψει ο Έρνεστ Χέμινγουεϊ: «Ποτέ μην μπερδεύεις την κίνηση με τη δράση». Και είναι γεγονός πως υπάρχει πολλή κίνηση στην Αθήνα και καμία δράση που θα μπορούσε να προσφέρει μια λύση. Το μόνο ακλόνητο, σαν τοτέμ κανονικότητας θα παραμείνει ο Δακτύλιος, ο οποίος όταν -όταν τέθηκε σε εφαρμογή- κυκλοφορούσαν στην Αττική 430.000 Ι.Χ., ενώ σήμερα εγγίζουν, περίπου, τα 4 εκατομμύρια plus. Το μέτρο χρήζει εκσυγχρονισμού, είναι αναγκαία μια νέα μορφή, η οποία θα έχει ουσιαστικό αποτέλεσμα και στην κίνηση, αλλά και στην προστασία του περιβάλλοντος.
Διόδια για να μπεις στην Αθήνα, λοιπόν; Ναι, γιατί όχι – dura lex, sed lex – σκληρός νόμος, αλλά, επιτέλους, ένας νόμος που θα ανακόψει τις ορδές των οδηγών στο κέντρο της πρωτεύουσας. Εκτός εάν υπάρξει άλλη πρόταση που δεν την έχουν σκεφτεί ακόμα τα Αμερικανάκια και θα μας έρχεται δωρεάν…