Το να λες ότι δεν χρειάζεσαι την Αμερική από το να μην τη χρειάζεσαι όντως, έχει προφανώς τεράστια διαφορά. Το πρόβλημα είναι ότι αυτή τη στιγμή η Αμερική του Ντόναλντ Τραμπ δείχνει ότι δεν χρειάζεται κανέναν. Ακόμα χειρότερα δείχνει ότι βρίσκεται στα πρόθυρα ενός «συνδρόμου Σαμψών»: να κουνάει το μεταπολεμικό οικοδόμημα που εν πολλοίς η ίδια ανήγειρε φωνάζοντας «αποθανέτω η ψυχή μου μετά των αλλοφύλων».
Αλλά ενδεχομένως όλη αυτή να είναι και μια κάπως επιπόλαιη, επιφανειακή ανάλυση. Ισως ό,τι βλέπουμε έκπληκτοι να συμβαίνει μπροστά στα μάτια μας να είναι απλώς ένας απροκάλυπτος τρόπος για να γίνουν οι πλούσιοι πλουσιότεροι στο εκατατονταπλάσιο, στο χιλιαπλάσιο, sky is the limit.
Αλλωστε, ο καλύτερος τρόπος παραπλάνησης είναι η κοινή θέα. Να κάνεις τον άλλον να αμφιβάλλει επειδή όλο αυτό παραείναι προφανές. Αλλά εδώ θα επικαλεστώ το «Ξυράφι του Οκαμ», του αξιώματος που χοντρικά λέει πως η προφανής λύση είναι συνήθως και η σωστή.
Ας πάρουμε για παράδειγμα λοιπόν την εξαγγελία του Τραμπ για επιβολή δασμών 25% σε όλα τα εισαγόμενα αυτοκίνητα αλλά και εξαρτήματα. Ποιος ωφελείται; Οι ΗΠΑ; Αυτό μένει να το δούμε. Ακόμα και οι Τρεις Μεγάλοι του Ντιτρόιτ, η GM, η Ford και η Stellantis, υπολογίζεται ότι θα χάσουν πολλά δισεκατομμύρια δολάρια από τα προβλεπόμενα κέρδη τους.
Ειδικά η GM και η Stellantis, των οποίων περίπου το 60% των πωλήσεών τους στις ΗΠΑ κατασκευάζεται εγχώρια (η Ford είναι λιγότερο εκτεθειμένη, με αντίστοιχο ποσοστό στο 80%). Μισό λεπτό. Υπάρχει και ένας ακόμα παίκτης. Ο Elon Musk, «κολλητός», ου μην και δεξί χέρι του Τραμπ, ο οποίος τυγχάνει και ιδιοκτήτης της Tesla, της μοναδικής ίσως μεγάλης αμερικανικής αυτοκινητοβιομηχανίας που μένει σχεδόν ανεπηρέαστη από τους δασμούς.
Βλέπετε η Tesla καλύπτει στο 100% την εγχώρια ζήτηση από την εγχώρια παραγωγή. Πολύ βολικό για να είναι τυχαίο. Αλλά εδώ το ζήτημα είναι αν οι δασμοί, στο αυτοκίνητο και οσονούπω σε ό,τι πετάει και κολυμπάει, θα βοηθήσουν την αμερικανική οικονομία -και ειδικότερα την αμερικανική αυτοκινητοβιομηχανία-να ανακάμψει.
Τα νούμερα λένε ότι πέρυσι οι ΗΠΑ εισήγαγαν αυτοκίνητα αξίας 240 δισ. δολαρίων. Αλλά εδώ το βασικό ερώτημα είναι γιατί; Και πάμε πάλι πίσω στο «Ξυράφι του Οκαμ» για να απαντήσουμε ότι προφανώς δεν κατασκευάζουν εξίσου καλά αυτοκίνητα. Εξίσου ποιοτικά με τους Ευρωπαίους, εξίσου αξιόπιστα με τους Ιάπωνες, εξίσου value-for-money με τους Κορεάτες.
Και μην ξεχνάμε ότι αν άφηναν το πράγμα ανεξέλεγκτο, οι Κινέζοι θα τους έπαιρναν φαλάγγι. Για να είμαστε δίκαιοι, δασμούς έχει επιβάλει και η Ε.Ε. στην κινεζική αυτοκινητοβιομηχανία με δικαιολογία τον αθέμιτο ανταγωνισμό εξαιτίας των κινεζικών κρατικών επιδοτήσεων, αλλά -ας είμαστε ειλικρινείς- βασικά επειδή φοβάται.
Η Αμερική τις προηγούμενες δεκαετίες έκανε μια επιλογή. Να επενδύσει τεράστια ποσά στην αμυντική βιομηχανία και στις εταιρείες τεχνολογίας. Εκανε και μία ακόμα: Να θεωρήσει ότι η παραδοσιακή αμερικανική αυτοκινητική κουλτούρα θα παρέμενε επίκαιρη διά παντός. Πιθανώς το ίδιο θεωρούσαν και οι Δεινόσαυροι εκείνο το πρωινό πριν από 66 εκατομμύρια χρόνια κοιτώντας ένα φλεγόμενο ουράνιο σώμα να διασχίζει τον ουρανό…
Είναι αυτονόητο ότι αν η αμερικανική αυτοκινητοβιομηχανία θριάμβευε δεν θα χρειαζόταν προστασία. Πιθανώς αυτή η προστασία να διαφυλάξει ή να αυξήσει θέσεις εργασίας από ξένες εταιρείες που θα φτιάξουν κάποια εργοστάσια μέσα στις ΗΠΑ, αλλά και πάλι η ιδέα είναι ανυπόφορα εσωστρεφής και προφανώς πεπερασμένη.
Μου θυμίζει εκείνη τη ρήση του Soichiro Honda που έλεγε: «Οταν η νομοθεσία γίνεται πιο αυστηρή οι αμερικανικές εταιρείες προσλαμβάνουν δικηγόρους και εμείς μηχανικούς». Αλλά πάλι, όπως έγραφα και στην αρχή, ίσως όλα αυτά τα ξέρουν αλλά δεν τους νοιάζει, διότι στην πραγματικότητα δεκάρα δεν δίνουν για την ευημερία του αμερικανικού λαού, αλλά για τη δική τους.
Για να είμαι ωστόσο δίκαιος, αυτό δεν είναι δα και χαρακτηριστικό μόνο της παρούσας διακυβέρνησης ούτε μόνο της Αμερικής. Δυστυχώς, σε τέτοιου είδους ζητήματα (εδώ που τα λέμε σε όλα τα ζητήματα…) είμαστε ξεκάθαρα τα βατράχια σε όποιο μέρος του πλανήτη κι αν κατοικούμε.